świadczą niewątpliwie że posada to służba militarna w grodach polegająca na ich strzeżeniu tak jak stróża (bo na czym innym mogłaby polegać) więc logicznym w pierwszej chwili wydaje się wniosek że to jedno i to samo Tylko mały zgrzyt dlaczego nazwa inna   

co go genezy posady sądzę że przyczyną jej wprowadzenia była paląca potrzeba wzmocnienia rzeczywistej stróży grodowej w sytuacji gdy dawna stróża przekształcona została w świadczenie zbożowe (pieniężne) Zrozumiałe że posada przede wszystkim pojawiła się na Mazowszu jeszcze pewnie w XII wieku stamtąd przeniesiono ją na Pomorze Nadwiślańskie a także za czasów np Konrada Mazowieckiego do Małopolski

Co do wojsk Świętopełka pisałem za pracą (niestety nie będącą w moim posiadaniu - korzystam z notatek): Godlewski J. R., Odyniec W., Pomorze Gdańskie. Koncepcje obrony i militarnego wykorzystania od wieku XIII do roku 1939, Warszawa 1982

Natomiast co do liczebności wojsk Świętopełka nie sądzę by opierali się na jakimś źródle pisanym (bo nie kojarzę takowego), a raczej na obliczeniach demograficznych.

Co prawda ich wnioskom może przeczyć Dusburg, który kilka razy wymienia bitwy, w których poległo po 1500 Pomorzan, ale jak wykazał Wenta, Od tradycji ustnej do tradycji pisanej na przykładzie Kroniki Piotra z Dusburga, W: Res Historica, z.3, 1998 liczby te mają znaczenie symboliczne, a do rzeczywistości odnoszą się jak pięść do nosa

Zalecałbym ostrożność w forsowaniu tezy o przekształceniu pierwotnej stróży grodów w formę opłaty pieniężnej lub daniny i jej zaniku na obszarze Małopolski i Wielkopolski.

dokumencie konfirmacyjnym Władysława Laskonogiego z 1225 roku, w którym w ramach zwolnień obok powozu i przewodu wymieniono stróżę, została ona zaliczona do grona powinności służebnych, a więc wystawcy nie chodziło o daninę.

nie jestem zwolennikiem forsowania apriorycznych tez czy choćby hipotez jednak wyjaśnienia wymaga podanie przytoczone przez Baszkę bądź Janka z Czarnkowa dotyczące reluicji stróży ze służebności w daninę przez Chrobrego co zdaje się świadczyć iż faktycznie w XIII/XIV wieku stróża chłopska jako służba była raczej ewenementem

Oczywiście to czy faktycznie Bolesław I zwolnił chłopów od służby w grodach czy uczynił to np Śmiały itp pozostanie zagadką na zawsze Myślę jednak że tylko w tym kontekście  należy w pierwszym rzędzie podejmować analizę dokumentów a dopiero wtedy gdy to się nie uda odrzucić przekaz Kroniki Wielkopolskiej

Co do dokumentu wyciągniętego z rękawa a ściśle mówiąc fragmentu 



to nie widać z niego aby była tu mowa o dwóch różnych powinnościach - raczej jest to błąd gramatyczny 

Gdyby dokument dotyczył faktycznie służby ochroniarskiej wieśniaków zwrot ten prawdopodobnie brzmiałby 

błędy gramatyczne to oczywiście sprawa normalna nawet teraz gdy mamy słowniki wbudowane w przeglądarkę internetową i poprawiające na bieżąco omyłki. Jako przykład dokument Bolesława Pobożnego z roku 1266 gdzie figuruje "podworowa" a nie "podworowe"

Mamy zresztą całkiem pokaźną liczbę danych że stroza to notoryczna danina Są to dokumenty Pobożnego z roku 1252,1268, 1271, 1272, 1276, 1278,1279 Przemysła II 1282, 1284, 1284, 1284, 1284, 1285, 1286 1287 1287.

Z kolei w dokumencie patriarchy Aymara Kędzierzawy wymienia obok siebie różnego typu i treści libertacje dla mieszkańców wsi klasztoru miechowskiego bożogrobców "od udziału w wojnie, budowy grodów, płacenia poradlnego i stróży posłuszeństwa mincerzowi oraz dostarczania powozu i podwody"

Oczywiście przed wyrazem "strosa" powinieniem umieścić łacińskie "a", czyli polskie "od".

Nie doszukiwałbym się tutaj błędu gramatycznego. Wyraz "strosa" (deklinacja 1) wygląda identycznie w ablativie singularis (polskie tłumaczenie "od stróży) i w ablativie pluralis (polskie tłumaczenie "od stróż).

Reasumując ten gramatyczny wtręt, przekład tego zwrotu:
"od stróż i ich poborców" jest najzupełniej poprawny i nie trzeba na siłę szukać lapsusa pisarza lub kopisty. Interpretowałbym to raczej jako skrót myślowy, w którym mowa o obu rodzajach stróży, tym bardziej, gdy celem wzmianki o poborcach jest sprecyzowanie, że chodzi również o daninę.

dokument Mszczuja II z 1288 roku z libertacją

"strosa et a collectoribus strosae... a custodia, a pozada"

a to w sumie jedyny dokument który w sposób wyraźny mógłby zaprzeczyć tezie Buczka/Matuszewskiego

Co do tekstu Kroniki Wielkopolskiej to niestety nie mogę go zacytować bo nie mam pod ręką

Może jest gdzieś w internecie - proszę o wskazówkę

hmmm po przemyśleniu tematu ponownym "doczytaniu" tekstów stwierdzam, że teza iż Bolesław Chrobry dokonał na terenie całego kraju jednorazowej reluicji stróży faktycznej na zbożową nie może się ostać jako sprzeczna z tym co wiemy o przemianach ekonomiczno-społecznych epoki i ich manifestacji prawnej.

