Witaj GOŚCIU ( Zaloguj się | Rejestracja )
 
2 Strony  1 2 > 
Reply to this topicStart new topicStart Poll

> Ustrój starożytnej Sparty
     
Adrianwia
 

I ranga
*
Grupa: Użytkownik
Postów: 32
Nr użytkownika: 40.159

Adrian
 
 
post 17/09/2008, 19:00 Quote Post

Sparta powstała w wyniku najazdu Dorów, którym udało się podbić dolinę rzeki Eurotas oraz Lakonię. Ze względu na wyjątkowo zacięty opór, który stawiało im miasto Amykale, znajdujące się w południowej części Lakonii, Dorowie musieli podpisać ugodę uznającą królów obu tych państw za równych w połączonym państwie. Stąd właśnie wywodzi się instytucja podwójnego królestwa, a nie jak twierdzili Spartanie od dwóch braci Agisa i Euryptona.
Państwo spartańskie położone było na półwyspie peloponeskim w samym sercu krainy Lakonii przez środek której przepływa rzeka Eurotas. Od wschodu otoczone było morzem Myrtojskim a od południa morzem Kreteńskim. Na północ od Sparty znajduje się kraina Argolida i Arkadia a na zachodzie Mesenia oddzielona od Lakonii górami Tajget. To wszystko dawało Sparcie na tyle znakomitą obronę naturalną, że aż do okresu rzymskiego nie posiadała ona murów obronnych.

Kształtowanie się ustroju spartańskiego nie jest w pełni jasne. Dawniej uważano że istniał on od najodleglejszych czasów w takiej samej formie. Lecz nowe badania wykopaliskowe jasno pokazują że Sparta w VIII i VII w. nie różniła się ustrojowo od innych polis.
Istnieją dwie podstawowe tezy na ten temat kształtowania się ustroju spartańskiego jedną z nich wysunęli sami Spartanie. Ich zdaniem stworzył go spartański władca Likurg (VIII w. p.n.e.),który wzorował się prawdopodobnie na prawie kreteńskim. Na podstawie wróżby jaką otrzymał od wyroczni delfickiej wydał on prawo zwane Wielka Retra. Nadała ona ostateczny kształt ustrojowi politycznemu i społecznemu Sparty. Prócz tego dokumentu wydał on jeszcze trzy inne tzw. Małe Retry.
Najnowsze badania rzucają jednak cień niepewności na spartańską wersję wydarzeń a nawet na samą historyczność
Likurga. Wydaje się być wręcz nieprawdopodobny fakt że ustrój starożytnej Sparty mógł powstać na podstawie jednego dokumentu. Dlatego też powstała druga teza. Twierdzi ona że ustrój spartański formował się przez wiele lat pod wpływem wielu wydarzeń. Najważniejszym spośród nich mogą być wojny meseńskie.
Meseńczycy stawili twardy opór mającym apetyt na żyzną ziemię Mesenii Spartanom. Udało im się nawet pokonać ich w pierwszej wojnie (730-720). Należy tutaj zaznaczyć że społeczeństwo spartańskie nie było wtedy jeszcze takie bitne jak to które znamy z przekazów historycznych. Druga wojna meseńska przebiegała już jednak pod dyktando Sparty i zakończyła się wcieleniem Mesenii do państwa spartańskiego oraz przekształceniem Meseńczyków w niewolników (tzw. Helotów). I właśnie ten nagły prawie dwukrotny przypływ ludności niewolniczej w Sparcie sprawił że rodowici spartiaci stanowili znikomą mniejszość. Musieli oni zatem wtedy rozpocząć powolną zmianę ustroju po to by utrzymać skorych do buntu niewolników w ryzach. Istotnym elementem tej zmiany było zmilitaryzowanie państwa.

