Teoria o dragoszaszu jest bardzo ciekawa - ja też tak czułem że musi się to odnosić do jakiejś dawnej nazwy gatunkowej stworzenia które było symbolem Wołochów.
Co do pochodzenia i ich genealogii to wiem już że:

1. Protoplastami Wołochów były plemiona Illiryjskie zamieszkujące tereny dzisiejszej Albanii. Informacje o nich datowane są na 1000 lat przed Chrystusem. Tworzyli oni królestwo Illiryjskie, niemal całkiem pokonali Macedonię, odwiedzał ich św. Paweł, na kilkaset lat weszli w skład Rzymu, stąd wywodzili się liczni patrycjusze a nawet cesarze rzymscy i konstantynopolitańscy. Stanowili grupę ludzi z mocnym poczuciem wolności, zajmujących się wytapianiem metali w górach dynarskich, hodowlą koni i owiec.

2. Nazwa Arumunowie - ma pochodzenie w greckiej nazwie na Rzymian. Dla Greków ludy za granicą północnowschodnią były Rzymianami. Ale dla rodowitych rzymian Grecy nazywali tak tylko ich nabliższych sąsiadów - więc słowo to przylgnęło do grup illiryjskich.

więcej na Dynamiczny Herbarz Rodzin Polskich

Z tego co wiem, po upadku cesarstwa, oraz z powodu najazdów różnych znanych ludów z Europy tereny gór dynarskich stały się dużo mniej gościnne. Pastwiska przestały być żyzne, ekstensywna gospodarka rzymska przyczyniła się do wyeksploatowania złóż naturalnych w kopalniach, więc Illiryjczycy - będący już wtedy ludem rzymskim, mówiącym po "Valachia"-ńsku czyli w sumie dialektem włoskim - udali się na wędrówkę w poszukiwaniu lepszych miejsc i uciekając przed najazdami. Charakterystyczne było to, że trzymali się zwykle terenów górzystych w których umieli gospodarować jak nikt inny.

Najprościej odpowiadając Sas Hyid był nikim, bo nie istaniał. Jest to postać fikcyjna, wspomniana jedynie w kronice Alberta Strepy (za nim u Paprockiego), w ramach legendy herbowej stworzonej wśród Daniłowiczów herbu Sas, po kądzieli bocznej linii polskiej gałęzi Dragów-Sasów(Stefan Rybotycki i jego potomkowie), czyli pierwszych hospodarów mołdawskich. Herb Sas był początkowo w warunkach rusko-polskiego pogranicza herbem upośledzonym, wskazujacym na niepełne szlachectwo (stąd liczne ucieczki od tego herbu np: Czajkowskich, protoplastów Sadyka Paszy) czy szlachtę służebną, zagrodową (Rybotyccy stosunkowo szybko zubożeli i wymarli), stąd powstała konieczność stworzenia pięknej legendy herbowej dla dowartościowania współherbowców. Z całym szacunkiem, ale nie wytrzymałem, bo wywodzić swoje korzenie od  hrabiego Hyida to jak wywodzić pochodzenie od Piasta Kołodzieja. Zrozumiałbym taki wpis (mimo braku ciagłosci genealogicznej w zachowanych żródłach) np: w stosunku do Terleckiego herbu Sas, który twierdziłby ze jest potomkiem popa Michała, który w 1415 otrzymał od Jagiełły popostwo w Terle. Odrobina zdrowego rozsądku i krytycyzmu do słowa pisanego obowiazuje nie tylko zawodowego historyka. Szanownemu Czubrykowi zamiast beletrystycznej pozycji M. Terleckiego, Szlak dziejowy rodu Sas (bo za nim ten bezkrytycyzm), polecam np: pionierską pracę dr Ludwika Wyroskta, Ród Dragów-Sasów, spełniajacą kryteria pracy naukowej.

Nie mniej to nie ma wpływu na kwestię historii Wołochów.