|
|
Chabry
|
|
|
|
"Wykopuję trupa", czyli odnawiam stary wątek, ale spotkałem się ostatnio z takim zdaniem prof. K. Jasińskiego (w Rodowodzie pierwszych Piastów):
Największą popularność zdobył sobie przydomek Chrobry, pojawiający się dopiero od XIV w., i to w wersji Chabry.
Nie mam, niestety łacińskiej wersji Kroniki Galla, by stwierdzić, że ten XII-wieczny dziejopis faktycznie nie użył przydomku Chrobry. Tym większa jest moja ciekawość, iż 6. rozdział Kroniki Galla w polskim tłumaczeniu brzmi: O pierwszym Bolesławie, którego zwano Sławnym lub Chrobrym. W tekście nie występuje więcej ten przydomek, więc możliwe, że to tłumaczenie to wynik nadgorliwości tłumacza.
Ktoś ma łacińską wersję Gallusowej Kroniki i może rzucić nieco światła na ten problem?
|
|
|
|
|
|
|
|
Dobrze althaar, że przypomniałeś ten przykurzony wątek. Zupełnie zapomniałem sprawdzić formę przydomka Chrobrego w łacińskiej wersji kroniki Galla Anonima. Postaram się to zrobić w najbliższych dniach, podczas jednej z wizyt w bibliotece uniwersyteckiej.
Pozdrawiam!
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE(althaar @ 22/05/2006, 16:02) "Wykopuję trupa", czyli odnawiam stary wątek, ale spotkałem się ostatnio z takim zdaniem prof. K. Jasińskiego (w Rodowodzie pierwszych Piastów): Największą popularność zdobył sobie przydomek Chrobry, pojawiający się dopiero od XIV w., i to w wersji Chabry.Nie mam, niestety łacińskiej wersji Kroniki Galla, by stwierdzić, że ten XII-wieczny dziejopis faktycznie nie użył przydomku Chrobry. Tym większa jest moja ciekawość, iż 6. rozdział Kroniki Galla w polskim tłumaczeniu brzmi: O pierwszym Bolesławie, którego zwano Sławnym lub Chrobrym. W tekście nie występuje więcej ten przydomek, więc możliwe, że to tłumaczenie to wynik nadgorliwości tłumacza. Ktoś ma łacińską wersję Gallusowej Kroniki i może rzucić nieco światła na ten problem?
Sprawdziłem. Sprawa dotyczy tylko tytułu 6 rozdziału pierwszej księgi kroniki Galla Anonima.
W wersji łacińskiej brzmi on następująco:
De primo Bolezlavo, qui dicebatur Gloriosus seu Chabri.
Jest to jedyne miejsce w kronice, w którym jej autor użył tego przydomku Bolesława. Wychodzi na to, że wspomniany przez althaara Kazimierz Jasiński się mylił. Określenie "chabry" lub "chrabry" było na pewno używane za czasów Bolesława Krzywoustego, a może nawet już współcześni nazywali tak pierwszego króla Polski.
Przydomek chabry lub chrabry w swojej słowiańskiej fonetycznej formie został zapisany przez Galla Anonima po łacinie jako chabri. Nie można jednak odrzucić i takiej hipotezy, że podczas translacji na język łaciński, kronikarz zgubił "r" w wyrazie chrabry.
Duży punkt dla forumowicza peter686, alias Eustachy za spostrzegawczość , szkoda tylko, że od razu nie wyjaśnił on klarownie, o co mu chodzi.
|
|
|
|
|
|
|
|
Panowie nie macie się naprawdę o co kłócić. I jedni i drudzy mają rację. Bolesław Chrobry był nazywany Bolesławem Charbrym i nie ma to nic wspólnego z językiem czeskim. Chodzi tu o różnice dialektologiczne pomiędzy Polską południową i północną. W Polsce południowej (Krakowskie, Śląsk) mówiono Chrobry bo takie są cechy tamtejszych dialektów polskich. natomiast w Polsce północnej mówiono pierwotnie Charbry względnie Chabry co wynikało z odmiennych zasad dialektycznych na Mazowszu i w Wielkopolsce. W dialektach Polski północnej cząstka -ro- jest zamieniana na cząstkę -ar-. Południowopolski wyraz "Chrobry" na Mazowszu wymawiano jako Charbry, podobnie jak w Wielkopolsce.
