PS.1 Rzeczywiście wg opisu Englunda Rosjanie także mieli piki, u Froma tego nie doczytałem??? Wspomina tylko o szpadach i bagnetach. A to trochę zmienia postać rzeczy.

Mając na dodatek na karku 5 regimentów dragonów Heinskego, do tego bataliony Renzela i Kozaków, Szwedzi byli w bardzo niekorzystnej sytuacji taktycznej. Każdy rozsądny dowódca wykorzystałby w takiej sytuacji teren, aby nie musieć walczyć w okrążeniu. Więc nie rozumiem o co te pretensje do Roosa, który dysponował tylko 4 batalionami piechoty.

Czy przypadkiem decyzja Roosa o wycofania się do lasu jakowickiego nie była podyktowana próbą skierowania żołnierzy do szańca gwardii?

W wielu bitwach wojny północnej, uzbrojeni w piki Szwedzi byli wielokrotnie mniej liczni od nieprzyjaciół, a pomimo to wygrywali. Nie przegrali żadnej bitwy, w której byli od nieprzyjaciół liczniejsi.

o w niczym nie zmieniło tego, że broń palna nie zatrzymywała zdeterminowanych szarż kawalerii ani piechoty. O czym przekonali się Szwedzi np. pod Kliszowem, a Rosjanie pod Wschową.

Weźmy np. wyprawę Polaków do Mołdawii w 1572 roku. Dysponowaliśmy w niej nieco ponad 300 piechurami i 13 działami. To małe nasycenie ognia? Tymczasem przeszło dwa wieki później Napoleon uważał, że 3 działa na 1000 piechurów to idealna proporcja. Ponadto, już w XVI w. Mołdawii była to artyleria mobilna, towarzysząca piechocie na polu bitwy. U nas zresztą też...
Jaki więc postęp mamy w początkach XVIII w.? Artyleria była jeszcze bardziej mobilna? Nie. Artylerię konną wymyślono nieco później.

Więc może szybciej strzelała? Też nie, bo już w 1531 r. pod Obertynem używano działek ładowanych pociskami zespolonymi w papierze "a tem może prędko nabijać, tak iż bez przestania [w sposób ciągły] może strzelba iść [można prowadzić ogień]". No więc?

A teraz spójrz np. na bitwę pod Kliszowem, gdzie liczniejsza armia saska i polska, z wielokrotnie liczniejszą artylerią, przegrała bitwę ze Szwedami.

Wprost przeciwnie. Właśnie XVIII w. i początek wieku XIX to renesans tej broni. W lance wyposażają się nawet te armie, które już dawno porzuciły broń drzewcową. Na przykład kawalerzyści angielscy...

I dlatego właśnie armie saska i rosyjska ponownie wprowadzają piki na wyposażenie swojej piechoty?

Francuzi w ramach wniosków z wojny siedmioletniej nosili się z zamiarem przezbrojenia na piki.

W wielu bitwach wojen śląskich Prusacy byli kilkakrotnie mniej liczni od nieprzyjaciół, a wygrywali te bitwy, mimo że ich piechota nie nie miała pik

Oczywiście. Gdyby miała zatrzymywać wszystkie szarże kawalerii i piechoty, to wszystkie bitwy zakończyłyby się remisem.

To jest własnie przykład skrajnej demagogii.
1. Nie wiem, jak wielka była wyprawa do Mołdawii w 1572, ale nie sądzę, żeby wybrały się na nią dwie kompanie gości. Zapewne było tak kilka tysięcy kawalerii, więc liczbę dział podziel na całoś armii.

2. Nic nie piszesz o wagomiarze tych dział. Zapewne były to nieduże armaty.

Tymczasem już od lat 20 XVIII w armii pruskiej każdy batalion piechoty (750 ludzi) miał dwie armaty trzyfuntowe, które od 1759 r. zaczeły być zastępowane armatami sześciofuntowymi (tak samo było w armii austriackiej, a rosyjska miała jeszcze więcej artylerii). Chcesz mi wmówić, że osiemnastowieczna trzyfuntówka ma porównywalną mobilnośc i siłę ognia jak szesnastowieczna? Jeśli tak, to po jakiego grzyba było to zmieniać, skoro nic się nie zmieniło?

3. Oprócz artylerii organicznej osobno występowała artyleria polowa większych wagomiarów. W bitwie pod Dobromierzem w 1745 r. armia pruska użyła armat dwudziestoczterofuntowych, które w XVII w. stały wyłacznie w twierdzach. Uwzględniając artylerię polową, w tym haubice, nasycenie artylerią w armii pruskiej dość znacznie przekraczało "współczynnik Napoleona" 3 dział na 1000 ludzi.

4. W armii rosyjskiej regimenty dragonów już ok 1740 r. zostały wyposażone w artylerię. Można to uznać za początek artylerii konnej, chociaż za rzeczywisty początek uznaje się sformowanie dwóch kompanii artylerii konnej przez Prusaków w 1759 r. Każda z tych kompanii miała 4 armaty sześciofuntowe i 2 siedmiofuntowe haubice. Podejrzewam, że każda z tych kompanii mogła jedną salwą zdmuchnąć te 13 dział z wyprawy mołdawskiej.

