Zachęcony pierwszym tomem, stojącym na wysokim poziomie, ekspresowo po ukazaniu się nabyłem tom drugi. Wydatek 40 zł (z przesyłką) przy obecnych cenach książek można potraktować jako prawdziwą promocją. Oczywiście pierwszą kwestią na jaką zwróciłem uwagę był spis treści. I tu przestrzegam czytelników. Tytuł książki jest daleko mylący. W drugim tomie Forczyk opisuje przede wszystkim działania w roku 1943, zwłaszcza w okresie zimowo-letnim. Ta część książki trzyma poziom tomu pierwszego. Jednak już wydarzenia jesienne roku 1943 są opisane stosunkowo pobieżnie, pomimo przecież ogromnej ilości bitew. Kiedy zbliża się listopad i grudzień mamy już tylko ogólniki. Ale to dopiero początek bowiem rok 1944 jest potraktowany już zupełnie po macoszemu. Mamy minimalistyczne opisy działań od stycznia do sierpnia, które zajmują całe 60 stron, w tym znajdują się Operacja Bagration i bitwy na Ukrainie. Co więcej książka wbrew tytułowi kończy się we wrześniu 1944 roku (!) Okres wrzesień 1944-kwiecień 1945 został zupełnie pominięty.
Reasumując książka warta jest swej ceny zwłaszcza dla pasjonatów bitew roku 1943. Jeżeli ktoś liczy na obszerne opisy bitew roku 1944 (które są w polskiej literaturze słabo opisane) będzie mocno zawiedziony. Z pewnością tytuł książki jest nieadekwatny do zawartej treści.

Moje zdziwienie wzbudziła cytowana wypowiedź Guderiana o dywizjach pancernych WH z czterema batalionami pancernymi na wiosnę 1943. Pochodzi z Wspomnienia żołnierza i choć posiadam inne wydanie niż użyte przez tłumacza odnalazłem cytowany fragment i rzeczywiście - tak napisał. Trochę generał popłynął w tym fragmencie bo jakoś nie kojarzę by którakolwiek dywizja pancerna w WH czy dywizja grenadierów pancernych w SS miała wówczas dwa pułki pancerne.

W tomie I mieliśmy 1DPanc im Tadeusza Kościuszki. W tym tomie gdy pojawia się Grossdeutschland z uniesieniem brwi czytam - SS-Division.

Nie wiem zupełnie skąd niby latem 1944 Panzer-Division Feldherrnhalle miałaby posiadać 200 PzKpfw IV. Zresztą ta dywizja latem 1944 w Grupie Armii Środek? Kolejna wpadka liczbowa to znowu podsumowanie potencjału tej ostatniej przed "Bagrationem". Jak już autor widzi tu tak hojnie wyposażoną dywizję to niby czemu łącznie było (prócz dział szturmowych i niszczycieli czołgów) tylko 11 czołgów?

Ale to był postulat H. Guderiana, aby przywrócić organizację D.Pancernej do tej z kampanii 1939/1940 z 2 Pz. Rgt., a nie opis stanu faktycznego.



Pytanie, czy to błędy autora czy tłumacza.



Panzer-Division Feldherrnhalle powstała w październiku 1944 roku. Natomiast w odwodzie GA Środek była Pz.Gr. Div. Feldherrnhalle (powstała w 1943 roku z przekształcenia 60 Pz.Gr. Div) - rozbita/zniszczona w okolicach Mińska (odtworzono w sierpniu/wrześniu. W jej składzie był batalion pancerny - w grudniu 1943 roku jego skład ustalono na 2 kompanie Pz.-IV i 2 kompanie Stug - faktyczny stan wynosił wtedy 17 Pz.IV (lg), 42 Stug i 3 PzbfWg.

Ad 1 - Przejrzałem moje wydanie (1991, tł. używa z 1958) i po spokojnym przeczytaniu kilku stron wokół wypowiedzi wskazanej przez Roberta Forczyka - przyznaję - masz rację. Lecz, niestety, pozostaję przy opinii - popłynął. Rzadko można było uzupełnić oba bataliony (bez kilku miesięcy np we Francji - bo na dobrą sprawę - oba dla dywizji na froncie? - nigdy), cztery bataliony w Panzer Division na tym etapie IIwś to Sci-Fi oderwane od rzeczywistości. Chyba że miał zamiar zmniejszyć ich liczbę (dywizji) o połowę, ale nic mi o tym nie wiadomo.

Ad 2 - To zawsze jest dylemat nad którym boleję przy każdej lekturze (w języku ojczystym) autora z obczyzny 

Ad 3 - Dlatego zaznaczam, ani Panzer Division ani dwie setki PzKpfw IV. Nie latem 1944 (to ostanie nigdy).

Jak patrzę na wywód Guderiana to on przecież chciał mieć mniej ale silnych dywizji - cyt. (str 233 też wyd. z 1991): "Chodzi więc o to, aby niezwłocznie, z pominięciem wszelkich względów partykularnych, stworzyć dywizje pancerne o pełnej zdolności bojowej, przy czym lepiej zadowolić się mniejszą liczba silnych dywizji, niż mieć ich więcej ale niedostatecznie uzbrojonych.". Czy miał racje w realiach ad 1943 roku to inna sprawa, no ale Forczyk (którego książki nie mam) może się podzielać ten pogląd. OIDP to gen. Skibiński w swojej książce o wojskach pancernych też wyrażał pogląd, iż zmniejszanie liczby batalionów pancernych w niemieckich dywizjach nie wynikało z tego, iz dywizja o mniejszej liczbie batalionów jest bardziej optymalna, a z tego, ze zbyt mala liczba czołgów przy chęci utrzymania większej liczby dywizji wymusiła zmniejszenie liczby bat. z 4 do 3 a następnie 2.

Czytałem Forczyka w EN i kawałków o DPanc Kościuszki w 1942 nie znalazłem...

Zaś co do zmian u Brytyjczyków to Skibiński chyba się trochę myli - choć z drugiej strony mieli oni niejako odwrotny problem od Niemców: dość wozów, ale gorzej z kadrą do piechoty.

Guderian też trochę jednak fantazjuje. Zmiana przeprowadzona przed Barbarossą, owszem rozwadniała nieco PzD, ale potrzeby frontu wschodniego też były trochę inne. Jeśli trzeba łatać dziury to lepiej mieć do tego więcej jednostek niż przymusowo np. dzielić dywizję na pół albo w ogóle jej nie mieć. Inna sprawa, że to rozwodnienie jest dyskusyjne - Niemcy w Barbarossie mieli już więcej czołgów średnich w dywizjach a jednak decyduje liczba luf a nie tylko gąsienic.

Jeśli "w EN" oznacza wersję angielską, to nie miałeś szans tego znaleźć.
Nieszczęsny przymiotnik pojawił się w przypisie tłumacza do przypisu o losach gen. Gordowa, a sam przypis (tłumacza) jest OK.

Zajrzałem sobie i ten błąd jest o tyle dziwny, że nazwa nie została odmieniona zgodnie z brzmieniem zdania. Także nie zdziwiłbym się, gdyby to po prostu był objaw komputerowej autokorekty, który nie został potem wychwycony przez korektę ludzką.