Pozwoliłem sobie udostępnić fragmenty mojej pracy licencjackiej. Wszakże dotyczy ona polityki państw Ententy wobec Prowincji Poznańskiej w czasie konferencji pokojowej, ale miejscami poruszałem temat całej granicy polsko-niemieckiej.
Fragmenty zaznaczone tak, zostały przeze mnie dopisane na potrzeby tego postu.
,,7 października 1918 roku Rada Regencyjna Królestwa Polskiego wydała deklarację niepodległości państwa polskiego, postanowiła rozwiązać Radę Stanu i powołać nowy rząd. Premierem został Jan Kucharzewski. W tym samym dniu Rada Regencyjna ogłosiła orędzie do narodu, powołując się na orędzie prezydenta W. Wilsona z 8 stycznia 1918 roku, w którym deklarowano dążenie do ,,utworzenia niepodległego państwa obejmujące wszystkie ziemie polskie z dostępem do morza, z polityczną i gospodarczą niezawisłością” . Był to pierwszy oficjalny komunikat rządu polskiego dotyczący granic państwa.
6 grudnia 1918 roku Tymczasowy Naczelnik Państwa Republiki Polskiej Józef Piłsudski ogłosił dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego. Oprócz obszaru Królestwa Kongresowego i Galicji Zachodniej dekret mówił, że wybory mają się odbyć na części obszarów zaboru pruskiego. Obszar ten obejmował teren całej Prowincji Poznańskiej oraz cały obszar Prus Zachodnich, rejencje opolską Prowincji Śląskiej, rejencję olsztyńską Prus Wschodnich, oraz część rejencji koszalińskiej Prowincji Pomorskiej oraz część rejencji wrocławskiej Prowincji Śląskiej. Dekret sugeruje, że pomimo oficjalnego braku roszczeń wobec terytorium Niemiec, w praktyce roszczenia te istniały i objęcie tego terytorium w przyszłości przez państwo polskie według rządzących było wskazane (
o czym się nie mówi i raczej fakt ten w literaturze jest pomijany). Jednakże należy zauważyć, że granice opisane w dekrecie nie porywają się z granicami etnicznymi i stanowią granice administracyjne państwa pruskiego, co będzie miało wpływ na późniejsze wydarzenia. Sprawiło to, że w Polsce miały znaleźć się regiony, w których ludność polska była w mniejszości. Należy również zauważyć, że wysunięto roszczenia do ziem, które nie należały do I Rzeczpospolitej (Górny Śląsk, dwa powiaty rejencji wrocławskiej, powiat słupski rejencji koszalińskiej, terytorium Mazur i Powiśla). Roszczenia nie obejmowały za to dwóch powiatów Warmii, które należały do I Rzeczypospolitej (powiaty lidzbarski i braniewski).
