|
|
Hagia Sophia, w poszukiwaniu pierwowzoru
|
|
|
Sulmah
|
|
|
I ranga |
|
|
|
Grupa: Użytkownik |
|
Postów: 29 |
|
Nr użytkownika: 65.913 |
|
|
|
|
|
|
Jedna z teorii upatruje źródła inspiracji Justyniana lub projektu, który cesarzowi przypadł do gustu, w Izaurii i Kapadocji. Na obszarze tych prowincji budowano groby kopułowe chrześcijańskim męczennikom. Być może za sprawą Leona Izauryjczyka i sprowadzonych przez niego do stolicy architektów, nowa idea chrześcijańskiego budynku sakralnego zakiełkowała w Konstantynopolu, by przerodzić się w monumentalną katedrę kopułową, będącą jednym z najważniejszych dzieł Justyniana. Wprawdzie konstrukcja kopuły nie była obca rzymskim architektom, czego dowiedli, budując wcześniej Panteon, ale zwieńczenie kopułowe o średnicy 31 metrów, osadzone 55 metrów ponad ziemią, to był na tamte czasy cud sam w sobie i wyzwanie, którego inspiracji warto poszukać, tym bardziej że wyznaczony przez Hagia Sophia kierunek stał się w Bizancjum obowiązującym standardem architektonicznym na długie wieki.
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE wyznaczony przez Hagia Sophia kierunek stał się w Bizancjum obowiązującym standardem architektonicznym na długie wieki. Ależ nic bardziej mylnego. W Bizancjum Hagia Sophia nie miała kontynuacji. Dopiero Turcy zaczeli budować na jej wzór meczety.
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE(Sulmah @ 3/10/2010, 21:12) Jedna z teorii upatruje źródła inspiracji Justyniana lub projektu, który cesarzowi przypadł do gustu, w Izaurii i Kapadocji. Na obszarze tych prowincji budowano groby kopułowe chrześcijańskim męczennikom. Być może za sprawą Leona Izauryjczyka i sprowadzonych przez niego do stolicy architektów, nowa idea chrześcijańskiego budynku sakralnego zakiełkowała w Konstantynopolu, by przerodzić się w monumentalną katedrę kopułową, będącą jednym z najważniejszych dzieł Justyniana. Wprawdzie konstrukcja kopuły nie była obca rzymskim architektom, czego dowiedli, budując wcześniej Panteon, ale zwieńczenie kopułowe o średnicy 31 metrów, osadzone 55 metrów ponad ziemią, to był na tamte czasy cud sam w sobie i wyzwanie, którego inspiracji warto poszukać, tym bardziej że wyznaczony przez Hagia Sophia kierunek stał się w Bizancjum obowiązującym standardem architektonicznym na długie wieki.
Leon III Syryjski (Izauryjski był dawnym błędnym przydomkiem), panuje w wieku VIII, a Justynian VI, wiec nie mógł inspirować budowniczych Hagii Sophii, zainspirował za to teologów i doprowadził do wojen ikonoklastycznych.
Groby rotundowe, zwieńczone kopułą to powszechny typ pochówku dla Rzymian, np rotunda Galeriusza w Salonikach. Naturalną koleją rzeczy Chrześcijanie chowają swoich zmarłych w rotundach, z czego zresztą wywodzą się romańskie kościoły rotundowe.
Pierwsze legalne miejsca spotkań Chrześcijan to bazyliki rzymskie i właśnie ewolucja tej konstrukcji doprowadzi nam do powstania bazylik kopułowych, w tym właśnie Hagii Sophii, jak i innych konstrukcji takich jak kościoły na planie krzyża.
Bazylika kopułowa z kolei przekształci się w kościół kopułowy o planie centralnym, z dachem tworzącym krzyż i zwieńczonym kopułą.
Oczywistym jest więc że Hagia Sophia stała się swego rodzaju kościołem symbolem, inspiracją dla późniejszych architektów.
Poza tym te standardy obowiązują w Grecji do dziś. Buduję się albo bazyliki (rzadko), albo kościoły kopułowe, albo jakieś formy pośrednie między bazyliką a kościołem kopułowym.
