Przedstawiłem wydarzenia w Wieliczce po to, aby uzmysłowić czytelnikom mojego postu rewolucyjny charakter powstania i jego próby poprawy doli warstw niższych (chłopów i robotników). Jednym słowem – zadałem kłam bredniom tutaj wypisywanym pod adresem powstania krakowskiego.

Punkt wyjścia niniejszej dyskusji stanowiła teza o wielkim dobrodziejstwie zaborcy względem ludności ziem obecnej Polski i Ukrainy. W takim też kontekście należy toczyć tutaj wszelkie rozważania.

Kto tyle razy wspominał Kazimierza Wielkiego? Ty sam. Czy Kazimierz nie był co najmniej tak samo „dobry” jak ów cesarz?

Skoro urzędnicy cesarscy tak wspierali chłopów (Fras podkreśla tu raczej fiskalne cele zaborców), to czemu było tak źle, że trzeba było rabacji?

Cieszy mnie, że dostrzegasz także zalety ludzi z wyższych sfer i doceniasz chociażby działalność Branickich.

Warto jeszcze poszperać więcej na temat aktywności Jakuba Szeli

Powoływałeś się na posłowanie Witosa w Lwowie i Wiedniu, więc godzi się nadmienić, iż posłowanie to przypadło na czasy sojuszu stańczyków z ludowcami, sojuszu – jak to mawiano – „posiadaczy ziemskich dużych i małych

Wiem też, że istnieje i coś takiego: Hieronim Woźniak, Jan Siwiec poseł na sejm krajowy galicyjski w roku 1861. Kalendarz żywiecki 1994. Ten kalendarz to jakaś cykliczna publikacja.

Nie darmo pisałem o klerze, wszak nemezis pana Jana stanowił nie żaden ziemianin, lecz ksiądz Antoni Antałkiewicz. To za jego sprawą Siwca karnie wcielono do wojska, by z parafii pozbyć się „niebezpiecznego wichrzyciela”. Wielebny Antoni po latach walnie przyczynił się także do usunięcia Jaśka z sejmu prowincjonalnego.

gziąc się z dwunastoletnią ciemnolicą Messaliną.

interesują mnie natomiast piosenki żołnierskie, jakie mogły być śpiewane przez Galicjan w XIX wieku. Witos w pamiętnikach nadmienia, że w jego stronach śpiewano ich całkiem sporo. Jestem zatem wdzięczny za próbkę, którą pokazałeś w swoim przedostatnim poście. Liczę na kolejne teksty, nie tylko z tej strony Karpat.

Gdyby wszyscy chłopi zamiast uprawiać ziemię zaczęli wytapiać szkło, wszyscy nasi przodkowie pomarliby z głodu i nie toczylibyśmy tej dyskusji.

Wow! A mnie się wydawało, że to ja piszę rozwlekle i popadam w dygresje..!

Tylko do jednego stwierdzenia się odniosę. U Obu Szacownych Adwersarzy zresztą. Tego, kto i dlaczego tak mało dla tych biednych galicyjskich chłopów zrobił był...

Otóż fakt ten jest niewytłumaczalny jeśli pominie się kontekst agrotechniczno - ekologiczny. Pańszczyzna, czyli renta odrobkowa, to nie jest polski i tylko polski wynalazek. Tak wyglądały stosunki wiejskie w całej Europie Środkowej. I to nie jest przypadek! Po prostu wobec zbyt małej ilości pieniądza na rynku i zbyt dużych kosztów wejścia na rynek zbytu płodów rolnych (trzeba je przecież było zagranicą sprzedawać, do Gdańska spławiając - na przykład), na rentę pieniężną na ogół nie było szans. A renta produktowa, czyli oddawanie panu części swoich plonów, okazała się nieatrakcyjna. Jak się zresztą zdaje - dla obu stron.