Przemian te odbywały się zwykle drogą aktów prawnych o charakterze indywidualnym a nie generalnym. te ostatnie o ile się faktycznie pojawiały jak np Zakon Sudnyj, Prawa Ruska czy Dekret Brzetysława raczej oddawały stan istniejący (z ewentualnymi korektami) bez takich zmian rewolucyjnych jakimi niewątpliwie byłyby np gruntowne przekształcenia systemu świadczeń publicznych.

co świadczy że custodia posada i stróża zbożowa istniały obok siebie
za tym że faktycznie tak było zaś sama posada istniała nie tylko lokalnie przemawia też jeden z dokumentów Mieszka Opolskiego z roku 1225. Tak więc moja wstępna (choć nie wstrętna) hipoteza była błędna

u mnie pod Auroxem nie działa plugin konieczny do przeglądania ich zbiorów

nie chcę nic mówić ale Aurox to obecnie już prehistoria linuksa.

najlepszy (najszybszy najprostszy najnowocześniejszy) jest Ubuntu 8.04 gdzie praktycznie wszystko działa zaraz po instalacji albo po kilku kliknięciach w instalatorze oprogramowania - pluginy kodeki mulitimedia peryferia 

...jeden z dokumentów Mieszka Opolskiego z roku 1225.

kontakt z systemami linuksowymi mam już od dobrych 9 lat (zaczynałem od SuSe, a nieco później Mandrake'a)

zagalopowałem się dokument oczywiście jest. Wydany został jednak nie przez Mieszka Plątonogiego (SIC!!!!!) tylko jego syna Kazimierza i pochodzi z roku 1222 a nie 1225. Kazimierz nadał nim Ujazdowi należącemu do biskupa wrocławskiego prawo niemieckie z pełnym immunitetem za wyjątkiem służby publicznej wieśniaków którzy podczas wypraw wojennych mieli strzec zamku w miejsce rycerstwa.

Buczek cytuje ten dokument w omawianej pracy o stróżach za wydawnictwem Tzchoppe-Stencel: Urkundensammlung zur Geschichte der Ursprungs der .....(coś tam ) Hamburg 1832. 

Zastanawia mnie jak to możliwe że żaden polski 'pomnik' czy inny zbiór dokumentów tegoż nie zawiera. Taka sytuacja strasznie utrudnia jak sądzę bieżącą pracę badawczą. Dostępność księgi z 1832 roku z pewnością nie przysparza żadnych problemów   

Polecam bo to najlepszy "program antywirusowy"   

Czasami w celu zapoznania się z jednym dokumentem trzeba jechać kilkaset kilometrów do innego miasta. Cała masa źródeł poźnośredniowiecznych wciąż nie doczekała się wydania drukiem i jest dostępna w oryginale (mikrofilmy, mikrofisze) w Archiwach Państwowych i AGADzie

Jednak do tej pory sądziłem że XII/XIII wiek został u nas w całości "wydany" skoro w sumie to tylko kilkaset (?) dokumentów. Ale już XII wiek na pewno wydano cały     

ukazała się nowa praca m. in. na temat stróży Franciszek Dąbrowski Studia na administracja kasztelańską Polski XIII wieku

autor - jednak bez szczegółowego rozbioru wszystkich dokumentów o których pisaliśmy uznaje, iż zasadniczo to Buczek prawidłowo ocenił kwestię custodii a nie Zajączkowski którego pracę ocenia jako "przyczynkarską" i mało wnikliwą. Wymieniony kwestionuje zupełnie istnienie chłopskiej stróży grodowej przyjmuje że stróża jako służba miała charakter rycerski. Chłopi zaś stróżowali w ramach ogólnej służby wojskowej pospolitego ruszenia. z tej ogólnej służby wyodrębniła się na Pomorzu wschodnim w połowie XIII wieku posada zaś ta z kolei za pośrednictwem kujawskim dotarła do Wielkopolski i Polski środkowej. Posada mazowiecka wg Dąbrowskiego to coś genetycznie innego odrębnego(za wyjątkiem nazwy oczywiście) Z kolei służba grodowa chłopów na Śląsku górnym to też kwestia odrębna - wynik lokacji na prawie niemieckim. Wymieniony dodaje że dokumenty dot custodii z przed drugiej połowy XIII to jego zdaniem fałszerstwa. No cóż teraz kolej na Primo 

Hej, marlonie dzięki za informację, bo dotąd nie wiedziałem o tej nowości książkowej.
Muszę ją zdobyć!
Szczerze mówiąc, nazwisko autora nic kompletnie mi nie mówi, a środowisko polskich mediewistów znam naprawdę dobrze, przynajmniej od strony nazwisk.
Może to jakiś historyk prawa (frywolny stosunek do źródeł dyplomatycznych to sugeruje ), co naturalnie tym bardziej pobudza mój apetyt na lekturę.