Czy artyleria szybciej strzelała? Tak, szybciej. Dla sześciofuntowych armat systemu Dieskaua pod koniec XVIII w.

Dla sześciofuntowych armat systemu Dieskaua pod koniec XVIII w. Scharnhorst określa szybkostrzelność jako 5 strzałów na minutę kulą pełnolaną, natomiast dla siedmiofuntowych haubic - 1 strzał kartaczem lub granatem na 50 sekund.

Autor piszący o Obertynie używa sformułowań względnych, nie podaje jednostek czasu - to, co mogło być dla niego ogniem ciągłym, najprawdopodobniej w XVIII w. uchodziłóby za skrajną nieudolność.

Amatorszczyna przegrała z profesjonalizmem. To tak, jakbyś się dziwił, że Gołota wpieprzył jakiejść wycieczce gimnazjalistów.

Podaj jeszcze, jaki odsetek kawalerii wyposażał się w lance.

Przy czym zawsze ciężka kawaleria była pozbawiona lanc, bo tak, jak napisałem wyżej - lanca była skuteczna wyłącznie przeciwko podobnej kawalerii, pozbawionej lanc.

Jeśli uważasz, że lanca była tak skuteczna, to wytłumacz, dlaczego całe dywizje kawalerii francuskiej pod Waterloo były bez lanc?

Przecież teoretycznie powinni w moment zadźgać Anglików i wygrać bitwę.

Uważasz, że Napoleon i ci wyszyscy jego marszałkowie i generałowie byli kompletnymi durniami, a tylko ty jesteś geniuszem, który docenia rolę dzidy w historii?

I tak szybko, jak je wprowadziły, tak szybko wycofały.

W 1740 r., w roku rozpoczęcia wojen śląskich i wojny o sukcesję austriacką już żadna armia europejska nie miała zwartych oddziałów pikinierów.

A Kampenhausen, a Maurycy Saski? Oni wg Ciebie byli debilami, skoro byli adwokatami i pik, i broni drzewcowej kawalerii?

W przypadku Maurycego Saskiego widać niestety, że swoje 'Reveries' napisał w trzynaście nocy i w stanie gorączki. Jak inaczej wyjaśnić pomysły typu 'każdy żołnierz z kuloodporną tarczą'?

A ich przeciwnicy mieli? Nie? Więc czego to dowodzi?

I czy po tej całej dyskusji wciąż uważasz, że "Może dlatego [uzbrojeni w piki Szwedzi] dostali tak straszliwy łomot pod Połtawą."?

Nie wiem, czemu akurat remisem, ale cieszę się, że uznajesz fakt, że mimo rozwoju broni palnej, nie zatrzymywała ona zdeterminowanych ataków kawalerii i piechoty .

Było tam łącznie 1300 żołnierzy polskich. Z czego 300 piechoty, a 1000 kawalerii. Do tego 13 dział.

12 małych i jedno większe. Wagomiaru niestety w źródłach nie podano.

Powtórzę - wbrew Twojemu twierdzeniu ("Na początku XVIII w. następuje kolejny skok jakościowy broni palnej piechoty, oraz taktyki walki. Wzrasta nasycenie artylerią, która jest coraz bardziej mobilna.") nasycenie artylerią pola bitwy nie wzrosło w początkach XVIII w. Nie wzrosła także jej mobilność. Już w XVI w. używano dział, "które drabi [piechurzy] mogą z sobą toczyć na dwu kółkach, które obróci kiedy chce i ciągnąć może z nim gdzie trzeba". A co do artylerii batalionowej (zwanej regimentową), to wprowadził ją Gustaw Adolf prawie wiek przed tym, co tu opisujesz.

3. Uznając, że Napoleon wiedział co pisze, można stwierdzić, że przekroczenie tego współczynnika nie było ani potrzebne, ani wskazane, więc Twój argument o wzroście nasycenia pola bitwy artylerię, jest nie tylko błędny (ponieważ nasycenie to nie wzrosło), ale także (nawet gdyby był prawdziwy), niczego nie dowodzi. Na polu bitwy nie było miejsca na efektywne wykorzystanie zbyt licznej artylerii. Jej obecność w większej liczbie niewiele zmieniała.

4. W armii rosyjskiej regimenty dragonów już ok 1740 r. zostały wyposażone w artylerię.

Przecież teoretycznie powinni w moment zadźgać Anglików i wygrać bitwę.

