|
|
Zakopane, Zabytki lokalne
|
|
|
|
O Zakopanym pisało i pisze się dużo. O jego budynkach, w tym i zabytkach, też można pisać dużo. Nie będę pisał o historii Zakopanego. Napiszę tylko pokrótce o zabytkowych miejscach Zakopanego, które odwiedziłem (i akurat pamiętam), a które z łatwością każdy również może zobaczyć.
Na początek może, dla wszystkich którzy już w swym życiu odwiedzili to miasto, wjazd do Zakopanego - ilustracja 1. Wjazd, gdzie obecnie zbiegają się na rondzie ulice Nowotarska z Chramcówkami, uwieczniony przez Walerego Eliasza około 1890r.
Zabytki budowlane Zakopanego - mam nadzieję, że żaden specjalista dziedziny się nie oburzy - w sposób uproszczony można podzielić na dwie grupy. Te które powstały w drugiej połowie XIXw oraz te powstałe w latach międzywojennych. Te pierwsze możemy zobaczyć zwłaszcza na ulicy Kościeliskiej. To tam powstała pierwsza osada.
Podobno najstarszym zachowanym budynkiem tutaj jest kościół "na Pęksowym Brzyzku" zwany inaczej kościołem Matki Boskiej Częstochowskiej i św Klemensa. Idąc od pasażu podziemnego wgłąb ulicy Kościeliskiej nie sposób go nie zauwazyć - ilustracja 2 i 3. Kościół wybudowany został dokładnie w połowie XIXw przez pierwszego duszpasterza Skalnego Podhala, ks Józefa Stolarczyka. Ksiądz Stolarczyk, jak niektórzy mówią, zyskał autorytet u górali bo prezentował proste męskie cechy, nieobce śwarnemu ludowi tej ziemi. Równiez z połowy XIXw pochodzi "stary" cmentarz Zakopanego, zwany po prostu cmentarzem na Pęksowym Brzyzku. Pochowanych zostało tu m.in. wiele osób znakomicie zasłużonych dla Podhala jak również i dla większej sprawy - ilustracja 4, 5 (o.Witkacego),6, 7 (Helena Marusarzówna), 8(obrosły w legendy Sabała), 9(Chałubiński - człowiek który wymyślił "uzdrowiskowy" klimat Zakopanego), 10 (Witkacy, Orkan, Przerwa-Tetmajer), 11 (K. Makuszyński)
Cichcem powtarzana legenda mówi, że część Żydów, którzy w wiadomym okresie musieli z Zakopanego zniknąć, zakopała swoje kosztowności na cmentarzu na Pęksowym Brzyzku. Dlaczego? A bo było to jedyne miejsce którego miejscowi zbóje nie odważyli się rabować.
Idąc dalej ulicą Kościeliską natrafiamy na istniejącą tu od niepamiętnych czasów, czyli od połowy XIXw, restaurację "u Wnuka" - ilustracja 12, 13. Była to ponoć pierwsza karczma Zakopanego. O rzeczach które się tu wyprawiały, osobistościach które to miejsce odwiedzały chętnie bym napisał, ale jest tego na te chwile zbyt wiele.
Willa zwana Kolibą, to kolejny punkt na drodze Kościeliskiej - ilustracja 14, 15. Jest to, jak piszą, pierwszy budynek wzniesiony w tzw stylu zakopiańskim, przez samego St. Witkiewicza w latach 1890-tych.
Ulica Kościeliska jest ogólnie rzecz biorąc tym rejonem, o który powinien zahaczyć każdy zainteresowany w bardzo starym budownictwie Zakopanego. Na drodze tej znajdują się podobno również XIX wieczne "wille" Cicha i Orla, ale tych akurat nie dane mi było zobaczyć i uwiecznić. Ulica Kościeliska pod względem zabudowy jest generalnie dużo ładniejsza od Krupówek.