(Mógłbym prosić na PW, jak wstawić plik, bo poprzez załącznik post mi się wykraczył
)
Pierwszy raz (
na konferencji pokojowej) sprawa polska została poruszona 29 stycznia 1919 rok w czasie posiedzenia Rady Dziesięciu . Omawiający sprawę polską w tym dniu Roman Dmowski mówił o zachodniej granicy Polski sprzed I rozbioru Polski z nieznacznymi modyfikacjami (Górny Śląsk, południowa część Prus Wschodnich) . W nocie Delegacji Polskiej na Konferencję Pokojową do J. Cambona w sprawie granic zachodnich państwa polskiego z 28 lutego 1919 roku postuluje ona, aby granica polsko-niemiecka na odcinku Prowincji Poznańskiej rozpoczynała się na obszarze powiatu milickiego rejencji wrocławskiej Prowincji Śląskiej następnie miała biec wzdłuż historycznej granicy polsko-pruskiej sprzed I rozbioru Polski i kończyłaby się na wschód od miasta Wałcz i zachód od miast Złotów i Człuchów położonych na obszarze rejencji kwidzyńskiej Prowincji Prus Zachodnich . W tym przebiegu była by ona zgodna z propozycjami, które padły podczas ustalania traktatu z Tylży z 1807 roku. Granice te w zdecydowanej większości byłyby zbieżne z dotychczasowymi granicami administracyjnymi wewnątrz państwa pruskiego. 12 marca 1919 roku komisja złożyła raport dotyczący propozycji granic zachodnich Polski w tym granicy polsko-niemieckiej na obszarze Prowincji Poznańskiej . Propozycja Komisji mimo korzystnego rozwiązania granicy na odcinku Prowincji Poznańskiej nie pokrywała się z propozycjami granicy, które postulowała delegacja polska, to znaczy z granicami przedrozbiorowymi. Wynikało to z faktu, że powstanie wielkopolskie niebyło w stanie opanować całego terytorium Prowincji Poznańskiej, zaś komisja nie widziała możliwości innej niż działania zbrojne odebrania Niemcom kontrolowanych przez nich części Prowincji Poznańskiej. Polacy otrzymali 26 564 km2 z 28 970 km2 obszaru Prowincji Poznańskiej. W Niemczech pozostało 2 406 km2 Prowincji Poznańskiej. Polacy uzyskali 91,6% obszaru Prowincji Poznańskiej. W Niemczech pozostało 8,31% obszaru Prowincji Poznańskiej. W Niemczech pozostały powiaty: babimojski, wschowski, międzyrzecki, skwierzyński oraz fragmenty powiatów: chodzieskiego, czarnkowskiego i wieleńskiego. Na ich bazie Niemcy utworzyli powiat notecki, który wraz z miastem Piłą wszedł w skald Marchii Granicznej Poznań Prusy Zachodnie. 7 maja 1919 roku przedstawiono Niemcom projekt traktatu pokojowego, który został przez nich odrzucony . Finalny projekt traktatu pokojowego przedstawiono w czerwcu 1919 roku został zmodyfikowany na korzyść Niemców w zakresie przebiegu granicy polsko-niemieckiej. W zakresie przebiegu granicy polsko-niemieckiej na terenie Prowincji Poznańskiej nie dokonano zmian. Delegacja francuska mówiła polskim dyplomatom, że na przynależności Prowincji Poznańskiej do Polski zależy im tak samo jak na przynależności Alzacji i Lotaryngii do Francji (
na ile to było szczere stwardzenie trudno stwierdzić).
Premier brytyjski opowiadał się jednak za jak najmniejszymi zmianami terytorialnymi na kontynencie europejskim i dlatego na każdym kroku próbował utrudnić przyznanie nabytków terytorialnych Polsce, bez równicy o jaką niemiecką prowincję chodziło . Jego taktykę w walce z propozycjami komisji Cambona można określić jako politykę małych kroków. Zareagował ona bardzo krytycznie na raport Komisji polskiej . Przy każdym omawianiu sprawy polskiej domagał się on pomniejszania nabytków terytorialnych Polski . Jednakże nie dotyczyło to bezpośrednio Prowincji Poznańskiej, która w tym czasie w większości była już opanowana przez powstańców wielkopolskich. Ostatecznie zdanie Brytyjczyków było brane pod uwagę i odpowiednio modyfikowano względem niego propozycję granic. Sprawa Prowincji Poznańskiej najprawdopodobniej nie była powodem do kwestionowana, gdyż w lutym 1919 roku doszło do amerykańsko-brytyjskiego porozumienia w tej kwestii. Jeden z jego punktów był zamiar przekazania Prowincji Poznańskiej, który zakładał, że zostanie ona przekazana Polsce w zakresie rozgraniczonym frontem polsko-niemieckim.