Dlaczego - zapytacie - miał niby chłop jakąś w ogóle rentę panu płacić? Czy nie mógł gospodarować na swoim, żadnego pana nad sobą nie znosząc? Mógł. Aż do pierwszego nieurodzaju. Albo pomoru na bydło. Albo wojny czy innych rozruchów. Potem - umierał z głodu lub szedł na służbę do pierwszego pana, który był w stanie go wykarmić.

Dlaczego tak się działo? Działo się tak dlatego, że trójpolówka, która co najmniej od XIII wieku stanowiła podstawową technikę uprawy roli w Polsce, była systemem bardzo podatnym na zakłócenia. Przypominam tylko - to polega na tym, że w pierwszym roku obsiewamy pole zbożem jarym, w drugim roku ozimym, a w trzecim roku - ugorujemy ten kawałek pola, wypasając na ugorze bydło. Ten trzeci rok jest kluczowy. Przez ten rok bowiem, ziemia odzyskuje swoją żyzność dzięki nawożeniu. Po części jest to "nawóz zielony" - bo ugór porastając chwasty, które się zaorywuje przed kolejnym siewem. A po części - obornik pochodzący od wypasanego na ugorze bydła.

Przed orką czasem - ale nie za każdym razem, czyli nie co 3 lata, lecz rzadziej - dorzucano jeszcze obornika z tego, co się zebrało w obejściu.

Obornika zawsze brakowało! Dlaczego? Dlatego, że zauważcie Koledzy, iż w tym systemie, nie ma miejsce na uprawę roślin paszowych. Takich jak choćby buraki pastewne, koniczyna, peluszka, seradela - i wiele innych roślin, które do użytku na naszych polach weszły dopiero w połowie XIX wieku wraz z nową techniką uprawy roli - z płodozmianem.

Tak więc zawsze brakowało paszy na zimę dla zwierząt. W zasadzie główną paszą dla chłopskiego bydła na zimę była słoma. Krowa przeżyje na samej słomie, czemu nie - ale mleka to ona raczej dawać w tych warunkach nie będzie, a i obornika za wiele nie wyprodukuje. Nie mówiąc już o tym, że starano się tych krów (a i innego inwentarza) trzymać możliwie jak najmniej. Po części bowiem, trzeba im też było skarmiać ziarno - które z kolei było głównym produktem jaki dało się sprzedać. Mleka przecież nikt nie kupował, nie było chłodni ani mleczarni. Może - trochę sera, ale i tego nie za wiele sprzedać się dało (źle znosi transport bez samochodu chłodni niestety...).

Skoro zaś zwierząt było mało i były zimą niedożywione, to nie było zapasów obornika wystarczających do nawożenia pól. Rok ugorowania był zatem kluczowy. Jeśli w tym roku krowy nie wyszły na ów ugór i nie nawiozły go naturalnie - zboże jare w następnym roku się nie udawało. I był głód. A krowy nie wyszły, jeśli padły na skutek zarazy lub zostały zabrane przez przechodzącą przez wieś bandę, tj. chciałem napisać - wojsko...

Takie zakłócenia czy to naturalne, czy to wywołane przez człowieka, zdarzały się zaś bardzo często. Co w tej sytuacji mieli robić chłopi? Jedyną dla nich szansą ratunku było szukanie opieki u właścicieli ziemskich, którzy w razie potrzeby - we własnym zresztą interesie, a nie z żadnego altruizmu - dokupili chłopom bydła czy wołów roboczych w miejsce utraconych, wspomogli siewnym ziarnem, czy jakąś inną drobną zapomogą.

Czy właściciele ziemscy mieli to robić za darmo, z dobroci serce tylko? Gdyby nie mieli w tym interesu, cóż by ich obchodził los chłopów? Interes mieć mogli tylko wtedy, gdy dostawali od chłopów w zamian za "ubezpieczenie" które oferowali - jakiś rodzaj wynagrodzenia. Z powodów o którym napisałem na wstępie, w naszym warunkach jedynym niemal dostępnym rodzajem takiego wynagrodzenia, była renta odrobkowa, czyli pańszczyzna.