Jest to podobna sytuacja jak z imionami "Bronisław", który na Pomorzu ulegał zamianie na "Barnisław" w skrócie "Barnim". Znowu cząstka -ro- zamieniła się w dialektach Pomorza na -ar-.
Inny przykład: imię staropolskie "Wrocisław" wymawiane jako "Wrocław", "Wrocisz", "Wroch", "Wrocik", "Wroceń" w dialektach północnej Polski np. na Mazowszu uległo dialektycznej przemianie na imię "Warcisław", w skrócie "Warsz". Od tego imienia utworzono nazwę dzierżawczą "Warszowa", która w wiekach późniejszych uległa zamianie na "Warszawa". Znowu różnica pomiędzy południowopolskim "Wrocisławem", a północnopolskim "Warcisławem" polega na zamianie -ro- na -ar-. Imię Wrocisław skracano do postaci "Wrocław" bądź "Wrocisz", "Wroch", a imię "Warcisław" do postaci "Warsz".
Dlaczego ta rywalizacja pomiędzy wymową północną "Charbry", a południową "Chrobry" zakończyła się zwycięstwem tej drugiej? Ponieważ Kazimierz Odnowiciel przeniósł stolicę do Krakowa i dialekty Krakowa zostały narzucone jako język literacki.
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE Może o to chodzi? A kronikarz zgubił pierwsze "r" z przymiotnika "chrabry" i zostało "chabry"? O ile mi wiadomo, Gall Anonim nie był Słowianinem.
Przepraszam za odkopanie starego tematu, ale jak juz ktoś tak twierdzi to może ja może też stwierdzę że kronikarz po iluśset latach zgubil inne literki - i z rojbrego zrobił chrobrego czy jakąś inną wersję tego przydomka. Rojbry bowiem znaczy tyle co zbójecki... I taki przydomek wśród jemu współczesnych (zwłaszcza sąsiadów) byłby właściwszy Bolkowi w świetle jego dokonań i charakteru. Słowo rojbry dalej funkcjonuje w w polskich gwarach. min w poznańskiej i na Podhalu. Żeby pofantazjować dalej to napiszę że po kilkuset latach komuś przyszło do głowy aby "skorygować" niewygodne dla dynastii plotkarskie kalumnie i wpisano mu do kronik co wpisano. Alem się rozhistoryzował
Ten post był edytowany przez modulometer: 12/05/2014, 6:53
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE(jasio-jasiowaty @ 11/01/2008, 22:58) Jest to podobna sytuacja jak z imionami "Bronisław", który na Pomorzu ulegał zamianie na "Barnisław" w skrócie "Barnim".
Czy "Barnim" rzeczywiście stanowi zdrobnienie od "Barnisław"?
Zawsze sądziłem - choć było to tylko intuicyjne założenie - że zdrobnienia zakończone na "-m" wywodzą się od zdrobnienia tych nazw dwupiennych, których drugi pień zaczyna się od "m", podczas gdy zdrobnienia zakończone na "-sz" - od drugiego pnia zaczynającego się na "s", np. Godzisław - dla przyjaciół: Godzisz, ale już Godzimierz to Godzim, jak Chocimierz - Chocim.
Czy jest w jakichkolwiek źródłach potwierdzone zdrabnianie Barnisława do "Barnima"?
|
|
|
|
2 Użytkowników czyta ten temat (2 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:
Śledź ten temat
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym temacie dodano odpowiedź, a ty nie jesteś online na forum.
Subskrybuj to forum
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym forum tworzony jest nowy temat, a ty nie jesteś online na forum.
Ściągnij / Wydrukuj ten temat
Pobierz ten temat w innym formacie lub zobacz wersję 'do druku'.
|
|
|
|