|
|
Najwybitniejszy filozof RON, Kto i dlaczego właśnie on?
|
|
|
|
Bardzo często słyszałem podczas różnego rodzaju dyskusji, że my Polacy(o sorry wtedy też Litwini, Białorusini, Estończycy, Ukraińcy (słowem "całe stado słowiańskich bydląt, niezdolnych do samodzielnego myślenia" , Niemcy, Prusowie , Żydzi - czyli mówiąc dumnie obywatele Rzeczypospolitej) nigdy nie wydaliśmy, żadnego wybitnego umysłu, który wart by był wzmianki w podręcznikach filozofii europejskiej. Filozofii szeroko rozumianej - może być to teolog, prawnik itd. - jednym słowem wybitny umysł. Moje pytanie jest następujące: Kto według was był najwybitniejszym filozofem w R.O.N.? - w okresie oczywiście pomiędzy 1569-1795 . Ewentualnie napiszcie również dlaczego?
|
|
|
|
|
|
|
|
Cóż, istotnie w okresie wskazanym przez Ciebie niewielu Polska wydała myślicieli których wpływ miałaby odczuć filozofia w europejskim kręgu kulturowym. Ale na szczęście - nadrobiliśmy w wieku XX. Tak samo jak Litiwini, Rosjanie i Żydzi.
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE Moje pytanie jest następujące: Kto według was był najwybitniejszym filozofem w R.O.N.? - w okresie oczywiście pomiędzy 1569-1795 confused1.gif . Proponuję zapoznać się z postacią i dziełem Andrzeja Frycza Modrzewskiego. A także prześledzić inspiracje i wnioski Kopernika.
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE Proponuję zapoznać się z postacią i dziełem Andrzeja Frycza Modrzewskiego.
Andrzej Frycz Modrzewski na pewno był wybitnym umysłem i od biedy można go upchnąć do tego okresu (umarł w 1572). Choć ciekawe były jego poglądy społeczne i religijne (podobno zaczynał od katolicyzmu skończył na antytrynitaryzmie), ale najbardziej znane z jego pism, to oczywiście O poprawie Rzeczypospolitej, które doczekało się nawet kilku przekładów. Dziś jednak nie wydaję mi się, żeby jego poglądy mogły interesować "szersze" grono czytelników.
QUOTE A także prześledzić inspiracje i wnioski Kopernika.
Kopernik to oczywiście geniusz w skali światowej,tylko że to ... nie ten okres!!! Jego życie zakończyło się przecież w 1543 (choć umysłowo znacznie swą epokę wyprzedził).
Żeby rozkręcić dyskusję podrzucę kilka nazwisk z XVI i XVIIw.(obywatele R.O.N + ci którzy tu mieszkali przez dłuższy czas - wiem, że to trochę za szeroki zakres ): - Jakub Górski, Jerzy Joachim Retyk, Adam Schroeter, Andrzej Dudycz, Andrzej Wolan, Stanisław Orzechowski (sorry dead in 1566), WAWRZYNIEC GOŚLICKI (O senatorze najlepszym, jeden z dwóch katolickich duchownych, którzy podpisali Konfederacje Warszawską), Krzysztof Warszewicki, Łukasz Górnicki, Stanisłąw Sokołowski, Piotr Skarga, Grzegorz Paweł z Brzezin, Piotr z Goniądza, Szymon Budny, Marcin Czechowic, Jan Niemojewski, Faust Socyn??? (wiem Włoch), Bartłomiej Keckermann, Adam Burski, Szymon Birkowski, Marcin Śmiglecki, Tomasz Młodzianowski, Jan Brożek, Samuel Przypkowski, Andrzej Wiszowaty, Jan Crell (hmmm. Francuz??? Niemiec??? Polak!!!), Sebastian Petrycy z Pilzna, Szymon Starowolski, Łukasz Opaliński, Andrzej Maksymilian Fredro (to nie tylko fan liberum Veto). ufff............. a to nie wszyscy!!!
