Wojna była krwawa, mieszał się w niej idealizm z podłością, wierność ze zdradą. Doświadczyli tego również żołnierze Brygad Międzynarodowych, nierzadko rozstrzeliwani przez stalinowskich komisarzy politycznych. Nie wszyscy walczący po stronie republiki byli komunistami zapatrzonymi w ZSRR.

- Polaków, którzy wzięli udział w wojnie domowej w Hiszpanii, można podzielić na trzy kategorie - mówi prof. Jan E. Zamojski z Instytutu Historii PAN. - Część została tam przeszmuglowana z Polski przez partię komunistyczną, część przyjechała z Francji, często pod wpływem francuskiej partii komunistycznej. Natomiast w znacznie mniejszym stopniu byli to emigranci z innych krajów, np. Palestyny.

Prof. Zamojski ocenia, że po stronie republikańskiej walczyło 5 tysięcy obywateli polskich, z czego bezpośrednio z Polski przyjechało 2 tysiące. - To, że byli oni pod wpływem partii komunistycznej, nie znaczy, że byli komunistami - podkreśla Zamojski.

Prof. Paweł Machcewicz (współautor "Historii Hiszpanii") uważa, że bardzo wielu "interbrygadzistów" miało nastawienie idealistyczne. - Poszli za wielkim mitem lewicy europejskiej, w którym największym zagrożeniem był faszyzm. Z drugiej jednak strony, Brygady były organizowane i nadzorowane przez Komintern i NKWD. Komunistyczna Partia Hiszpanii wykorzystywała je także jako narzędzie walki przeciw np. anarchistom - mówi Machcewicz.

Nie inaczej było w wypadku Polaków 6. Choć nawet w heroizujących czyny Dąbrowszczaków szczegółowych opracowaniach propagandy PRL-owskiej przyznawano, że brakuje danych umożliwiających jednoznaczne orzeczenie o ich „składzie socjalnym i obliczu politycznym”, to nawet niepełne informacje pozwalają stwierdzić, że dominowali pośród nich robotnicy, przede wszystkim zaś górnicy. Również pośród Polaków przybyłych z Francji „przeważali emigranci z pierwszego pokolenia, wśród których najwięcej było górników i rzemieślników” 7. Tezę
tę potwierdzają znane informacje na temat składu kompanii Mickiewicza: w jej skład miało wchodzić 132 robotników, 16 chłopów, 6 rzemieślników, 4 przedstawicieli inteligencji i 4 drobnych właścicieli 8.
Poparcie strony republikańskiej przez polskich robotników wynikało z jednoznacznej agitacji partii politycznych, reprezentujących ich „interesy klasowe” – zarówno Komunistycznej Partii Polski, jak i Polskiej Partii Socjalistycznej dowodziły, że urzeczywistnia ono hasła solidarności ludzi pracy. Wykorzystywano zaniepokojenie rozwojem sytuacji politycznej – coraz bardziej agresywną polityką
Niemiec i charakterem władzy sanacyjnej, którą uznawano za coraz bliższą dyktaturze faszystowskiej, szukającą porozumienia z Hitlerem i wymierzoną przede wszystkim przeciwko klasie robotniczej. Wybuch nacjonalistycznej rebelii w Hiszpanii uznano więc za przejaw tych samych tendencji umacniających wpływy faszyzmu na całym kontynencie. Stawiano znak równości między walką z frankizmem a walką z sanacją 9.
Z drugiej strony ugrupowania komunistyczne przekonywały, że zwycięstwo rządu w Madrycie leży też w interesie narodowym Polski, sukces Franco bowiem byłby zarazem triumfem Hitlera i Mussoliniego, osłabiłby on natomiast Francję, dając w ten sposób większą swobodę III Rzeszy w jej działaniach na wschodzie Europy. Nawet organ Komitetu Centralnego KPP, „Czerwony Sztandar”, stwierdzał, że broniąc niepodległości Hiszpanii od rzekomej niemiecko-włoskiej okupacji, „bronimy w ten sposób pokoju i naszej własnej niepodległości”10. Wzorem innych partii komunistycznych, przyjęto więc retorykę obrony legalnie wybranego rządu, odrzucając w ten sposób zarzuty o wzniecanie w Hiszpanii proletariackiej rewolucji 11. Konflikt w Hiszpanii był rysowany jako wojna o charakterze narodowowyzwoleńczym i rewolucyjnym, co miało pobudzić odruch solidarnej pomocy ze strony społeczeństw całego świata 12.

Legioniści przestrzegali prawa wojennego, o co osobiście zabiegał Gen. Roatta.

Tak, co z nim?

W 1937 roku? Jakie zbrodnie popełnił?

Odpowiem za Ciebie - żadne. Nie widzę w nim nic kontrowersyjnego w tym czasie.