|
|
Stosunki etniczne w Galicji Wschodniej
|
|
|
|
Ciekawa sprawa. Hanaczów w powiecie przemyślańskim, który był znana polska wsią Kubijowicz oznaczył na mapie jako wieś ukraińską. Tymczasem w książce do której mapa jest tylko dodatkiem napisał, że na 1520 mieszkańców Hanaczowa było 1460 Polaków i 60 Żydów. Ciekawe czy to pomyłka czy celowe działanie?
|
|
|
|
|
|
|
|
Nazwałbym to "celową pomyłkę", jeśli istnieje więcej takich pomyłek.
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE(Czarny Smok @ 13/12/2009, 19:03) Nazwałbym to "celową pomyłkę", jeśli istnieje więcej takich pomyłek.
No właśnie. Musiałbym porównać dokładnie mapę z książką, miejscowość po miejscowości.
|
|
|
|
|
|
|
|
Ciekawe dane na temat małżeństw mieszanych przytacza pierwszy dyrektor GUS, znany statystyk Józef Buzek. Według Buzka w latach 1895-1897 10,7% wszystkich małżeństw zawieranych przez rzymokatolików w Galicji stanowiły małżeństwa mieszane w przytłaczającej większości zawierane z grekokatolikami lub grekokatoliczkami. W Galicji Zachodniej małżeństw mieszanych było niewiele. W powiatach Nowy Sącz, Grybów, Gorlice, Jasło, Krosno stanowiły one zaledwie 0,8% ogółu małżeństw. W pozostałej części Galicji Zachodniej było to jeszcze mniej bo tylko 0,5%. Natomiast w Galicji Wschodniej czym bardziej na wschód tym takich małżeństw było więcej. Na Podolu odsetek ten dochodził do prawie 40%. Z kolei Krzysztof Zamorski podaje, że w latach 1900-1910 na terenie Galicji małżeństwa mieszane stanowiły około 9%, z tego 98% to związki między grekokatolikami a rzymskokatolikami. Teoretycznie dzieci z takich małżeństw powinny być chrzczone, synowie w obrządku ojca a córki w obrządku matki. W praktyce jednak większość była chrzczona w kościele a nie w cerkwi i to z pewnością również jeden z powodów powolnego ale systematycznego wzrostu odsetka ludności rzymskokatolickiej i spadku odsetka ludności greckokatolickiej.
|
|
|
|
|
|
|
|
A to nie jest szczególnie zaskakujące, na zachodzie prawosławni/unici to wyłącznie silnie się izolujący Łemkowie. Na wschodzie na nizinach ludność była dużo silniej przemieszana i bez takich odrębności kulturowych. Sam w sumie mam takie mieszane pochodzenie, pradziadek unita ożenił się z łacinniczką, ale dzieci chrzcił w kościele niezależnie od płci. Choć sam do cerkwi chodził do śmierci.
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE(kmat @ 16/12/2009, 16:01) A to nie jest szczególnie zaskakujące, na zachodzie prawosławni/unici to wyłącznie silnie się izolujący Łemkowie. Na wschodzie na nizinach ludność była dużo silniej przemieszana i bez takich odrębności kulturowych. Sam w sumie mam takie mieszane pochodzenie, pradziadek unita ożenił się z łacinniczką, ale dzieci chrzcił w kościele niezależnie od płci. Choć sam do cerkwi chodził do śmierci.