Kopuła jako element architektoniczny robi karierę w Persji i to właśnie inspiracje perskie , a nie tradycja rzymska doprowadzi do wieńczenia kościołów kopułami.
Budowle na planie koła mają bardzo długą tradycję w architekturze perskiej, w Europie natomiast, występują wprawdzie od zawsze (vide groby kopułowe Krety i Peloponezu), czy późniejsze tolosy, acz pojawiają się sporadycznie.
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE Bazylika kopułowa z kolei przekształci się w kościół kopułowy o planie centralnym, z dachem tworzącym krzyż i zwieńczonym kopułą.
Oczywistym jest więc że Hagia Sophia stała się swego rodzaju kościołem symbolem, inspiracją dla późniejszych architektów.
Poza tym te standardy obowiązują w Grecji do dziś. Buduję się albo bazyliki (rzadko), albo kościoły kopułowe, albo jakieś formy pośrednie między bazyliką a kościołem kopułowym. Nie. To jest plan Hagi Sophi: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ayasofyaplan.jpg
Nie mamy tu rotundy. Widzimy elipsę. Zupełna nowość. Modelem bizantyjskiego i potem prawosławnego koscioła była budowla na planie kwadratu, podzielona na dziewięć równych kwater, z środkowa nakrytą kopułą na planie koła. No i w Bizancjum budowano potem tylko małe kościoły. Hagia Sophia nie miała kontynuacji. Naśladowali ja za to Turcy po zdobyciu Konstantynopola: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ist...5-2006_-_00.jpg
Ten post był edytowany przez balum: 5/10/2010, 11:02
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE(balum @ 5/10/2010, 6:54) QUOTE Bazylika kopułowa z kolei przekształci się w kościół kopułowy o planie centralnym, z dachem tworzącym krzyż i zwieńczonym kopułą.
Oczywistym jest więc że Hagia Sophia stała się swego rodzaju kościołem symbolem, inspiracją dla późniejszych architektów.
Poza tym te standardy obowiązują w Grecji do dziś. Buduję się albo bazyliki (rzadko), albo kościoły kopułowe, albo jakieś formy pośrednie między bazyliką a kościołem kopułowym. Nie. To jest plan Hagi Sophi: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ayasofyaplan.jpgNie mamy tu rotundy. Widzimy elipsę. Modelem bizantyjskiego i potem prawosławnego koscioła była budowla na planie kwadratu, podzielona na dziewięć równych kwater, z środkowa nakrytą kopuła na planie koła. No i w Bizancjum budowano małe koscioły. Hagia Sophia nie miała kontynuacji. Nasladowali ja za to Turcy po zdobyciu Konstantynopola: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ist...5-2006_-_00.jpg Przede wszystkim mylisz pewne kwestie, kościół z kopułą na planie centralnym lub wielokopułowy to nie rotunda - rotunda to budynek na planie koła (np. św. Feliksa i Adaukta obecnie w podziemiach Wawelu), natomiast kościoły kopułowe to bazyliki na planie prostokąta bądź kwadratu. Tak również jest w przypadku Hagii Sophii, i jeśli zobaczymy sobie plany późniejszych kościołów bizantyńskich jednokopułowych będzie to powtórzenie Hagii Sophii, (lub kościoła św. Apostołów - kościół pięcio-kopułowy na planie krzyża równoramiennego, czyli greckiego). Tutaj tytułem przykładu plan katholikonu w klasztorze Hosios Lukas (X w.). W załączeniu plan Hagii Sophii z zaznaczonymi kopułami, tak żeby nie wspominać o elipsach, bo kopuła jest na planie koła wpisanego w ten centralny kwadrat, natomiast to co tworzy złudzenie elipsy to po prostu przylegające do kopuły, półkopuły, które zresztą są niższe Ponieważ popularnym wzorcem był również kościół św. Apostołów w Konstantynopolu dołączam również jego plan i rekonstrukcję. Natomiast "przylegające do kopuły, półkopuły" w Hagii Sophii będą dobrze widoczne na ostatnim z załączonych fotek.