Początkowo komisja Inquiry planowała granicę Polski, które nie obejmowały między innymi Prowincji Poznańskiej (
miała obejmować ona Kongresówkę i zachodnią część Galicji). Komisja ta nosiła nazwę komisji House’a od nazwiska doradcy prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki T. W. Wilsona Edwarda Mandella House’a. Na czele sekcji zajmującą się sprawami polskimi stał historyk piszący o historii Polski - Robert Howard Lord, w czasie konferencji pokojowej piastował on stanowisko doradcy prezydenta do spraw Polski i Rosji. Stanowisko to ukształtowało się w październiku 1918 roku zgodnie z instrukcjami z 21 września 1918 roku i zostało zmienione w grudniu 1918 roku po wybuchu powstania wielkopolskiego . Podstawą tego stanowiska było uznanie przez Niemców 14 punktów planu pokojowego Wilsona oraz wydarzenia związane z wybuchem powstania zbrojnego przeciwko zaborcy pruskiego w Prowincji Poznańskiej w grudniu 1918 roku. Delegacja amerykańska jeszcze przed rozpoczęciem obrad konferencji pokojowej opracowała szereg propozycji granicy polsko-niemieckiej biorąc pod uwagę szereg różnych aspektów takich jak: rozmieszczenie narodowościowe, religijne oraz geografię ekonomiczną. Wszystkie te opracowania przekazywały Prowincję Poznańską w całości lub większej części stronie polskiej. Zwrócić należy uwagę, że komisja ta w odrażeniu od wielu innych komisji nie składała się wyłącznie z polityków, ale z wielu wybitnych naukowców. W miarę trwania konferencji pokojowej polityka amerykańska stawała się propolska, co wynikało z koncepcji politycznych prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki T. W. Wilsona (koncepcja państw etnicznych), dzięki czemu polska koncepcja przyłączenia Prowincji Poznańskiej do Polski zyskała silne poparcie amerykańskie. Praca tej komisji miała duży wpływ na poglądy terytorialne prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki T. W. Wilsona. Wsparcie to osłabło w maju 1919 roku pod naciskami premiera Wielkiej Brytanii D. L. George oraz lobby żydowskiego i niemieckiego, którzy nalegali na poparcie niemieckich rewizji proponowanej przez propozycje traktatu pokojowego granicy polsko-niemieckiej. Ostatecznie Amerykanie poprali rewizję proponowanego traktatu pokojowego na korzyść Niemiec. Zadecydowało o tym liczne protesty ludności niemieckiej w Prusach Zachodnich, co zwróciło uwagę na fakt, że na części terytorium, które mają przypaść Polsce dominuje żywioł niemiecki. Przekazanie tych ziem Polsce było sprzeczne z koncepcją państw etnicznych i te tereny powinny pozostać w Niemczech.
Polityka włoska wobec Prowincji Poznańskiej czy ogólnie wobec sprawy polskiej to bazowanie na angażowaniu się w konfliktowe sprawy, które można było zaproponować własne rozwiązanie. Sama sprawa polska cieszyła się dużym poparciem wśród społeczeństwa i polityków włoskich. Polityka wobec granicy polsko-niemieckiej stanowiła wypadkową wobec polityki prowadzonej wobec Niemiec i nowo powstałego Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Polityka włoska w tym czasie wobec Niemiec była niejednoznaczna, zawierając w sobie elementy proniemieckie i antyniemieckie. Z jednej strony Włochy popierały przyłączenia Austrii do Niemiec i stworzeniu przez nie jednolitego państwa niemieckiego, na co nie chciały się zgodzić inne państwa Ententy . Z drugiej strony Włosi popierali polskie roszczenia względem terytorium niemieckiego oraz popierali zbrojne wystąpienie Poznańczyków przekazując im broń między innymi armaty (
Poznańczycy używali ich idąc na pomoc Lwowianom). Sprawa Prowincji Poznańskiej nie budziła większych emocji wśród polityków włoskich, gdyż uważali oni, że powinna trafić ona do Polski. Większe kontrowersje i obawy budziła sprawa przynależności Prowincji Prusy Zachodnie i Gdańska. Włosi wykazywali zainteresowanie tą sprawą, gdyż podobny konflikt jak polsko-niemiecki spór o status Gdańska toczyli ze swoim sąsiadem – Królestwem Serbów, Chorwatów i Słoweńców o miasto Fiume (Rijeka) w Dalmacji. Konflikt ten stał się jednym z najważniejszych problemów międzynarodowych. Po powołaniu do życia Wolnego Miasta Gdańsk Włosi mieli obawę, że ich konflikt zostanie rozwiązany w ten sam sposób, co ich nie satysfakcjonowało. Ostatecznie obawy ich się sprawdziły i powstało Wolne Miasto Fiume/Wolne Miasto Rijeka.