Rzeczywiście izolacjonizm Łemków jest dośc dobrze znany chyba nawet z tego powodu było wśród nich wiele chorób. Z kolei na Podolu chyba prawie każdy Ukrainiec miał jakichś krewnych Polaków a każdy Polak krewnych Ukraińców i wszycy żyli w mniejszej lub większej harmonii. Wszystko zburzyła dopiero II wojna światowa
|
|
|
|
|
|
|
|
Ciekawym źródłem pokazującym ile osób identyfikowało się z jaką narodowością, moim zdaniem źródłem znacznie bardziej wiarygodnym niż spisy powszechne, są wyniki wyborów parlamentarnych z roku 1928. W Galicji Wschodniej największe poparcie uzyskały listy mniejszości narodowych a więc ukraińskie, ruskie, ukraińsko-żydowskie i żydowskie. Listy polskie większość głosów zdobyły we Lwowie oraz w powiatach lwowskim, Samborskim, turczańskim, buczackim, lubaczowskim, jarosławskim, sanockim i brzozowskim. W dwóch powiatach (jarosławskim i drohobyckim) duża liczba głosów została unieważniona. Ponieważ najprawdopodobniej były to głosy oddane na listy mniejszości narodowych głosy te doliczyłem do puli głosów oddanych na listy niepolskie. W poszczególnych powiatach wyglądało to następująco: Jarosław 35 515 polskie 20 796 niepolskie Przemyśl 29 580 polskie 36 086 niepolskie Dobromil 11 259 polskie 14 328 niepolskie z czego 22 to głosy na komunistów Sanok 22 917 polskie 19 923 niepolskie z czego 2 to głosy na komunistów Brzozów 29 630 polskie 6285 niepolskie Sambor 19 778 polskie 17 141 niepolskie Stary Sambor 9029 polskie 12 874 niepolskie Lesko 11 162 polskie 20 410 niepolskie Rudki 12 959 polskie 16 072 niepolskie Mościska 14 513 polskie 18 472 niepolskie Gródek Jagielloński 10 134 polskie 17 459 niepolskie Lwów miasto 51 465 polskie 45 374 niepolskie z czego 3586 to głosy na komunistów Lwów powiat 33 636 polskie 26 131 niepolskie Żółkiew 9623 polskie 26 505 niepolskie Sokal 14 321 polskie 32 317 niepolskie Rawa Ruska 10 493 polskie 29 632 niepolskie Jaworów 7447 polskie 20 744 niepolskie Lubaczów 16 956 polskie 16 893 niepolskie Stryj 9333 polskie 25 278 niepolskie Drohobycz 28 025 polskie 41 027 niepolskie Bóbrka 10 221 polskie 25 855 niepolskie Turka 17 688 polskie 14 260 niepolskie Skole 9003 polskie 11 764 niepolskie Dolina 16 282 polskie 27 462 niepolskie Kałusz 8730 polskie 29 110 niepolskie Stanisławów 21 419 polskie 36 737 niepolskie Tłumacz 15 401 polskie 27 014 niepolskie Bohorodczany 11 783 polskie 13 401 niepolskie Nadwórna 8481 polskie 21 230 niepolskie Kołomyja 20 984 polskie 22 570 niepolskie Horodenka 12 713 polskie 23 481 niepolskie Śniatyń 7310 polskie 23 808 niepolskie Kosów 10 259 polskie 18 294 niepolskie Peczeniżyn 5069 polskie 9811 niepolskie Rohatyn 11 956 polskie 36 320 niepolskie Żydaczów 9253 polskie 22 854 niepolskie Tarnopol 20 381 polskie 31 182 niepolskie Zbaraż 10 335 polskie 19 296 niepolskie Trembowla 14 359 polskie 14 796 niepolskie Skałat 16 183 polskie 18 972 niepolskie Podhajce 14 502 polskie 26 101 niepolskie Czortków 11 172 polskie 17 694 niepolskie Buczacz 27 225 polskie 25 645 niepolskie Kopyczyńce 14 532 polskie 23 216 niepolskie Borszczów 14 750 polskie 26 663 niepolskie Zaleszczyki 9444 polskie 21 197 niepolskie Złoczów 14 380 polskie 28 199 niepolskie Zborów 10 058 polskie 19 767 niepolskie Kamionka Strumiłowa 12 247 polskie 15 967 niepolskie Brody 8049 polskie 20 824 niepolskie Radziechów 9050 polskie 19 176 niepolskie Przemyślany 10 491 polskie 20 649 niepolskie Brzeżany 12 244 polskie 24 051 niepolskie Łącznie w całej Galicji Wschodniej na listy polskie padło 813 729 głosów (40,4%) a na listy niepolskie 1 201 113 głosów (59,6%).
|
|
|
|
|
|
|
|
Ciekawie na temat stosunków wyznaniowych w diecezji przemyskiej pisze Anna Krochmal w książce "Konflikt czy współpraca? Relacje między duchowieństwem łacińskim i greckokatolickim w diecezji przemyskiej w latach 1918-1939". Na przykład źródła greckokatolickie podają, że w środowiskach mieszanych polsko-ukraińskich żonaci księża spotykali sie czasem z nieprzychylnym nastawieniem. Świadczy o tym pismo parafian greckokatolickich z Mirocina koło Przeworska, skierowane w 1936 roku do biskupa Kocyłowskiego. Wierni zaptotestowali w nim przeciwko przysyłaniu do ich parafii żonatego księdza, twierdząc, że wywoła to nieporozumienia , gdyz ludnośc jest bardzo spolszczona i między grekokatolikami a rzymskokatolikami nie ma prawie żadnych różnic. Z kolei jak wynika z pisma parafian greckokatolickich z roku 1924, w parafii Roźwienica (dekanat Pruchnik), wskutek zaniedbania obowiązków w cerkwi przez miejscowego proboszcza, wierni chętniej szli na nabożeństwa do kościołów w sąsiednich wsiach i z czasem porzucali swój obrządek. Młodsze pokolenie nie posługiwało się w ogóle językiem ukraińskim, lecz modliło sie wyłącznie po polsku. Z kolei parafianie greckokatoliccy z Oleszyc (powiat lubaczowski) wskazywali na to, że tamtejsi księża łacińscy w wielu wypadkach pomagają materialnie i moralnie swoim wiernym i fakt ten bardzo imponuje biednemu ludowi obrządku greckokatolickiego, zaś niepobieranie opłat za chrzty i śluby powoduje przechodzenie grekokatolików do Kościoła rzymskokatolickiego. W opiniii parafian, ksiądz Wieczorek przyczynił sie swoja wzorową pracą do podniesienia prestiżu polskiej plebanii, która dzieki temu stała się ośrodkiem skupiającym całą elitę w powiecie.
