Henti - wielkie święto co 120 lat.

Przyczyną błędów w datowaniu sotisowym mogło być właściwie tylko jedno niewłaściwe założenie: egiptolodzy przyjęli hipotezę, iż Egipcjanie nigdy nie wprowadzali lat przestępnych oraz nie dokonywali żadnych zmian w kalendarzu cywilnym. Jednakże, Sir William Matthews Flinders Petrie już w 1906 roku mówił o istnieniu rzadkiego, lecz bardzo istotnego święta w starożytnym Egipcie:

"Zobaczyliśmy jak ważną była obserwacja Syriusza dla regulowania roku oraz jak cały cykl miesięcy przesuwał się wokoło względem pór roku i był powiązany z wzejściem Syriusza. Jeżeli, zatem, miesiące były w ten sposób połączone z cyklem 1460 lat, cóż jest bardziej prawdopodobnego niż fakt, że zauważonoby przesunięcie każdego z miesięcy? To był okres 120 lat, w którym każdy miesiąc przejmował miejsce poprzedniego. [Petrie mówi tu o przedstawionym już powyżej cyklu Sotisa, kiedy to co 120 lat heliakalny wschód Syriusza przechodził na kolejny z rzędu miesiąc cywilnego kalendarza egipskiego pokonawszy 30 czteroletnich okresów przesuwania się w górę kolejnych dni danego miesiąca w kalendarzu cywilnym] A jest wiadomym, iż wielkie święto obchodzone raz na 120 lat miało miejsce; nazywano je henti i w zapisie hieroglificznym przedstawiano jako drogę i dwa słońca sugerując, iż było ono związane z upływem czasu. Jest rzeczą niemożliwą zakładać, że mogło się to odnosić do długości rządów króla lub księcia. Możemy w sposób uzasadniony widzieć w tym święto kiedy to każdy pierwszy dzień danego miesiąca zbiegał się z heliakalnym wschodem Syriusza w odstępach 120 lat." 

(W. M. Flinders Petrie, "Researches in Sinai", Chapter XII: The Revision of Chronology, str. 177)


Po pierwsze, Petrie mówi o istnieniu święta 'henti' lekceważonego przez większość dzisiejszych egiptologów. Po drugie, święto 'henti' obchodzono co 120 lat i w opinii tego wybitnego archeologa było ono związane z heliakalnym wzejściem Syriusza przypadającym pierwszego dnia każdego z 12 miesięcy egipskiego kalendarza cywilnego. Po trzecie, święto to było związane z upływem czasu i istotnym jest fakt, że w zapisie hieroglificznym przedstawiano je jako drogę oraz dwa słońca. Szczególnie ten ostatni fakt sugeruje, iż Egipcjanie mogli ustanawiać dodatkowy dzień w roku, kiedy heliakalny wschód Syriusza przypadał na pierwszy dzień kolejnego z rzędu miesiąca kalendarza cywilnego (na przykład, pierwszy dzień danego miesiąca 'przedłużano' z okazji święta o jeden dzień). Oznaczałoby to, że raz na 120 lat w kalendarzu Egipskim było 366 zamiast 365 dni.


Dekret z Kanopus.

Poprawność powyższej teorii wydaje się potwierdzać data sotisowa związana z tzw. Dekretem Kanopskim. Otóż Ptolemeusz III usiłował narzucić Egipcjanom doskonalszy kalendarz z rokiem przestępnym co 4 lata. Stosowny dekret został wydany 22 października 238 p.n.e. (wg kalendarza juliańskiego), który przypadał wówczas 1 dnia miesiąca Thot w cywilnym kalendarzu egipskim. Jednakże kapłani nadal używali starego kalendarza tak, iż cykl Sotisa trwał bez przerwy aż do swego dopełnienia w roku 139 n.e. Daty 22 października (roku 238 p.n.e.) i 21 lipca (roku 139 n.e.) w kalendarzu juliańskim dzieli 93 dni co pomnożone przez 4 lata jednodniowego przeskoku w 'wędrownym roku' cywilnego kalendarza egipskiego daje 372 lata. Jako że heliakalny wschód Syriusza miał miejsce tego samego dnia w kalendarzu egipskim przez cztery lata z rzędu daty 238 p.n.e. i 139 n.e. powinno dzielić 369 do 372 lat. W rzeczywistości daty te dzieli jednak 377 lat, które nie zmieściłyby się nawet w kolejnym przedziale 373 do 376 lat i przypadają dopiero na drugi w kolejności przedział 377 do 380 lat tak, jak gdyby pomiędzy 22 paźniernika a 21 lipca upłynęło 95 a nie 93 dni. Sugeruje to poprawność teorii o roku przestępnym z okazji święta 'henti'. Skoro cykl zakończył się w 139 roku po Chrystusie święto 'henti' mogło być obchodzone 1.XII i 1.XI czyli w latach 2 p.n.e. {139 - (30+5)*4 -1} oraz 123 p.n.e. {139 - (30+30+5)*4 -2}. Święto z dnia 1.X musiało więc być obchodzone w roku 244 p.n.e. {139 - (30+30+30+5)*4 -3}. Oznaczałoby to, iż w interesującym nas okresie Egipcjanie wprowadzili dwukrotnie rok przestępny: w 2 p.n.e. i 123 p.n.e. W taki to sposób wprowadzanie roku przestępnego z okazji święta 'henti' raz na 120 lat tłumaczyłoby dwudniową rozbieżność wynikającą z różnicy daty sotisowej z roku 139 n.e. a tą obliczoną z roku 238 p.n.e. Co więcej, lata przestępne wprowadzane co 120 lat według powyżej przedstawionej zasady wyjaśniłyby także rozbieżność pomiędzy datowaniem sotisowym a datowaniem radiowęglowym oraz dendrologicznym.


