Najważniejszy jest brak na wschód od Łaby całorocznych pastwisk.

- owe stada nie mogą być w konsekwencji dowolnie liczne (w przeliczeniu na jednostkę powierzchni, bo jasnym jest, że na stepach Ukrainy więcej było bydła niż w takiej Holandii - ale mniej sztuk na łan czy włókę...),

,
- co oznacza, że chłop, gospodarujący na stosunkowo niewielką skalę, nie jest w stanie zgromadzić zapasów i rezerw, które pozwoliłyby mu na odbudowę gospodarki po takiej klęsce (co wymaga inwestycji - np. zakupu nowego bydła w miejsce tego, które padło lub zostało zrabowane).

Spotkałem się z informacją, iż Holenderscy rolnicy sprzedawali swoją, droższą pszenicę, a kupowali tańsze polskie żyto i nim się żywili. A uzyskany w ten sposób zarobek przeznaczali na produkty "przemysłowe".
Stąd też bogaty rynek wewnętrzny i nadwyżki, które stymulowały wytwórczość.

Tak jak pisał prym, zostały tam uwolnione wolne moce przerobowe, a całość zaskoczyła.

Na wielu obszarach pańszczyznę tak jak niewolnictwo znoszono ustawą administracyjną, tak jak wieki wcześniej ustawowo je wprowadzano.

Ale ta biologiczna przyczyna wcale nie wymusza feudalnego poddaństwa ani też zakazu opuszczania wsi.

Przecież w takich sytuacjach zakłada się spółki,szuka ubezpieczyciela itp. a nie oddaje się na łaskę i nie łaskę w służebność.

A to między Łabą a Renem to już "całoroczne pastwiska" są ? Jakoś trudno mi w to uwierzyć.Strefa corocznych opadów śniegów sięga znacznie dalej niż rzeka Łaba.

Poza tym np. współczesna Polska ma wyższą gęstość zaludnienia niż Irlandia czy Portugalia pomimo ostrzejszego klimatu. Warunki klimatyczne to nie wszystko.
Na wielu obszarach pańszczyznę tak jak niewolnictwo znoszono ustawą administracyjną, tak jak wieki wcześniej ustawowo je wprowadzano.

Ale ta biologiczna przyczyna wcale nie wymusza feudalnego poddaństwa ani też zakazu opuszczania wsi.
Przecież w takich sytuacjach zakłada się spółki,szuka ubezpieczyciela itp. a nie oddaje się na łaskę i nie łaskę w służebność.

Jeśli już rzeczywiście tak było, to miało to marginalne znaczenie.
Podstawowe objawy wyróżnienia się Holandii na tle reszty:
- zastąpienie spalania drewna torfem tam gdzie się dało
- budowa transportu kanałowego( jakieś 4 razy tańszy od drogowego transportu konnego)
- parę innowacji( piły tartaczne napędzane wiatrakiem,wyhodowanie pomarańczowej marchewki, uzyskiwanie nowych pól "zabranych morzu",itp...itd...)
-wysoki stopień podziału pracy

Jak biznesowe, skoro na tak nierównych warunkach ?

1454 Nieszawa Kazimierz IV Jagiellończyk

Łącznie z poprzednim to przywileje cerekwicko-nieszawskie – za udział szlachty w wojnie trzynastoletniej, dla Wielkopolski (12 listopada) i Małopolski (11-12 listopada): niezwoływanie pospolitego ruszenia, nienakładanie nowych podatków i nowych praw bez zgody sejmików; zaostrzenie kar za ucieczkę ze wsi.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Przywileje_szlacheckie

Cytat przytoczony przez kolegę dowodzi tylko jednego, że nie rozumie kolega co kolega cytuje.

2. W dziejach społeczeństw ludzkich w ogólności NIEMOŻLIWE są trwałe i pokojowe rządy oparte wyłącznie na terrorze, oszustwie czy indoktrynacji (ergo: libertarianie to durnie, bo im się wydaje, że wszystkie rządy takie właśnie są). Rządzeni też muszą mieć jakiś, choćby minimalny interes w tym, aby status quo trwał. Tak więc chłopi też musieli mieć interes w tym, co się działo. Przynajmniej - na początku. Inaczej po prostu nie sposób sobie tego wyobrazić.

  Tak w ogóle to zagadnienie odmiennych nieco modeli rozwojowych Wschodu i Zachodu jest zagadnieniem, o którym wiele pisałem - i u siebie na blogu i bodaj w "NCz!".

No to były objawy. My szukamy przyczyn.
Torfem palono bo brakowało lasów więc należało znaleźć substytut. Węgiel drzewny na terenach bogatych w lasy był jeszcze konkurencyjny dla koksu w XIX wieku. Mimo, że Anglia się już całkiem na to przerzuciła.

Transportu kanałowego nie da się wszędzie zbudować. Choćby się chciało.

Pytanie dlaczego te innowacje akurat tam wprowadzano. Wszak nie była to jakaś wiedza tajemna, a wiatraki równie popularne były choćby w Hiszpanii.

Dlaczego ten podział pracy mógł nastąpić?

Gdy ktoś od dzieciństwa był wychowany w danym stanie, w dodatku nie podróżował,nie kształcił się, miał niewielkie pojęcie i szanse alternatywnego stylu życia.
[

A to jest Bogu i ludziom obrzydły liberalizm takie farmazony wygłaszać, a fe! Czyli: czysto ideologiczne podejście do rzeczywistości. Kolega ZAKŁADA, że tak ma być i już...

Przyznam,że nie rozumiem odpowiedzi.

1. To, że u nas była pańszczyzna to NIE JEST efekt jakiegoś diabolicznego spisku "tej złej szlachty". Owszem - stan rycerski skorzystał z okazji jaka się wytworzyła dzięki pewnemu szczególnemu zbiegowi okoliczności (na który złożyła się słabość monarchów, niechęć mieszczan do mieszania się do polityki - i ponoszenia jej kosztów w związku z tym - oraz holenderskie pieniądze, płacone za zboże "na pniu" za pośrednictwem Gdańszczan...). Ale tak samo i niemal w identyczny sposób z tej samej okazji skorzystał też stan rycerski Czech, Węgier, wschodnich księstw niemieckich czy ruskie bojarstwo. Jest to zatem obiektywna prawidłowość, a nie jakaś dziwna aberracja!