|
|
Między Sączem a Bieczem: zagadki Ziemi Grybowskiej, Mało znane pogranicze
|
|
|
Earendel
|
|
|
Nowicjusz |
|
|
|
Grupa: Użytkownik |
|
Postów: 3 |
|
Nr użytkownika: 61.989 |
|
|
|
|
|
|
Link: Mapa Historyczna Ziemi Grybowskiej
Niepozorne, senne małe miasteczko w "ciemnej" Galicji, usadowione nad rzeką Białą pomiędzy pierścieniem gór. Niegdyś miasto lokowane przez króla Kazimierza Wielkiego, odkąd straciło prawa powiatu po II wojnie, usunęło się w cień Nowego Sącza i Gorlic, a nawet pobliskiej Krynicy. Jednak gdy przyjrzeć się historii, zarówno tej utrwalonej na piśmie, jak i zamkniętej w nazwach miejsc, można odczytać fascynującą historię pogranicza Małopolski i Podkarpacia z Węgrami, świata rycerstwa i szlachty, pierwszych chrześcijan, kultur polskiej, ariańskiej, rusińskiej, czy też łemkowskiej oraz żydowskiej. O tym mówią stare kirkuty, bożnice i cerkwie, legendy Ciężkowic, Biecza, miejscowe podania. Wystarczy zaczytać się w mapie okolicy, aby odkryć zaskakujący fakt, że choć dziś jest to niewyobrażalne, to kiedyś w tej okolicy roiło się od grodów i zamków, już od wczesnego średniowiecza, a może i wcześniej, bo stanowiska są jeszcze nieprzebadane, a zainteresowanie nimi nikłe. O tym, że przebiegał tędy pas granicznych strażniczych grodów, świadczą nazwy takie jak: Stróże z potokiem Grodna, Gródek, Stróżna, Stróżówka, Ostróża (dziś Ostrusza), Pstrążne k. Gorlic (niegdyś: Stróżna), Wojnarowa, liczne góry-Zamczyska. Wiąże się z nimi tzw. bronę tudzież stróżę Bolesława Chrobrego, lecz nie jest to poparte badaniami archeologicznymi. Kto wie co się kryje na tych wzgórzach? W pobliżu, nad Dunajcem w okolicy Rożnowa i Tropia, rozłożone były liczne zamki i grody, tu też działali pierwsi Polscy święci, na czele ze św. Świeradem-Andrzejem. Tu w cieniu wielkiej polityki starosądeckie klauzurowe klaryski wpływały na dzieje tej części Europy. Ten teren nękany był w końcu napadami Tatarów, którzy mienione grody obrócili w perzynę, tak że wiele miast i zamków trzeba było zakładać na nowo. Tęże krainę upodobał sobie w końcu Kazimierz Wielki (którego matka spoczywa w klasztorze w Starym Sączu) i zakładał tu wiele miasteczek. To tu leży Krużlowa, gdzie znaleziono słynną na całym świecie uśmiechniętą Madonnę, oraz Ptaszkowa, z rewelacyjnym odkryciem dzieła Wita Stwosza, z ostatnich lat. Panowały tu słynne rody rycerskie i szlacheckie: Melsztyńskich, Gładyszów, Tarnowskich, Pieniążków, Rożnowskich. Tędy przywożono z Węgier wino. Tu działali w renesansie arianie, tu tworzył Wacław Potocki (a potem także Grottger, Wyspiański, Mehoffer...) Tu prowadzili swój proceder zbójnicy tzw. Beskidnicy. Tu odparto Szwedów w XVIIw. i tu toczyły się najkrwawsze bitwy konfederacji barskiej (z udziałem Pułaskiego), tu szalała chłopska rabacja, rozgrywały się najcięższe walki I wojny światowej (bitwa pod Gorlicami), tu działała silna partyzantka AK w czasie II wojny. Tu miał znajdować się polski Kuwejt, tu zapłonęła pierwsza lampa naftowa na świecie. Tu leży Bobowa, niegdyś światowe centrum chasydyzmu, ojczyzna cadyków. XX wiek przyniósł kres barwnej mozaice, totalitaryzm nazistowski wydarł stąd tysiące Żydów, a sowiecki - Rusinów, zwanych Łemkami. Pozostały tylko wspomnienia babć, dziadków, ślady okopów, szańców, sypiące się synagogi, zarośnięte cmentarze, przygarbione cerkwie. Nikt nie wie co kryje w sobie ziemia, ile pocisków z drugiej wojny, bagnetów z pierwszej, grodzisk średniowiecznych, a może i skarbów rzymskich (jeden już odkopano: datowany na III-IV wiek), wszak tędy prowadził również "szlak bursztynowy".
"Tych miasteczek nie ma już, okrył niepamięci kurz te uliczki, lisie czapy, kupców rój..."
