Wiosna Ludów w państwach niemieckich.
By Aleksandra

Na początku XIX wieku większość krajów europejskich wyszła z  rozbicia feudalnego, lecz nie Niemcy. Stanowiły one 294 jednostki polityczne (królestwa, księstwa, wolne miasta). Taki stan rzeczy nadawał nowy wymiar wydarzeniom Wiosny Ludów w Niemczech. Dochodziła narodowa kwestia: utworzenie zjednoczonego państwa. Program zakładał także z zniesienie przywróconych po 1815 r. systemów absolutystycznych i odzyskanie przez Niemcy dawnej świetności. Zaczął on się kształtować po porażkach w wojnie z Napoleonem I, stały się one impulsem do rozwoju liberalizmu i świadomości narodowej. Jednak ma to także związek z rozpoczętym procesem industrializacji Niemiec. Handel napotykał przeszkody w postaci granic celnych, które utrudniały wszelki ponadlokalny handel. W 1834 r. Prusy zorganizowały Związek Celny, który miał charakter unii gospodarczej, pozwalającej na bezcłowy handel. Rozpoczęła się ekonomiczna integracja. Jednak pruscy politycy sceptycznie odnosili się do próby przełożenia integracji ekonomicznej nad polityczne zjednoczenie. Natomiast ogromna wagę przywiązywały do niego liberalne elity.

We Niemczech grupą, która napędzała reformy społeczne byli rzemieślnicy. Najaktywniejsza burżuazja domagała się udziału we władzy, z niej wywodzili się liberałowie. W czasie Wiosny Ludów podjęli oni próbę zjednoczenia kraju, nazywaną w historiografii „zjednoczeniem od dołu”.

Już 12 września 1847 r. lewicowi liberałowie badeńscy w Offenburgu wysunęli postulat zwołania ogólnoniemieckiego parlamentu. Podobne żądania wysunęli też liberałowie południowo-zachodnich i południowych Niemiec.

Jednak to wydarzenia we Francji stały się iskrą zapalną dla zwolenników zmian na całym kontynencie europejskim. Wiadomość o rewolucji lutowej we Francji wywołała w całych Niemczech ogólne podniecenie. Zaczęły się zwoływane przez działaczy liberalnych masowe zebrania, na których żądano:
-wolności prasy,
-sumienia i zebrań,
-wprowadzenia sądów przysięgłych,
-gwardii narodowej
-parlamentu ogólnoniemieckiego.
Projekt takiego parlamentu gotowy był na 5 marca 1848 r. w Heidelbergu, tam zjazd liberałów podjął inicjatywę zwołania parlamentu i powołał komisję, by przygotowała odpowiedni projekt. 12 marca 1848 r. przedłożono go Radzie Związku Niemieckiego we Frankfurcie. Postanowiła ona, 31 marca, zwołać parlament tymczasowy do Frankfurtu nad Menem.

W marcu 1848 r. wybuchła rewolucja w Berlinie – stolicy Prus. W dniach 18-19 marca na berlińskich ulicach doszło do manifestacji ulicznych rzemieślników, studentów i robotników.  W efekcie których 20 marca 1848 roku tłum uwolnił więźniów z więzienia w Moabicie(wśród których znajdowali się Polacy: Ludwik Mierosławski i Karol Libelt). Król Fryderyk Wilhelm IV po nieudanych próbach pacyfikacji zamieszek wycofał wojska. Ogłosił on amnestię dla więźniów politycznych oraz słynną odezwę „Do moich kochanych berlińczyków”. Także obiecał zwołać parlament i nadać konstytucję.

Podobnie działo się w wielu państwach niemieckich. Książęta południowych Niemczech w obawie przed rewolucja przyrzekali spełnić żądania liberałów. Władcy Bedenii, Witenbergii, Essen-Dermstadt, Nassau i Bawarii powoływali rządy złożone z liberałów. Zgodzili się też na ogłoszenie niektórych praw liberalnych i konstytucję. Ustępowali, ponieważ nie mogli liczyć na wojsko i obawiali się buntu chłopskiego, który ogarniał kolejne państewka. Chłopi domagali się likwidacji poddaństwa i pańszczyzny. Nastroje na wsi potęgował wielki okres głodu w europie w latach 1846-48 spowodowany m.in. wyniszczeniem ziemniaków przez zarazę i nieurodzajem. W obliczu zamieszek w całych Niemczech dokończono proces znoszenia powinności feudalnych i reform uwłaszczeniowych.