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE WAWRZYNIEC GOŚLICKI (O senatorze najlepszym, jeden z dwóch katolickich duchownych, którzy podpisali Konfederacje Warszawską)
Jak dla mnie to właśnie Goślicki jest nr 1 jeśli chodzi o polską nowożytną filozofię. Jego dzieło o "Senatorze doskonałym" jest absolutnym klasykiem stawiającym go na równiz Bodin czy de Montaigne jeśli nie Machiavellim tamtego czasu. Choć ten ostatni to także lata sporo wcześniejsze. Inspiracje z Goślickiego można znaleźć podobno u Szekspira czy konstytucji amerykańskiej. Nie bez wpływu pozostawała jego twórczość również na polskie rozumienie spraw publicznych przed rozbiorami.
Chciałbym spytać o ten podpis pod Konfederacja Warszawską - czy nie było tak, że Goślicki ją poparł, ale dopiero w kilkanaście lat później, na sejmie konwokacyjnym w 1587? Coś mi też świta, że jakoś związany z konfederacją był związany Dymitr Solikowski, ale nie mogę sobie przypomnieć ani znaleźć jak?
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE Jak dla mnie to właśnie Goślicki jest nr 1 jeśli chodzi o polską nowożytną filozofię.
Dla mnie chyba też. Choć to właśnie pisma(pismo?) A.F. Modrzewskiego i Braci Polskich były czytane i tłumaczone na inne języki obce (z łaciny ).
QUOTE Inspiracje z Goślickiego można znaleźć podobno u Szekspira czy konstytucji amerykańskiej.
Też o tej inspiracji Goślickim gdzieś czytałem. Inspiracje pismami Braci Polskich - np. J. Locke, I. Newton...., a także wczesne Oświecenie anglo-szkockie czy USA, w mniejszym stopniu francuskie. Niestety nie wiem nic o podobnych osiągnięciach A.F. Modrzewskiego.
QUOTE Chciałbym spytać o ten podpis pod Konfederacja Warszawską - czy nie było tak, że Goślicki ją poparł, ale dopiero w kilkanaście lat później, na sejmie konwokacyjnym w 1587?
Było dokładnie tak jak piszesz. W chwili jej uchwalenia podpisał ją tylko biskup Krasiński (w dość zabawnej sytuacji). Jeśli chodzi o podpis Goślickiego, to przy okazji każdego bezkrólewia sejm chciał aby potwierdzać jej obowiązywanie. To na ten temat piszę Jasienica: "Nastały jednak zaraz perturbację, które bardzo łatwo mogły przekreślić postanowienia sejmików. Zgodnie z precedensami i najbardziej palącą potrzebą kraju należało potwierdzić pokój religijny. Chcieli tego podczas marcowej konwokacji posłowie oraz wszyscy senatorowie świeccy, episkopat odmówił zgody. Prymas Stanisław Karnkowski wyjechał z Warszawy, za jego przykładem poszli biskupi, niektórzy z dramatycznymi gestami. Udało się na szczęście zawrócić z drogi i ubłagać jednego infułata. Był nim biskup kamieniecki Wawrzyniec Goślicki, intelektualista i pisarz, autor głośnej w Europie książki De optimo senatore ( O senatorze doskonałym). Podpis na akcie tolerancyjnym, zaopatrzony przezornie uwagą: "dla dobra pokoju", zaszkodził Goślickiemu w karierze. Rzym nie zapomniał mu tego uczynku".
CODE Coś mi też świta, że jakoś związany z konfederacją był związany Dymitr Solikowski, ale nie mogę sobie przypomnieć ani znaleźć jak?