|
|
|
|
|
|
|
|
Ciekawe jest zwłaszcza zwycięstwo polskich partii w powiecie turczańskim, który miał jeden z najwyższych odsetków ludności grekokatolickiej w Galicji.
|
|
|
|
|
|
|
|
Ja bym jeszcze zwrócił uwagę na jedną ciekawostkę, która ma pośredni związek z twierdzeniami Kubijowicza na temat rzekomej ukraińskości łacinników w Gal. Wschodniej. Otóż faktem jest, że w wielu miejscowościach zdominowanych przez grekokatolików tamtejsza ludność rzymskokatolicka podawała język ruski jako swój. Tak było w spisach austriackim. Taka sytuacja miała miejsce nie tylko w tych powiatach, gdzie łacinnników w ogóle było mało, ale też w okolicach Przemyśla czy Sanoka gdzie przynajmniej po miastach, ale także po wsiach mieszkali w dużych skupiskach Polacy-katolicy. Stąd też przemyślana polityka choćby abpa Bilczewskiego, który zbudował w archidiecezji lwowskiej wiele nowych kościołów i erygował nowe parafie.
|
|
|
|
|
|
|
|
Myślę, że zwycięstwo polskich partii w powiecie turczańskim tłumaczy obecnośc bardzo licznej szlachty zagrodowej, która co prawda była obrządku greckokatolickiego i uzywała na co dzien języka ukraińskiego ale w mniejszym lub większym stopniu identyfikowała się z polskością. Nie jestem pewien w 100% ale powiat turczański miał chyba najwyższy odsetek szlachty na całym obszarze dawnej Rzeczpospolitej. Partie polskie nie tylko wygrały tam wybory w roku 1928 ale także wybory w roku 1922 nie zostały tam zbojkotowane w przeciwieństwie do innych powiatów Galicji Wschodniej a zwycięstwo odniosła w nich prawica (Chjena i PSL "Piast"). Masz rację, że Polacy po wsiach często na co dzień używali języka ukraińskiego a język polski był językiem używanym w kościele, urzędach itp. Dużo dobrego dla polskości zrobił arcybiskup Bilczewski ale także Towarzystwo Szkoły Ludowej. Kubijowicz zresztą wymienił miejscowości w których ludność polska w okresie międzywojennym zaczęła także na co dzień uzywać języka polskiego i jest tych miejscowości sporo zwłaszcza na Podolu. Były też miejscowości gdzie częśc Ukraińców na co dzien mówiłas po polsku a część Polaków po ukraińsku. Na przykład w Uhnowie w powiecie Rawa Ruska we właściwym miasteczku część Ukraińców używała języka polskiego a na przysiółkach część Polaków używała języka ukraińskiego. Inna sprawa, że do ustaleń Kubijowicza z wiadomych względów trzeba podchodzić ostrożnie.