Liberałowie obawiając się rewolucji ludowej zminimalizowali swoje postulaty.  Następowała radykalizacją biedniejszych warstw społeczeństwa, która budziła obawy wszystkich polityków.  Kompromisowa postawa liberałów niemieckich miała również związek z dalszy reformami społecznymi, które mogłyby doprowadzić do zerwania stosunków z właścicielami ziemskimi (junkrami), którzy stanowili w Prusach silną grupę. Także w ślad za Niemcami szły inne narody zamieszkujące Związek Niemiecki, np. Polacy i Czesi. Większość Liberałów niemieckich nie chciała zaakceptować ani narodowej samodzielności tych ludów, ani ich prawa do państwowej niezawisłości. Opowiadając się przeciwko aspiracjom podbitych narodów, liberałowie poparli własnych monarchów i umożliwili im zarówno zduszenie ruchów niepodległościowych, jak i zatrzymanie zmian ustrojowych we własnych państwach. Przesądziło to o fiasku działań parlamentu frankfurckiego.

Mimo to w parlamencie frankfurckim zaznaczył się podział na dwa skrzydła. Z jednej strony występowali demokraci socjalizujący, którzy postulowali całkowite zniesienie władzy książąt. W opozycji do nich pozostawali liczniejsi demokraci umiarkowani, opowiadający się za połączeniem burżuazji i feudałów. Po wielomiesięcznych obradach ze starcia republikańskiej i monarchistycznej koncepcji ustrojowej przyszłych Niemiec zwycięsko wyszła ta druga.

Następny spór dotyczył zasięgu terytorialnego państwa. Koncepcja Wielkich Niemiec przewidywa- ła włączenie Austrii i postawienie na czele cesarza habsburskiego. Natomiast koncepcja Małych Niemiec przewidywała  przywództwo Prus i dynastii Hohenzollernów. Ona okazała się bardziej atrakcyjna.

Po roku od rozpoczęcia działań na rzecz zjednoczenia parlament wybrał króla Prus na cesarza. Fryderyk Wilhelm IV nie przyjął jednak korony. Pochodziła ona z woli ludu, była więc dla rozumującego kategoriami legitymizmu władcy, uzurpacją. Powiedział wówczas, że „nie zamierza podnosić korony z błota”.

W sytuacji bierności parlamentu królowi  Fryderykowi Wilhelmowi IV udało się stłumić ruch rewolucyjny. W konsekwencji oktrojował on własna konstytucję, która ustalała wybory pośrednie do parlamentu(oparte na wysokim cenzusie majątkowym,pośrednie i nierówne), gwarantowała swobody obywatelskie, a władza wykonawcza była całkowicie skupiona w rękach króla z „bożej łaski”. Konstytucja ta obowiązywała do 1918 r.

Wkrótce potem parlament, ostatnia już instytucja utworzona na fali Wiosny Ludów, został rozpędzony.  Ostatnie zebranie odbyło się w lipcu 1849 roku. Jak się okazało, zjednoczenie Niemiec na drodze oddolnej inicjatywy parlamentarnej nie miało szans. W większości krajów Europy wciąż decydowały trony, nie narody.

Klęska próby „zjednoczenia od dołu” nie oznaczała, że inne reformy były skazane na fiasko. W Prusach system absolutyzmu ustąpił monarchii konstytucyjnej. Ostatecznie zniknęły obciążenia feudalne na wsi, co przyśpieszyło proces emancypacji politycznej chłopów. Rewolucja pokazała również rodzącą się rozbieżność interesów liberałów(burżuazji) i robotników oraz chłopów. Należy zwrócić uwagę, że  wzmocniła się pozycja Prus. Przez co w przyszłości odegra dolę w „zjednoczeniu od góry”.