Załączona/e miniatura/y
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE kościoły kopułowe to bazyliki na planie prostokąta bądź kwadratu. Nie. koscioły kopułowe to koscioły przekryte kopułami. Moga byc bazylikami, moga byc halami, moga byc na dowolnym planie.
QUOTE Tak również jest w przypadku Hagii Sophii, i jeśli zobaczymy sobie plany późniejszych kościołów bizantyńskich jednokopułowych będzie to powtórzenie Hagii Sophii, (lub kościoła św. Apostołów - kościół pięcio-kopułowy na planie krzyża równoramiennego, czyli greckiego). Tutaj tytułem przykładu plan katholikonu w klasztorze Hosios Lukas (X w.). W załączeniu plan Hagii Sophii z zaznaczonymi kopułami, tak żeby nie wspominać o elipsach, bo kopuła jest na planie koła wpisanego w ten centralny kwadrat, natomiast to co tworzy złudzenie elipsy to po prostu przylegające do kopuły, półkopuły, które zresztą są niższe No i sam sobie wyjasniłeś, dlaczego Hagia Sophia jest w architekrurze bizantyjskiej bez poprzedników i bez kontynuacji. W kosciołach, które wymieniłeś nie ma przenikajacych sie kopuł, które daja własnie elipsę (co jest w HS). Jest w poźniejszych kościołach pojedyńcza kopuła lub pięć samodzielnych kopuł ułozonych w krzyz. Nie wspominając o skali. W architekturze ortodoksyjnej wkrótce zarzucono monumentalne kościoły na rzez dużej ilości małych kościołów. Wzór HS -kopuła spoczywajaca na dwóch nizszych jest za to nasladowana w stambulskich meczetach. jak w linku z mojego wsześniejszego postu.
Ten post był edytowany przez balum: 5/10/2010, 11:48
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE(balum @ 5/10/2010, 11:37) QUOTE kościoły kopułowe to bazyliki na planie prostokąta bądź kwadratu. Nie. koscioły kopułowe to koscioły przekryte kopułami. QUOTE Tak również jest w przypadku Hagii Sophii, i jeśli zobaczymy sobie plany późniejszych kościołów bizantyńskich jednokopułowych będzie to powtórzenie Hagii Sophii, (lub kościoła św. Apostołów - kościół pięcio-kopułowy na planie krzyża równoramiennego, czyli greckiego). Tutaj tytułem przykładu plan katholikonu w klasztorze Hosios Lukas (X w.). W załączeniu plan Hagii Sophii z zaznaczonymi kopułami, tak żeby nie wspominać o elipsach, bo kopuła jest na planie koła wpisanego w ten centralny kwadrat, natomiast to co tworzy złudzenie elipsy to po prostu przylegające do kopuły, półkopuły, które zresztą są niższe No i sam sobie wyjasniłeś, dlaczego Hagia Sophia jest w architekrurze bizantyjskiej bez poprzedników i bez kontynuacji. W kosciołach, które wymieniłeś nie ma przenikajacych sie kopuł, które daja własnie elipsę (co jest w HS). Jest w poźniejszych kościołach pojedyńcza kopuła lub pięć samodzielnych kopuł ułozonych w krzyz. Wzór HS -kopuła spoczywajaca na dwóch nizszych jest za to nasladowana w stambulskich meczetach. jak w linku z mojego wsześniejszego postu. Otóż mylisz się i to bardzo, zobacz sobie na plany Hosios Lukas, katolikonu i Haghia Sophia i wyjdzie ci to samo, mogę załączyć jeszcze trochę planów . Poza tym, kopuła centralna w Hagii Sophii nie spoczywa na "niższych", jak to ująłeś, tylko na czterech filarach, oraz na opierających się na owych filarach pendetywach tworzących ten