Dopóki w naszej błogosławionej Rzeplitej panowała anarchia i nie był znany taki byt jak policja - prawa przeciw zbiegostwu chłopów były na ogół tylko martwą literą. Nie trzeba było na Ukrainę uciekać, bo po sąsiedzku, u magnata za miedzą, też były pustki które zbiegami z sąsiednich dóbr nagminnie zasiedlano, wyposażając je w narzędzia pracy, chaty czasem, sprzężaj i ziarno - i dając krótsze lub dłuższe zwolnienia z pańszczyzny czy innych ciężarów. Stąd tak wiele w Polsce wsi ze słówkiem "Wola" w nazwie. Sam w Boskiej Woli mieszkam, wcale nie dlatego, że tu się Wola Najwyższego manifestowała, tylko po prostu - była to nowa osada, na gruntach wcześniej do sąsiedniej wsi Boże należących, założona.

Wraz z zaborcami pojawiła się też i policja. Która oczywiście zbiegów chłopskich łapała i z powrotem do wsi skąd pochodzili odstawiała. Brak możliwości ucieczki sprawił, że pod obcą władzą właściciele ziemscy (mając teraz zresztą o wiele wyższe podatki do zapłacenia...) poczęli dociskać śrubę.

Nadużycia przeciw którym występował Józef II, jak o tym i u siebie na blogu ongiś i w "Najwyższym Czasie!" kiedyś pisałem, były przez niego samego w dużej części spowodowane. Próbował więc naprawiać to, co sam zepsuł. Taki rodzaj drapania się w lewy pośladek przez prawe ramię.

Oczywiście utopią było przed połową XIX wieku chłopów z pańszczyzny zwalniać. Kto obrobiłby folwarczne pola? Najemni robotnicy? Skąd tacy by się wzięli i czym mieliby im zapłacić właściciele ziemscy, często zadłużeni pod zastaw przyszłych zbiorów na wiele lat naprzód? Czym te folwarczne pola miano by obrobić? Dziedziczki zaprzęgnięto by do pługów? Bo panowie roboczych wołów nie mieli - te mieli odrabiający u nich pańszczyznę chłopi. Koni też by na pewno nie starczyło. W Galicji koń roboczy na szerszą skalę wyparł wołu dopiero tuż przed I wojną światową. Itd., itp. - folowarczne pola pozostałyby nie obsiane. Byłby głód.

A chłopi? Lepiej by sobie radzili od swoich niedawnych panów? Do kiedy? Do pierwszego nieurodzaju..?

To były niestety naczynia połączone. Wieś bez dworu nie mogła istnieć tak samo jak dwór bez wsi. Zabory zakłóciły równowagę między tymi dwoma elementami, wprowadzając do łączących je stosunków państwową przemoc, której wcześniej (na taką skalę przynajmniej) nie było.

W dodatku, chłopskie i pańskie pola za trójpolówki przeplatały się (co miało sens - po co miał chłop ze swoimi wołami gdzieś daleko chodzić, mógł pańskie pole tuż obok swojego obrabiać...). Akurat austriackie uwłaszczenie ten nieszczęsny splot zachowało - co było jedną z zasadniczych przyczyn nędzy i cywilizacyjnego zapóźnienia galicyjskiej wsi. Nijak to bowiem nie pasowało i DALEJ nie pasuje do nowoczesnych metod uprawy roli...

Dawno miałem już coś dopisać, ale autor postu powyżej mnie wkurzył, odpowiadając nie na forum, ale na swoim blogu.

To mit, że w RON wieś była spokojna i wesoła (jak to niektórzy propagują na swoich blogach) i dopiero po zaborach to się zmieniło. Wieś podskórnie wrzała, chłopi nie mieli sił, nie byli zorganizowani, żeby przeciwstawić się szlachcie, ale nie znaczy, że pogodzili się ze swoją sytuacją, wystarczy sięgnąć po prace Ziejki, gdzie podaje on cały arsenał środków, jakich używali chłopi od zwyczajnych oszustw przy odrabianiu pańszczyzny, fałszowanie kwitów, coś w rodzaju "strajku włoskiego".