Przenosząc się z kolei w górę Zakopanego, należałoby wspomniec o zabudowie tej przereklamowanej deptarni Krupówek. Część budowli pochodzi jeszcze z czasów galicyjskich - ilustr 16 (widok na wille Poraj na popczątku XXw i ostatniej zimy), ilustr 17 (Krupowki32 około 1900 i ostatniej zimy).
Część budynków natomiast, to inwestycje międzywojenne. Wtedy to nastąpił prawdziwy - bo wiążący się z wielkimi państwowymi inwestycjami - bum turystyczny na Zakopane. To w latach 30-tych powstała w rekordowo krótkim czasie kolejka na Kasprowy. Zbudowana została kolejka na Gubałówkę (uczestniczył w jej projektowaniu m.in. arch. Wł. Stokowski, który stanowi oddzielna historię). Do Zakopanego przyjeżdżały elity II RP (o czym innym razem). Z tego to okresu pochodzą budynki widoczne na tym zdjęciu - ilustr 18 (widok z lat 30-tych oraz ost. zimy)
Z samych początków XXw pochodzi jednak najbardziej znany kościół Zakopanego - ilustr 19 - kościół św Rodziny, zbudowany w stylu neoromańskim, o strzelistym, acz ponurym wyglądzie, przerażającym raczej w nocy. Jest to pierwszy murowany kościół Zakopanego.
Idąc pod górę Krupówek, po prawej, ponad współczesną konstrukcją niedawno nazwaną "sukiennicami" możemy zauwazyć gmach Technikum Budowlanego - ilustracja 20. Jest to dawna Szkoła Przemysłu Drzewnego - ilustracja 21 (Walery Eliasz początek XXw), widać na niej również fragment Dworca Tatrzańskiego.
Wspomniany Dworzec Tatrzański, położony tuż obok - ilustr 22 - został wybudowany jako drewniany budynek w 1882r. W bodajże 1900 mu się spłonęło, a budowla którą możemy dziś oglądać została postawiona parę lat później. Dworzec Tatrzański był ogólnie mówiąc ośrodkiem kultury. Gościli tu ponoć m.in H.Sienkiewicz, Modrzejewska i I.J.Paderewski.
Naprzeciwko, znajduje się również niebrzydki gmach Muzeum Tatrzańskiego - ilustr 23 - Jego historia nie jest mi znana.
Za powyższymi budynkami, a przylegając bezpośrednio do ul.Zaruskiego, znajduje się kolos z największym gontowym dachem w Europie. Budynek wzniesiony został w 1958, przez lata zwał się Domem Turysty. Ostatnim planem było bodajże przerobienie go na hotel wielogwiazdkowy. Niestety aparat mi się tam zbuntował i po zdjęcia lepszych widoków niż to - 24 - odsyłam w Google.
Z obiektów, które można zobaczyć, polecam tez domek przy ul. Kasprusie 19. Jest to willa Atma, wybudowana w 1895r, mieszkał sobie tu znany pan Szymanowski, a teraz znajduje się w tym lokalu muzeum jego pamięci - ilustr 25.
Jeśli chodzi o zabudowania związane z historią II Wojny Światowej lub samych lat międzywojennych, jest ich w Zakopanym rozrzuconych trochę. Jak będe miał czas i przejdę się zrobic zdjęcie, też o nich opisze. Wspomnieć warto na pewno o "katowni Podhala", hotelu "Palace" przy ul. Chałubińskiego, w dość dużym oddaleniu od centrum. Była to siedziba Gestapo, miejsce zbrodni, napisano na ten temat książke bodajże pt. "Hotel Palace". Obecnie znów jest tu hotel (ilust 29)
Przy ulicy Zamojskiego, znajduje się dom o nazwie willa "Miedziana". W czasie wojny mieściła się tu zakonspirowana siedziba Abwehry - ilustr 26 - oficjalnie zaś był tu jakiś urząd budowlany.
Jeśli dobrze pamiętam, w górze ul.Zamojskiego znajduje się takie domostwo - ilustr 27. Nie wiem czy działo się tu coś nadzwyczajnego, ale data powstania budynku - rok 1914 - wywołała u mnie mimowolna refleksję czy aby była to udana inwestycja.