centralny kwadrat na planie Poza tym Hagia Sophia ma poprzedników a arch. późnego cesarstwa - nie wspominając o Panteonie rzymskim (to akurat jest rotunda), kościoły kopułowe w Kappadocji, następnie w samym Konstantynopolu - Hagios Polyeuktos Anicii Juliany, czy powstały z fundacji Justyniana kościów śww. Sergiusza i Bakchusa (choć ten na planie oktagonalnym). Jak narazie nie podałeś jakis przykładów na poparcie swojej tezy, cóz np. Hosios Lukas nie pasuje do założenia na planie Krzyża Owszem, Hagia Sophia była niezwykła ze względu na rozmiar, ale po prostu Bizantyńczycy nie mieli potrzeby zbudowania kolejnych takich kościołów - akurat Konstantynopol największą liczbę mieszkańców miał tak do 550 r. (do zarazy). Z terenów np. nam bliższych takim nawiązaniem do Wielkiego Kościoła był Sobór Sofijski w Kijowie, zbudowany na planie kwadratu z centralną kopułą. A że meczety budowane w Konstantynopolu wzorowane były na Hagii Sophii - trzy bądź cztery, poczynając od meczetu Sulejmana i tzw. błękitnego, to trochę inna kwestia, naprawdę popatrz na plany, trochę ta dyskusja przestaje mieć sens, bo zaczynasz negować kształt planów
|
|
|
|
|
|
|
|
W HS od wschodu i zachodu do kopuły centralnej przylegają dwie mniejsze półkopuły przykrywające pozostałą powierzchnię nawy głównej. Jednocześnie wspierają one kopułę centralną. To jest rzecz, której nie było nigdzie wcześniej w architekturze i która nie ma kontynuacji w architekturze bizantyjskiej. Nie wspominajac o skali. Nie chcesz tego przyjąć do wiadomości. Dla mnie EOT.
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE(balum @ 5/10/2010, 12:33) W HS od wschodu i zachodu do kopuły centralnej przylegają dwie mniejsze półkopuły przykrywające pozostałą powierzchnię nawy głównej. Jednocześnie wspierają one kopułę centralną. To jest rzecz, której nie było nigdzie wcześniej w architekturze i która nie ma kontynuacji w architekturze bizantyjskiej. Nie wspominajac o skali. Nie chcesz tego przyjąć do wiadomości. Dla mnie EOT. Problem tylko w tym, że dwie półkopuły jako zakończenie naw są typowe dla budownictwa bizantyńskiego, jak już byliśmy przy wiki: http://en.wikipedia.org/wiki/Semi-dome, na dodatek w przypadku Hagii Sophii, owe półkopuły nie odgrywają roli, o której piszesz, nie wspierają głównej kopuły, bo i ona, i owe dwie półkopuły wspierają się na tych czterech filarach oraz na parach filarów przylegających do wschodniej i zachodniej ściany nawy głównej . Podałem przykłady wcześniejszych budowli, owszem mniejszych, późniejszych też, powinno wystarczyć. Ps. Dobrze, że nie poruszasz już kwestii planów, centralnego i wg krzyża...
Ten post był edytowany przez szapur II: 5/10/2010, 16:38
|
|
|
|
|
|
|
Sulmah
|
|
|
I ranga |
|
|
|
Grupa: Użytkownik |
|
Postów: 29 |
|
Nr użytkownika: 65.913 |
|
|
|
|
|
|
QUOTE(Filipides @ 4/10/2010, 18:44) Leon III Syryjski (Izauryjski był dawnym błędnym przydomkiem), panuje w wieku VIII, a Justynian VI, wiec nie mógł inspirować budowniczych Hagii Sophii, zainspirował za to teologów i doprowadził do wojen ikonoklastycznych. Oczywiście strzeliłem byka. Chodziło mi o Zenona Izauryjczyka (474-491). Drobne przejęzyczenie a skutki fatalne.