Zarysy nowej chronologii.

Uwzględniając wprowadzenie 12 lat przestępnych na przestrzeni trwania całego cyklu Sotisa do ustalonej uprzednio liczby 1460 lat należy dodać 12 (liczba świąt 'henti' i wprowadzanych wówczas dni przestępnych) pomnożone przez 4 lata (po wprowadzeniu roku przestępnego wschód Sotisa obserwowano danego dnia miesiąca przez kolejne cztery lata z rzędu), czyli łącznie 48 lat. Okazałoby się wówczas, iż pełny cykl Sotisa obejmował w rzeczywistości nie 1460, lecz 1508 lat. Początek ostatniego cyklu Sotisa należałoby więc datować na rok 1369 p.n.e.. Następnie, aby ustalić 9 rok panowania Amenhotepa I (data sotisowa z dnia 9.XI) postępujemy zgodnie z procedurą omówioną w podpunkcie 'Syriusz - zwiastun wylewu Nilu': odejmujemy okres 56*4 lata oraz dodatkowe 4 lata wypływające z roku przestępnego święta 'henti' z 1.XII. W ten sposób otrzymamy lata 1597-1594 p.n.e. jako 9 rok rządów Amenhotepa I, wobec czego pierwszy rok panowania tego władcy przypadać będzie na lata 1605-1602 p.n.e. A jako że Jahmes (Ahmos), jego poprzednik i założyciel XVIII dynastii, władał Egiptem przez około 22 lata początek Nowego Państwa przypada na lata ok. 1626-1623 p.n.e.

Jeżeli przyjmiemy prawdziwość powyższych założeń i poprawek wprowadzonych do tradycyjnej chronologii starożytnego Egiptu odkryjemy, że wszystkie trzy metody datowania: sotisowa, radiowęglowa oraz dendrologiczna zgodnie umieszczają początek Nowego Państwa w Egipcie w drugiej połowie 17 wieku p.n.e. Ponadto, można wysnuć też hipotezę, iż koniec hyksoskich rządów w Egipcie był związany z erupcją Thery oraz spowodowanym przez nią nagłym załamaniem potęgi konfederacji państw kultury minojskiej na Krecie i wyspach Morza Egejskiego. Potwierdzałby to tekst steli wzniesionej w Karnaku przez Jahmesa przetłumaczony i opublikowany w 1967 przez Claude Vandersleyena /"Une tempete sous le rčgne d'Amosis," Revue d'Égyptologie 19 (1967): 123-59/. Tekst ten mówiący o jakimś nadzwyczaj przerażającym zjawisku atmosferycznym i strasznym wyglądzie nieba został ostatnio powiązany z erupcją na Santorini /Karen P. Foster i Robert K. Ritner, "Texts, Storms, and the Thera Eruption," Journal of Near Eastern Studies 55/1 (1996): 1-14/


Dwie pozostałe daty sotisowe, pierwsza przypisana panowaniu Senusereta III a druga Totmesa III, według powyższych założeń przypadają na lata 1941-1938 p.n.e. {1597 - (83*4 + 3*4) uwzględniając 3 dodatkowe święta 'henti' z 1.IX, 1.X i 1.XI} oraz 1521-1518 p.n.e.