Co do wyglądu samych Krupówek w czasie okupacji, zrobiłem sobie taki mix - ilustr 28, widok na Krupówki z obecnego skrzyżowania z ul. Galicy, przy knajpie w podziemiu.
cd napisze może jak sie ponownie zabiore.
Ten post był edytowany przez Smardz: 5/04/2010, 10:27
|
|
|
|
|
|
|
|
Dodam od siebie innym razem, a przyczepię się na początek do
QUOTE Te pierwsze możemy zobaczyć zwłaszcza na ulicy Kościeliskiej. To tam powstała pierwsza osada.
Raczej nie. Dwie pierwsze przysiółki to Ustup i Olcza
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE(carantuhill @ 3/04/2010, 0:39) Dodam od siebie innym razem, a przyczepię się na początek do QUOTE Te pierwsze możemy zobaczyć zwłaszcza na ulicy Kościeliskiej. To tam powstała pierwsza osada. Raczej nie. Dwie pierwsze przysiółki to Ustup i Olcza Może być i tak Ja gdzieś zetknąłem się, że pierwsza "zakopiańska" osada to właśnie rejon ul. Kościeliskiej. A jakie informacje masz odnośnie tych wspomnianych osiedli?
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE(Smardz @ 2/04/2010, 23:52) QUOTE(carantuhill @ 3/04/2010, 0:39) Dodam od siebie innym razem, a przyczepię się na początek do QUOTE Te pierwsze możemy zobaczyć zwłaszcza na ulicy Kościeliskiej. To tam powstała pierwsza osada. Raczej nie. Dwie pierwsze przysiółki to Ustup i Olcza Może być i tak Ja gdzieś zetknąłem się, że pierwsza "zakopiańska" osada to właśnie rejon ul. Kościeliskiej. A jakie informacje masz odnośnie tych wspomnianych osiedli?
Napiszę coś ale nie dziś. Rzuć okiem na mapę i będzie wszystko jasne. Ustup leży na początku Zakopanego, gdzie doliną rzeki szła kolonizacja rolnicza, Olcza kolonizacja pasterska.
|
|
|
|
|
|
|
|
Jednakowóż nie wiem jak z Ustupem, ale odniosłem wrażenie że Olcza, to Olcza, a nie Zakopane. Ponoć jeszcze w latach 70-tych istniały konflikty i bójki na tym tle. Z resztą wszystko jedno. Tym niech zajmują się paleontolodzy.
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE restaurację "u Wnuka" - ilustracja 12, 13. Była to ponoć pierwsza karczma Zakopanego. Wnuk w ogóle znany był z tego, że wybudował pierwszy pod Giewontem dom piętrowy, stąd górale sugerowali, jakoby zwariował, bowiem chałupę na chałupie postawił.
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE(rycymer @ 3/04/2010, 10:48) QUOTE restaurację "u Wnuka" - ilustracja 12, 13. Była to ponoć pierwsza karczma Zakopanego. Wnuk w ogóle znany był z tego, że wybudował pierwszy pod Giewontem dom piętrowy, stąd górale sugerowali, jakoby zwariował, bowiem chałupę na chałupie postawił. A to dobre. Ja niewiedziołek
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE A to dobre. Ja niewiedziołek W ogóle to polecam jako doskonałą lekturę Księgę Tatr Jalu Kurka.
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE(rycymer @ 3/04/2010, 13:10) QUOTE A to dobre. Ja niewiedziołek W ogóle to polecam jako doskonałą lekturę Księgę Tatr Jalu Kurka.
Pomijając Kurkowe etymologie jak Burdele i Pardałówkę. Czy opisy klasy robotniczej wyzyskiwanej przez Homolacsów i księdza Stolarczyka
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE Pardałówkę Która to jest, o ile dobrze pomnę, zniekształceniem nazwy Pierdołówka.