QUOTE(Filipides @ 4/10/2010, 18:44) Pierwsze legalne miejsca spotkań Chrześcijan to bazyliki rzymskie i właśnie ewolucja tej konstrukcji doprowadzi nam do powstania bazylik kopułowych, w tym właśnie Hagii Sophii, jak i innych konstrukcji takich jak kościoły na planie krzyża. Tutaj zdecydowanie się nie zgodzę. Bazyliki typu rzymskiego będące podstawowymi konstrukcjami wczesnego chrześcijaństwa do czasów Justyniana, wzorowane były na rzymskich halach targowo-sądowych. Łatwo je było zaadaptować na kościoły poprzez dodanie na jednym końcu podwyższenia służącego jako ołtarz. Budowle tego typu były długie, wysokie i miały dwuspadowy dach i w żaden sposób nie mogły ewoluować w kościół kopułowy, a tym bardziej w kościół kopułowy na planie krzyża jakim jest Hagia Sophia. Zresztą trzeba zwrócić uwagę na przyczynę dla której w Konstantynopolu zrezygnowano z konstrukcji w stylu bazylik rzymskich na rzecz kościołów kopułowych. Z końcem V wieku msza chrześcijańska ulega przeobrażeniom, polegającym na rozszerzeniu o tzw. wprowadzenie, czyli procesję diakonów i prezbiterów, którzy na początku nabożeństwa niosąc Ewangelię i obrazy świętych okrążali nawę oraz ołtarz i powtórnie przed mszą wiernych robili to samo, niosąc święte sakramenty. Długa konstrukcja bazyliki typu rzymskiego zupełnie się do tego nie nadawała. Natomiast kościoły kopułowe budowane w Kapadocji, Izaurii i Syrii nad grobami męczenników, po pewnych modyfikacjach idealnie spełniały wszystkie warunki, z podwyższonymi wymogami akustyki włącznie, co dla nowej formy mszy, w której przeważały hymny jednogłosowe, nie było bez znaczenia. Justynian do obieżyświatów nie należał. Większość swego życia spędził w Konstantynopolu, toteż ciekawe jest gdzie swoje źródło miała inspiracja, która doprowadziła do powstania kościoła Mądrości Bożej, a przecież Hagia Eirene i kościół Apostołów to także kościoły kopułowe wybudowane przez Justyniana. Wprawdzie kościół Apostołów odbudowała w zasadzie cesarzowa Teodora, ale na pewno Justynian mocno ją wspierał w tym przedsięwzięciu, bo samo kieszonkowe raczej by jej na taką inwestycję nie wystarczyło. Nie wiadomo czy przed powstaniem Nika kościoły kopułowe budowano w Konstantynopolu. Wydaje się to prawdopodobne, bo ledwie 50 lat wcześniej Zenon Izauryjczyk sprowadził do miasta mistrzów budowlanych ze swoich rodzinnych okolic, gdzie tradycja grobów kopułowych, była bardzo rozpowszechniona. Niemniej dowodów na to nie ma bo albo tego nie robiono, albo spłonęły wraz z okrzykiem "zwyciężaj". Panowie Antemiusz z Tralles i Izydor z Miletu, którym Justynian zlecił budowę Hagia Sophia, także pochodzili z Anatolii, choć nie dokładnie z samej Izaurii czy Kapadocji, to jednak tradycje budowlane tych regionów musiały być im dobrze znane. No i na koniec nauka, która za Justynian dojrzała w końcu do rozwiązania takich problemów konstrukcyjnych jak budowa kopuły bez rusztowania o tak monumentalnych rozmiarach. Wiedza Antemiusza z Tralles w zakresie geometrii i obliczenia Izydora ze statyki, były w tym względzie nieocenione. Pierwszy raz podjęto się przesklepienia kopuły bez rusztowania. Do tego momentu budowano kopuły pozorne opierające swój ciężar na wsuniętych w siebie rurach glinianych, które tynkowano szybko schnącą zaprawą. W tym momencie nie stało już nic na przeszkodzie, żeby kopuła stała się obowiązującym nakryciem kościołów Bizancjum.
Ten post był edytowany przez Sulmah: 5/10/2010, 20:43
|
|
|
|
|
|
|
|
nie ma się co dziwić bykowi bo wiele książek w bibliotekach, dalej nazywa Leona III Izauryjskim, miast Syryjskim.
nie ma żadnych przeciwwskazań, by do bazyliki nie dodać kopuły, jednak plan centralny lepiej utrzymuje jej ciężar, po drugie, Bizancjum jest cesarstwem azjatyckim, więc czerpie również z tradycji architektury perskiej. Hagia Sophia jest dalej bazyliką, bo nawa główna posiada oświetlenie niezależne od bocznych. Dlaczego nie mogły ewoluować? gdzie jest taki zakaz? W Padwie mamy bazyliki kopułowe, i to co ciekawe bazylika św Justyny jest kopią kościoła biznatyńskiego. Takich budowli mamy mnóstwo , tylko bardzo mało na terenie dawnego Bizancjum.