Jak na razie znalazłem tylko to: J. Tazbir - Państwo bez stosów: "W celu wypełnienia tych bolesnych dla różnowierców luk prawnych posłowie kalwińscy i ariańscy domagają się na szeregu sejmach"obwarowania konfederacji". Z takimi postulatami występowano już za panowania Batorego (na sejmie 1576 r.); po śmierci zaś króla różnowiercy żądali nie tylko potwierdzenia konfederacji przez przyszłego władcę, ale i uchwalenia do niej przepisów wykonawczych. Domagali się tego tacy magnaci protestanccy, jak Stanisław Górka, Jan Hlebowicz czy Stanisław Szafraniec. Ale przeminęły już czasy, kiedy katolicy byli skłonni do ustępstw. Duchowieństwo, z prymasem Stanisławem Karnkowskim na czele, nie chciało się nawet zgodzić na artykuł o konfederacji. Arcybiskup lwowski i znany pisarz katolicki, Jan Dymitr Solikowski, wołał na sejmie 1587 r. patetycznie: " albo mnie zabijcie, albo mi arcybiskupstwo weźmijcie, a ja tego nie uczynię". Jeśli coś jeszcze znajdę na jego temat, to napiszę.
|
|
|
|
|
|
|
|
Z pewnością na uwagę zasługuje myśl ariańska. Zwłaszcza Stanisław Lubieniecki (raczej astronomia) oraz Andrzej Wiszowaty (zgadnienie religii zgodnej z rozumem). Nie zapominajmy o Stanisławie Solskim - znakomitym umyśle technicznym z końca XVII stulecia. Z matematyków Jan Brożek oraz Adam Adamandy Kochański. No i Michał Sędziwój (Sendigovius).
|
|
|
|
|
|
|
|
Ja bym dołączył do tego grona Stanisława Staszica(choć jest już na pograniczu tych ram czasowych) no i może jeszcze Kołłątaja choć on nie był dokładnie stricte fiolozofem, ale mimo wszystko publicystą i podejmował krytykę państwa i zorganizował Kuźnicą Kołłątajowską.
|
|
|
|
|
|
|
|
Staszic na granicy średniowiecza??? To tak jak napisanie, że Warszawa leży na granicy polsko-niemieckiej.
|
|
|
|
|
|
|
hubertkm
|
|
|
Nowicjusz |
|
|
|
Grupa: Użytkownik |
|
Postów: 19 |
|
Nr użytkownika: 42.447 |
|
|
|
Hubert |
|
Zawód: historyk sztuki |
|
|
|
|
^^^Chyba chodziło o górną granicę ram czasowych... Co do myślicieli, może warto by dorzucić jeszcze Jerzego Słupeckiego (+1667), którego sam Grocjusz określał jako swojego "najlepszego ucznia". Pisał o tym Stanisław Kot w "Reformacji w Polsce" z 1926 roku.
|
|
|
|
|
|
|
|
Frycz Modrzewski, zdecydowanie, choć on przeszczepiał na grunt polski pomysły zachodnie. Stanisław Staszic ( i "z samych panów zguba Polaków":)) Ale ja bym dorzuciła jeszcze Hugo Kołłątaja.