Wstępne warunki traktat pokojowego przedstawicielom Rzeszy Niemieckiej politycy państw Ententy przekazali 7 maja 1919 roku . Proponowane warunki traktatu zapewniały Polsce zdecydowaną większość terytoriów byłego Królestwa Prus, o których była mowa w nocie Romana Dmowskiego z 28 lutego 1919 roku. Obszar ten obejmował Gdańsk, pas Powiśla, jednakże bez Elbląga, Górny Śląsk bez powiatów sycowskiego, namysłowskiego i Niemodlińskiego, Prowincję Poznańską bez powiatu skwierzyńskiego i części powiatów babimojskiego, czarnkowskiego, międzyrzeckiego, wieleńskiego i wschowskiego, Warmię i Mazury bez powiatów braniewskiego i lidzbarskiego oraz części powiatu elbląskiego oraz Prusy Zachodnie bez powiatów człuchowskiego i wałeckiego oraz części powiatu złotowskiego i lęborskiego. W powiatach olsztyńskim i reszelskim przewidywano plebiscyt.
Po ogłoszeniu warunków traktatu pokojowego przez prowincje pruskie przeszły fale manifestacji ludności niemieckiej protestującej przeciwko zamianom granic państwowych. Także rząd Rzeszy kategorycznie odrzucał przedstawione warunki jako dyktat państw Ententy. Naczelne Dowództwo armii niemieckiej przystąpiło do opracowywania planów odzyskania Prowincji Poznańskiej na drodze zbrojnej przewidując także konieczność równoległego prowadzenia działań wojennych z państwem polskim (operacja ,,Wiosenne Słońce”).
Pod wpływem tych wydarzeń i działań rządu niemieckiego Lloyd George przy poparciu Wodorowa Wilsona i przy proteście George’a Clemenceau doprowadził do zmian w proponowanych warunkach, jeśli chodzi o przebieg granicy polsko-niemieckiej . Postanowiono o wyłączeniu Gdańska z terytorium Niemiec i stworzeniu tworu państwowego pod nazwą Wolne Miasto Gdańsk, które było pod protekcją państw nowotworzonej Ligi Narodów. Zmiany dotyczyły korekty granicy polsko-niemieckiej na obszarach mieszanych etnicznie, gdzie nie dominowała ludność polska. W ostatecznej wersji traktatu Polska otrzymała przewidziany wcześniej obszar Prowincji Poznańskiej oraz okrojony obszar Prus Zachodnich . O reszcie obszarów to jest obszarze Mazur, Warmii, Powiśla i Górnego Śląska miały zadecydować plebiscyty . Także w stosunku do tej wersji porozumienia pokojowego rząd niemiecki składał protesty. Przedstawiciele państw Ententy oznajmili, że jest to ostateczna wersja traktatu i jej nie przyjęcie grozi wznowieniem działań wojennych. Ostatecznie rząd niemiecki ugiął się i podpisał traktat pokojowy na warunkach przygotowanych przez rząd państw Ententy, jednocześnie oznajmiając, że robią to pod przymusem. Traktat podpisany został w Wersalu 28 czerwca 1919 roku. Wszedł w życie z dniem 17 stycznia 1920 roku."