Bizancjum eksperymentuje z różnymi planami, a to szeroki transept, a to przesuniecie go na środek, co da nam plan krzyża greckiego, a to wreszcie, wejście w plan centralny, jednak zawsze kwadratowy, nie kolisty, co wyklucza genezę oparta na rotundzie rzymskiej.
Panowie uściślijmy pojęcia: kościół kopułowy biznatyński to typ konstrukcji, a nie każdy kościół w Bizancjum co miał kopułę !!!
Hagia Sophia to arcydzieło, wiele rzeczy które są w niej nie było ani wcześniej ani później. jednak wywodzi się od bazyliki, do której następnie dodano kopułę.
A meczety. muzułmanie korzystają ze zdobyczy Bizancjum i Persji, w pewnym momencie bliskich sobie pod wieloma względami. Trudno wiec oczekiwać, by nagle budowali na planie trójkąta. Tak jak w okresie wypraw krzyżowych powstają kościoły z elementami orientalnymi, tak samo, przy budowie meczetów zatrudniano architektów perskich czy biznatyńskich. Pałac królów w Persepolis, miał greckie kolumny.
I owszem Hagia Sophia to bardzo silny orientalizm, acz w oparciu o tradycje bazyliki rzymskiej, do której dodano perska kopułę.
|
|
|
|
|
|
|
|
Akurat nazwanie Leona III Izauryjczykiem to małe piwo, gorzej, że kościół kopułowy i jego wprowadzenie wylądowało w wieku VIII! Co do utożsamienia kościół kopułowy - bizantyński, może ktoś potrafi podać jakiś przykład kościoła bizantyńskiego, wybudowanego tak po VI w. bez kopuły? Budynki na planie centralnym lepiej nie utrzymwały ciężaru kopuły niż kościoły na planie krzyża, kwestia konstrukcji filarów i pendetywów - akurat kopuła Hagii Sophii była spadała przynajmniej dwukrotnie, a np. o takich katastrofach nic nie wiemy dla św. Apostołów. Teraz odchodzi się od bezpośredniego wpływu perskiego na powstanie kościołów kopułowych, zwraca się uwage, że taki typ upowszechnił się najpierw w budownictwie chrześcijańskim na pograniczu z Persją, w Armenii, częściowo w Syrii. Bazylika nie była pierwotnym typem budynku dla gromadzących się chrześcijan. Pierwotnie były to domy prywatne, gdzie wykorzystywano większe pomieszczenia do liturgii - zob. miejsce kultu chrześcijan w Dura Europos, chrześcijanie w ciągu III w., szczególnie drugiej połowy musieli przyjąć tego typu budynki, ze względu na zwiększoną ilość wiernych, a już napewno od Konstantyna Wielkiego, który zlecił budowę kościołów chrześcijańskich w typie bazylik. Co do kościołów na planie centralnym to nie wszystkie są kwadratowe, wystepuja też oktagonalne: SS. Bachusa i Sergiusza w Konstantynopolu, a nawet okrągłe. Ciężko mówić o eksperymencie z transeptem w takich budynkach jak Hagia Sophia lub nawet na planie krzyża. Ps. wcześniejszym przykładem użycia kopuł od kościołów Konstantynopolu jest np. św. Jan w Efezie (kopułowy na planie krzyża).
|
|
|
|
2 Użytkowników czyta ten temat (2 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:
Śledź ten temat
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym temacie dodano odpowiedź, a ty nie jesteś online na forum.
Subskrybuj to forum
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym forum tworzony jest nowy temat, a ty nie jesteś online na forum.
Ściągnij / Wydrukuj ten temat
Pobierz ten temat w innym formacie lub zobacz wersję 'do druku'.
|
|
|
|