|
|
|
|
|
|
|
|
Jeśli chodzi o ważniejsze miasta Galicji Wschodniej to w roku 1785 stosunki wyznaniowe a więc de facto także stosunki etniczne wyglądały w nich następująco:
Lwów 16 900 Polaków 4450 Rusinów 10 700 Żydów 236 Ormian 714 innego wyznania Brody 1650 Polaków 1831 Rusinów 12 877 Żydów 20 Ormian Brzeżany 1468 Polaków 1583 Rusinów 1350 Żydów 303 Ormian Buczacz 1100 Polaków 1830 Rusinów 1429 Żydów Drohobycz 1600 Polaków 2860 Rusinów 2236 Żydów Jarosław 3053 Polaków 1759 Rusinów 1722 Żydów Kołomyja 1239 Polaków 919 rusinów 1892 Żydów Przemyśl 3250 Polaków 1540 Rusinów 1750 Żydów Sambor 4100 Polaków 500 Rusinów 1160 Żydów Sanok 420 Polaków 220 Rusinów 415 Żydów Stanisławów 1860 Polaków 1102 Rusinów 2213 Żydów 280 Ormian Stryj 750 Polaków 1750 Rusinów 2050 Żydów Tarnopol 1660 Polaków 1700 Rusinów 2870 Żydów 25 innych Zbaraż 1996 Polaków 1850 Rusinów 1379 Żydów Złoczów 1750 Polaków 2157 Rusinów 1463 Żydów 50 Ormian Żółkiew 520 Polaków 2360 Rusinów 2287 Żydów
Okazuje sie więc, że jeśli chodzi o odsetek ludności polskiej to najbardziej polskim miastem Galicji Wschodniej nie był wcale Lwów tylko Sambor.
|
|
|
|
|
|
|
|
Tak na marginesie zapytam, czy wśród repatriowanych do Polski po 1945 byli grekokatolicy (myślę o jakiejś większej grupie osób z danego obszaru, miejscowości, powiatu) z Galicji Wschodniej?
|
|
|
|
|
|
|
|
Z tego co się orientuję, to za czasów austriackich w wyborach w pow. turczańskim wygrywali kandydaci ukraińscy. Ale, powtórzę, nie jestem na 100% pewny. Zresztą sytuację komplikuję jeszcze fakt, że w wyborach chociazby do parlamentu wiedeńskiego okręgi wyborcze składały się z kilku powiatów.
|
|
|
|
|
|
|
|
W zasadzie to za czasów austriackich wybory w powiecie turczańskim wygrywali moskalofile. W ostatnich przed wojną wyborach do parlamentu wiedeńskiego listy polskie uzyskały 3092 głosy, listy ukraińskie 3270 głosów, moskalofile 5115 głosów a syjoniści 196 głosów. Grekokatolicy oficjalnie nie mieli prawa do tzw. repatriacji ale zdarzało się, że wyjeżdżali. Np. w Matkowie w powiecie turczańskim zaścianku zamieszkałym przez rodziny Matkowskich według Schematyzmu Diecezji Przemyskiej z roku 1937 było tylko 4 rzymokatolików, Kubijowicz, który opierał się na kryterium wyznaniowym pisze, że w roku 1939 było 10 Polaków i 1500 Ukraińców. Tymczasem byli mieszkańcy zamieszkali dzisiaj w Polsce twierdzą, że Matków był w 80% zamieszkały przez Polaków a Ukraińcy mieszkali na osobnej kolonii. Z tego co wiem część mieszkańców ekspatriowała się tuz po wojnie ale większość w ramach tzw. drugiej repatriacji w latach 1956-1958. Grzegorz Hryciuk pisze na ten temat w następujący sposób: "Równoczęsnie, jeśli wierzyć dokumentacji polskich placówek przesiedleńczych, w latach 1944-1946 swoje przywiązanie do polskości okazywały rodziny mieszane, także te, w których głową rodziny był Ukrainiec (osoba wyznania greckokatolickiego), a także niektóre rodziny greckokatolickie. Świadectwem ich polskiej świadomości narodowej były m.in. próby (udane) wstępowania do wojska polskiego. Manifestacyjną wręcz demonstracją polskości miało być złożenie próśb o wyjazd przez mieszkańców kilku miejscowości (m.in. Krynicy) z rejonu Medenic, Dublan, Sambora - "wyznania grek.kat, narodowości polskiej", którzy "będąc pod terrorem (Banderowców) zmuszeni byli wypowiedziec się [wczesniej] jak Ukraińcy". Były sód nich prawdopodobnie osoby, które przed wojną deklarowały swoją przynależność do szlachty zagrodowej. W większości przypadków nie uzyskały one ( ze względu na wyznanie) zgody na przesiedlenie". Od siebie dodam, że jakas ich część pewnie wyjechała w ramach tzw. drugiej repatriacji być może juz jako rzymokatolicy.
|
|
|
|
1 Użytkowników czyta ten temat (1 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:
Śledź ten temat
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym temacie dodano odpowiedź, a ty nie jesteś online na forum.
Subskrybuj to forum
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym forum tworzony jest nowy temat, a ty nie jesteś online na forum.
Ściągnij / Wydrukuj ten temat
Pobierz ten temat w innym formacie lub zobacz wersję 'do druku'.
|
|
|
|