|
|
|
|
|
|
|
|
Mało brakowało a Gotfryd Wilhelm Leibniz byłby Polakiem... gdyż był dzieckiem wygnanych z Lubieńca arian (stąd właśnie nazwisko )
|
|
|
|
|
|
|
|
Zajmę się może kilkoma autorami "swojego: okresu, czyli XVI wieku. Wychodzę z założenia, że jedną z głównych miar znajomości i popularności konkretnych dzieł lub autorów jest liczba ich wydań oraz tłumaczeń. Oto wynik pobieżnego rzutu oka na katalogi bibliotek narodowych: francuskiej, angielskiej i niemieckiej, oraz zasobów kórnickich. Zajmę się tylko wydaniami w językach obcych (czyli takich, które czytelnik spoza Polski miał szansę zrozumieć). Goślicki: 2 wydania łacińskie (1568, Wenecja i 1593, Bazylea)); trzy wydania angielskie (1598, 1607, 1733). Ilość egzemplarzy w bibliotekach zachodnich absolutnie nie uprawnia do porównywania go z Machiavellim. To tak, jakby porównywać Pustynię Błędowską z Saharą. Fakt, jego De optimo senatore libri duo zrobiło pewną karierę ale TYLKO w Anglii (zwłaszcza w kręgach dworskich) i zostało oficjalnie potępione przez Elżbietę I. Według jednej z teorii szekspirowski Poloniusz w Hamlecie (postać bynajmniej nie pozytywna) był wzorowany na zaleceniach Goślickiego. Modrzewski: De republica emendanda miał w owym okresie dwa pełne wydania łacińskie (1554, 1559; wydanie z 1551 roku było, o ile dobrze pamiętam, niepełne i opublikowane wbrew woli autora) i jedno niemieckie (1577). Jego dzieło było przez krótki okres komentowane, także za granicą, ale dość szybko zapomniane. Sam sposób pisania, powoływanie się co chwila na przykłady z Biblii, kiedy w innych traktatach królowały humanistyczne odniesienia do historii Rzymu i Grecji też musiał, pomimo świetnego stylu i pięknej łaciny, wydawać się ówczesnemu czytelnikowi trochę anachroniczny. Mimo to od pewnego czasu badacze nie-polscy zaczynają powoli doceniać wysiłek Modrzewskiego i zamieszczają go w podręcznikach do historii myśli politycznej (P.Messnard, W.Reinhard). Górnickiego możemy zapomnieć, bo pisał praktycznie tylko po polsku i dla Polaków (poza tym jaki tam z niego filozof - owszem, badacze doszukują się wątków neoplatońskich w jego twórczości, ale jest to raczej element towarzyszący, trzeciorzędny, a nie przewodni). Skarga, Górski i Wolan zdecydowanie także nie, były to postacie marginalne na arenie europejskiej, a ich "filozofię" trudno raczej uznać za coś innowacyjnego. Dudycza i Socyna, postaci niewątpliwie ważnych dla reformacji, raczej nie można uznawać za Polaków, choć trochę czasu na terenie RON spędzili. Pierwszy był Węgrem, a drugi Włochem. Tak czy owak, ich idee były dyskutowane za ich życia, a ich znajomość też raczej ograniczona do kręgu osób zafascynowanych ówczesnym ferworem religijnym. Jednak Lutrem czy Kalwinem (jeśli chodzi o wagę wpływów na myśl europejską w szerokiej perspektywie czasowej) to żaden z nich nie był.
|
|
|
|
|
|
|
|
Kazimierz Łyszczyński 1643-1689 autor De Non existentia Dei. Za ateizm zapłacił głową. Jego poglądy na ówczesny czas były nawet i w Europie Zachodniej niezbyt do przyjęcia. Cenię go nie za ateizm, ale za intelektualną odwagę i samodzielność.
|
|
|
|
|
|
|
Mateusz Mikołaj
|
|
|
Nowicjusz |
|
|
|
Grupa: Użytkownik |
|
Postów: 5 |
|
Nr użytkownika: 47.167 |
|
|
|
Mateusz Kêdzierski |
|
Zawód: student |
|
|
|
|
QUOTE(mieszkoch @ 10/01/2008, 0:06) Cóż, istotnie w okresie wskazanym przez Ciebie niewielu Polska wydała myślicieli których wpływ miałaby odczuć filozofia w europejskim kręgu kulturowym. Ale na szczęście - nadrobiliśmy w wieku XX. Tak samo jak Litiwini, Rosjanie i Żydzi. Niby zgoda, ale mieliśmy w koncu paru ciekawych - Samuel Petrycy, Frycz Modrzewski, Jan Crell
|
|
|
|
1 Użytkowników czyta ten temat (1 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:
Śledź ten temat
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym temacie dodano odpowiedź, a ty nie jesteś online na forum.
Subskrybuj to forum
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym forum tworzony jest nowy temat, a ty nie jesteś online na forum.
Ściągnij / Wydrukuj ten temat
Pobierz ten temat w innym formacie lub zobacz wersję 'do druku'.
|
|
|
|