Jeśli już używasz takiego naciąganego porównania, to pod Kliszowem było tak, że dwóch gimnazjalistów wpieprzyło trzem Gołotom
Tak się bowiem składa, że to armia polska i saska były doświadczone w boju. Armia szwedzka przed wybuchem wojny północnej nie miała doświadczenia (inna sprawa, że zaczęła je nabywać od 1700 r.). Ostatnią wojnę, w której szwedzki żołnierz mógł zdobyć doświadczenie bojowe, była wojna zakończona w 1679. Całe następne pokolenie wojny nie zaznało. Tymczasem my i Sasi dopiero skończyliśmy wojnę z Turcją (w 1699 r.). Więc atut profesjonalizmu był po naszej stronie. Także przewaga liczebna, jakość kawalerii, ilość artylerii... Tyle, że Sasi nie mieli pik na wyposażeniu swojej piechoty, a Szwedzi jak najbardziej

Po co? Wykazałem, że wbrew Twojej opinii nie było odwrotu ale nawrót do broni drzewcowej.

A dlaczego francuscy kirasjerzy (ich znaczna część) jeździli tam na chłopskich konikach? Z tego samego powodu - z biedy francuskiej armii. Jak się wybiera ilość, to traci się na jakości.

A Napoleon? Przecież właśnie to jemu Francuzi zawdzięczają to, że ich kawaleria ponownie zaczęła używać broni drzewcowej (a szkolili ich w tym Polacy).

Na pewno dowodzi to tego, że piki wycofano z uzbrojenia.

Co więcej jeśli chodzi o armię pruską to ta była dowodzona przez Fryderyka Wielkiego, a o nim można z pewnością napisać iż był jednym z wybitniejszych wodzów wszechczasów.

Tak więc niewątpliwie wiedział co robi nie uzbrajając swojej piechoty w piki, a w stempel żelazny, który zwiększył szybkostrzelność broni palnej w stosunku do piechoty z innych państw.

Pod Połtawą pod obozem rosyjskim starły się świetne oddziały szwedzkie z poślednimi rosyjskimi. Tam gdzie szwedzkie oddziały mimo strat atakowały poślednie jednostki rosyjskie to te nawet zaczęły się wycofywać.

Tam gdzie szwedzkie oddziały zaatakowały najlepsze jednostki rosyjskie, te się nie cofnęły odparły atak ogniem, a później same zaatakowały.

To o czym Ty piszesz ma jak najbardziej sens, ale tylko dla świetnie wyszkolonych, dowodzonych i o wysokim morale jednostek – czyli o elicie, a takiej elity w armii jest niewiele.

Ad2) Ale o czym ma to świadczyć?

Tym bardziej, że Mielecki nie umiał wykorzystać tych dział – to za M. Plewczyńskim, tom II s. 282.

Do tego wyprawa mołdawska 1572 roku to wyprawa elity elit, czyli jednostek kwarcianych wzmocnionych przez prywatne jednostki magnatów, dowodzona do tego przez wybitnego dowódcę czyli Mieleckiego. Na świetną jakość jednostek wskazuje fakt iż Mielecki początkowo miał do dyspozycji 2000 żołnierzy, ale zabrał tylko 1300.

Może więc jednak wybierzemy bardziej adekwatne przykłady z wojen dla XVI wiecznej polskiej sztuki wojennej, jak już się do niej odwołujemy? Tzn. gdzie armia liczy co najmniej kilkanaście tysięcy ludzi i kampania nie trwa jeden sezon?

Artyleria potrzebna była Mieleckiemu do ewentualnego oblężenia mołdawskiej stolicy, a on do tego oblężenia zabrał 12 dział małych (zapewne polowych) i jedno większe (choć ja wiem tylko o 12 działach)– o czym to świadczy?

Raczej o tym, że Mielecki nie wiedział co robi w kwestii artylerii, a co więcej nie umiał wykorzystać tych dział w polu (to za M. Plewczyńskim).

Tu się jednak należy pewne wyjaśnienie – artyleria XVI wieczna to mozaika typów dział o różnych kalibrach, długości lufy, wadze – co samo w sobie było logistycznym koszmarem, a co więcej transport takich dział sporo kosztował.

I cóż z tego, że małe działa można było toczyć na dwóch kółkach?

Czy wiemy jeszcze ile ich było na polu bitwy i jakiego kalibru były to działa - 1 funtowe, 3 funtowe, 12 funtowe itp.?

I czy w ogóle umiano mobilność tych dział wykorzystać na polu bitwy?

Ale jak się popatrzy na początek XVIII wieku to najwyraźniej Szwedzi Karola XII zapomnieli o działach na polu bitwy i mobilności tych dział.

– jak się miały doświadczenia polskich i saskich jednostek nabyte w wojnach z Turcją do umiejętności walki z jedną z najlepszych armii początku XVIII wieku?

Zanim był Kliszów to Szwedzi dobrze poznali swoich przeciwników

– zresztą z poprzednich wojen też dobrze ich znali, zarówno Polaków jak i Sasów.

Wnioski – dobre dowodzenie Karola XII, zastosowanie ekonomii sił, pasywna postawa centrum saskiego, szybki odwrót wojsk polskich odsłaniający centrum saskie, to główne przyczyny porażki saskiej.