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE(rycymer @ 7/04/2010, 16:44) QUOTE Pardałówkę Która to jest, o ile dobrze pomnę, zniekształceniem nazwy Pierdołówka.
Jalu ma rację co do założenia Zakopanego, zaraz po rebelii Napierskiego, kiedy siedzący w Wieży Złodziejskiej na Wawelu Łętowski, jeden z trzech przywódców powstania, przekazał przed poćwiartowaniem polanę Zakopane swoim dzieciom. Obok nich osiedlili się zbiegowie z powstania, którzy uciekli przed pacyfikacjami.
|
|
|
|
|
|
|
Wojsław
|
|
|
Nowicjusz |
|
|
|
Grupa: Użytkownik |
|
Postów: 9 |
|
Nr użytkownika: 80.150 |
|
|
|
Robert Jackowski |
|
Stopień akademicki: dr |
|
Zawód: historyk kosciola |
|
|
|
|
Historią mojego miasta czyli Zakopanego Interesuje się jakieś 20 lat. I tak faktycznie Zakopane zaczynało się od cmentarza na Pęksowym Brzysku. Później ,,Stary Kościółek" obok gdzie przedszkole znajdowała się chałupa Ślimaka w której na początku mieszkał ,,ksiądz plebon" Stolarczyk. A "Wnuk" to była poczta a co do najstarszego budynku.. Starszym domem zachowanym do dziś jest dom Sołtysa z Krzptówek w którym urodził się i mieszkał Jan Sabała. I jeszcze jedno o wiele starsza wsią jest Kościelisko niż Olcza czy Ustup jeśli chodzi o kolonizacje która patrzą na historię tamtych terenów raczej postępowała z drugiej strony Zakopanego niż od Poronina. I Nazwa Ustup pochodzi od Pensjonatu który znajdował się na Królach w Harendzie i nazywał się "U stóp Tatr". Pozdrawiam.. P.S. Lepiej posłuchać starych górali niż jakieś tam książki J.Kurka. Do którego.. hmm... jestem troszke uprzedzony pozdrawiam
|
|
|
|
|
|
|
|
CODE Zakopane traci na znaczeniu podupada fatalny dojazd drozyzna w pensjonatach a tu wiecej można poczytac
To akurat tekst o tragicznej bazie treningowej w Zakopanem - jak by to rzec nihil novi Na znaczeniu raczej nie traci, nie widzę spadku liczby turystów, od lat jest na podobnym poziomie. Niestety, pomimo, że Felvidek ma lepsze warunki do uprawiania sportów zimowych, lepszą infrastrukturę, to przegrywa ze względu na kurs euro i z powodu braku sporego miasta u podnóża Tatr, niestety Liptowski Mikulasz leży ździebko za daleko. W kurortach to można posiedzieć parę dni, pojeździć na nartach, wypić cosik, ale to się nudzi - trza wyjść gdzieś dalej, spotkać innych ludzi, pochodzić po sklepach - to wszystko zapewnia Zakopane. Mi się to nie podoba, ale nic na to nie poradzimy, bo w przypadku tego miasta dochodzi jeszcze swoisty młodopolski sentyment głęboko zakorzeniony w narodzie.
CODE I tak faktycznie Zakopane zaczynało się od cmentarza na Pęksowym Brzysku.
Nie. To co dziś nazywamy Zakopane to zbitek małych osad pasterskich i ról. to przypadek w XIX wieku zaważył, że centrum wsi znalazło się w okolicy Krupówek i Kościeliskiej, a nie na Olczy, która była większa i gdzie rezydował wajda wołoski.
|
|
|
|
1 Użytkowników czyta ten temat (1 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:
Śledź ten temat
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym temacie dodano odpowiedź, a ty nie jesteś online na forum.
Subskrybuj to forum
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym forum tworzony jest nowy temat, a ty nie jesteś online na forum.
Ściągnij / Wydrukuj ten temat
Pobierz ten temat w innym formacie lub zobacz wersję 'do druku'.
|
|
|
|