Mapa jest mojego autorstwa. Opierałem się na "Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich", monografii Grybowa ("Grybów. Studia z dziejów miasta i regionu" pod red. Danuty Quirini-Popławskiej), niedawno wydanej książeczce "Sentymentalny spacer po międzywojennym Grybowie" Stanisłwa Osiki i in. (przewodnik Ossendowskiego, "Na szlakach Łemkowszczyzny" K. Pieradzkiej). Będę wdzięczny za wszelkie uwagi, poprawki, uzupełnienia Może ktoś zechce współpracować przy mapce Na pewno można ją jeszcze bardzo ulepszyć, profesjonalna to ona nie jest
Bardzo proszę też o wszelkie informacje nt. brony Chrobrego i grodzisk na tych terenach Za wszelkie inne ciekawostki, rekomendacje co do literatury, linki będę wdzięczny również jak i za wszelkie wyrazy zainteresowania
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE Na szlakach Łemkowszczyzny" K. Pieradzkiej
Pani Pieradzka pisząc tę książkę w przededniu wojny była osobą młodą, dlatego miejscami trochę przesadza, czasem zbytnio uprawia propagandę, co nie zmienia faktu, że książka jest fascynująca
|
|
|
|
|
|
|
|
Przez sam Grybów przejeżdżam nawet często - sakramencko zawsze jest zakorkowane.
Lubię to miasteczko, ale samo w sobie wielu zabytków nie ma. Bazylika prawie nowa, zachowało się trochę zabudowy małomiasteczkowej, rozsypywała się żydowska bożnica. No i browar, ale browar jest w Siołkowej - ale piwo ma bardzo dobre, nie zwymyślane i zcudowane, ale porządne, solidne piwo w dobrej, nie przesadzonej cenie. Grybów niedawno miał pięć minut sławy za oceanem jak Leon Schering po 70 latach odnalazł kuzyna. Grybów jest bardzo malowniczo położony, jest jedną z bram do zachodnich części Beskidu Niskiego. Zawsze, w związku z Grybowem, bawiła mnie historia urodzonego tutaj endeckiego senatora Henryka Orlińskiego (znaczy Chiel Picela )
|
|
|
|
|
|
|
|
Skąd właściwie nazwa pochodzi? Po polsku to powinien być Grzybów, przy etymologii łemkowskiej lub słowackiej Hrybów.
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE(kmat @ 26/03/2018, 14:04) Skąd właściwie nazwa pochodzi? Po polsku to powinien być Grzybów, przy etymologii łemkowskiej lub słowackiej Hrybów.
Koloniści z Niemiec i Śląska. Dział grybowski kończy Doły Jasielsko Sanockie - więc Grynberg jest wiadomy. A zielona góra to pewnie Chełm.
|
|
|
|
|
|
|
|
Ad. Earendel;
QUOTE tu działała silna partyzantka AK w czasie II wojny. Kojarzę jedynie oddział "Sępa". Ale ten podlegał Batalionom Chłopskim. Niemcy się z nim w końcu rozprawili. Czytałeś "Partyzancka idzie wiara"?
Jest cmentarz żydowski w Siołkowej. Zarośnięty krzakami ze wszystkich stron. Byłeś tam?
Jest jeszcze taka legenda, dlaczego zrobiono taką dziwną pętlę kolejową na trasie od Ptaszkowej do Grybowa. Ponoć żeby z browaru w Siołkowej dostarczać bezpośrednio beczki na wagony.
|
|
|
|
|
|
|
|
CODE Jest jeszcze taka legenda, dlaczego zrobiono taką dziwną pętlę kolejową na trasie od Ptaszkowej do Grybowa. Ponoć żeby z browaru w Siołkowej dostarczać bezpośrednio beczki na wagony.
Kurcze, a ja myślałem żeby testować pendolino
CODE Kojarzę jedynie oddział "Sępa".
A Paszka i jego Żbika?
|
|
|
|
|
|
|
|
Wszystko pięknie, choć ta mapa niekoniecznie przedstawia Ziemię Grybowską, tylko trochę szerzej, trudno Sądecczyznę, ewentualnie dawny klucz muszyński zaliczać do Ziemi Grybowskiej... Niby blisko, a jednak inne dobra, w okresie galicyjskim to w ogóle odrębne powiaty.
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE(szapur II @ 26/03/2018, 22:06) Wszystko pięknie, choć ta mapa niekoniecznie przedstawia Ziemię Grybowską, tylko trochę szerzej, trudno Sądecczyznę, ewentualnie dawny klucz muszyński zaliczać do Ziemi Grybowskiej... Niby blisko, a jednak inne dobra, w okresie galicyjskim to w ogóle odrębne powiaty.
W ogóle Ziemia Grybowska jest dość sztucznym określeniem. To raczej ziemie pograniczne dawnej Sądecczyzny i Ziemi Bieckiej.
|
|
|
|
|
|
|
|
Ad. carantuhill;
QUOTE A Paszka i jego Żbika? Tę kwestię proponuję pozostawić znawcom legend.
|
|
|
|
2 Użytkowników czyta ten temat (2 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:
Śledź ten temat
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym temacie dodano odpowiedź, a ty nie jesteś online na forum.
Subskrybuj to forum
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym forum tworzony jest nowy temat, a ty nie jesteś online na forum.
Ściągnij / Wydrukuj ten temat
Pobierz ten temat w innym formacie lub zobacz wersję 'do druku'.
|
|
|
|