Ustrój panujący w Sparcie po wojnach meseńskich był skrajnie oligarchiczny, czyli rządy niewielkiej, uprzywilejowanej grupy osób.
Podstawową rolę w państwie spartańskim pełnili dwaj otoczeni czcią królowie. Z początku był to urząd dziedzicznych lecz ok. V w. p.n.e. wódz Lizander zmienił jego charakter na elekcyjny.
Z początku królowie posiadali ogromną liczbę uprawnień, niestety każda decyzja musiała być zaakceptowana przez obu królów co prowadziło rzecz jasna do wielu sporów i kłótni z tego też względu ich władza zostawała powoli ograniczana na korzyść takich urzędów jak geruzja czy zgromadzenie ludowe a w późniejszych czasach także eforów.
Główną funkcją królów było dowodzenie podczas wypraw wojennych. Początkowo obaj ruszali na wojnę lecz po przegranej z powodu nieporozumienia między nimi bitwie z Ateńczykami pod koniec VI w. p.n.e. została wprowadzona zasada mówiąca o tym że jeden król jest zobowiązany pozostać w państwie.
Królowie pełnili również funkcje najwyższego kapłana i w imieniu wszystkich obywateli składali bogom ofiary. Sprawowali oni także władzę sądowniczą ale bardzo ograniczoną np. decydowali o przyznaniu prawa do adopcji itp.
Każdy spartanin po ukończeniu 60 roku życia mógł kandydować do tzw. Rady Starszych (geruzji). Składała się ona z dwudziestu ośmiu członków wybieranych dożywotnio. Do geruzji należało także dwóch królów i to właśnie oni jej przewodniczyli aż do czasu gdy funkcję tą przejęli eforzy. Geronci wybierani byli przez Zgromadzenie ludowe na apelli. Do podstawowych zadań Rady Starszych należało decydowanie o najważniejszych dla państwa sprawach oraz przygotowywanie nowych zasad lub projektów i uchylanie szkodliwych uchwał Zgromadzenia Ludowego.
Geruzja sprawowała również władze sądowniczą w sprawach karnych. Mogła karać wszystkich obywateli spartańskich śmiercią, wygnaniem lub atimią, czyli pozbawieniem wszelkiej czci. W VI w. geruzja stopniowo traciła miano najważniejszej instytucji w państwie głównie na rzecz eforatu.
Powstanie instytucji eforatu nie jest bliżej znane. Powstały trzy tezy dotyczące tego tematu. Jedna twierdzi że instytucja ta powstała przed Likurgiem, druga że to właśnie on ją stworzył, trzecia mówi nam o tym że wprowadził ją za swojego panowania król Theopompon w VIII w. p.n.e.
Pięciu eforów początkowo wybierał król na okres jednego roku następnie zadanie to przejęło Zgromadzenie Ludowe. Pierwotną funkcją eforów było sprawowanie nadzoru nad helotami i periojkami. W późniejszym okresie rozszerzyli oni swoją władzę zagarniając kierownictwo polityką zagraniczną, przewodnictwo nad Zgromadzeniem Ludowym oraz geruzją, a także sądownictwo.
Rozstrzygali głównie sprawy cywilne oraz drobne karne. Mogli wnieść oskarżenie nawet na osobę króla doprowadzając do skazania go na śmierć lub na wygnanie jak było to na przykład w przypadku Leonidasa.
Od V w. p.n.e. istniał w Sparcie zwyczaj, że co miesiąc król składał przysięgę eforom zobowiązującą go do przestrzegania prawa, a oni w zamian odnawiali swoją obietnicą lojalności.
Ostatnią spartańską instytucją było Zgromadzenie Ludowe (apella). Należeli do niej wszyscy obywatele Sparty, którzy ukończyli 20 rok życia. Przewodnictwo nad nim posiadali z początku królowie, a później eforowie. Zadaniem tego organu władzy było akceptowanie bądź odrzucanie projektów geruzji lub eforatu. Wybierali oni również eforów i gerontów oraz decydowali który z królów powinien wybrać się na wyprawę wojenną. Głosowanie odbywało się w dość swoisty sposób, a mianowicie poprzez krzyk. Ten sposób dawał dużą swobodę działania eforom, którzy mogli go interpretować według własnego uznania.

Ludność w Sparcie była podzielona na trzy odrębne warstwy: rodowych spartan, czyli spartiatów; rzemieślników wyrabiających sprzęt wojenny na potrzeby miasta tzw. Periojków oraz na ludność podbitą czyli helotów.
Spartianie byli zamkniętą i dziedziczną warstwą panującą i jednocześnie jedynymi pełnoprawnymi obywatelami Sparty. Panowała w śród nich zasada równości (homoioi). Przykładem potwierdzenia tej zasady w praktyce może by fakt że Spartanie po zdobyciu Mesenii podzielili ją na równe części i rozdali między siebie.
Spartanie byli zobowiązani pogardzać wszelkimi pracami gospodarczymi. Ich jedynym zadaniem miała być pełnienie funkcji militarnych lub przygotowywanie się do nich.

Niższa warstwa społeczna czyli Periojkowie zamieszkiwali osady położone w górach Tajget i Parnonu oraz w Mesenii dlatego też ich nazwa znaczy dokładnie „mieszkający wokół Sparty”. Byli oni wolną osobiście choć nie posiadającą żadnych praw politycznych ludnością. Do ich głównych zadań należało uprawianie ziemi, rzemiosła oraz handlu, trudnili się również eksploatacją złoża rudy żelaza i wyrabianiem sprzętu wojennego dla spartiatów. Podczas wojny zasilali oni szeregi Spartan własnymi oddziałami hoplickimi. Charakteryzowali się też wielką lojalnością do prawowitych władców Lakonii.
Ostatnią, najniższą i najliczniejszą warstwą społeczną Sparty była ludność zależna czyli heloci. Pierwszymi helotami byli podbici i zniewoleni przez Dorów najdawniejsi mieszkańcy Lakonii. Każdy helota przypisany był do jednej działki ziemi. Zobowiązany był do jej uprawiania i dostarczania swemu panu (spartiacie) połowy plonów, resztę mógł zatrzyma dla siebie.
Heloci pozbawieni byli nie tylko praw politycznych ale także bezpieczeństwa osobistego. Każdy spartanin mógł ukarać go śmiercią bez względu na charakter jego winy,
O ile współpraca między Spartanami a Lakońskimi helotami była dosyć sprawna, a stosunki między nimi znośne o tyle skora do buntu i zniewolona w wyniku wojen ludność Mesenii była w stałym stanie wojennym ze swymi panami. Zabraniano im posiadania żelaznych narzędzi i sztućców, nie mogli także wychodzi z domów po zapadnięciu zmroku, a nawet by złamać tkwiącego w nich ducha walki organizowano przeciwko całym wioską meseńskich helotów polowania (krypteia) mające charakter oraz porządek religijny. Strach Spartanów przed buntem Meseńczyków był tak wielki że z wielką niechęcią wybierali się oni na dalekie wyprawy wojenne, doszło już nawet do tego, że w VI w. Sparta zaczęła powoli się izolować od reszty świata greckiego co skutkowało poważnym zacofaniem kulturalnym. Mimo to w V w. musiało nastąpić chwilowe ochłodzenie stosunków ponieważ podczas wojen perskich zanotowano w armii spartańskiej kilka oddziałów helotów np. w bitwie pod Platejami.

Ciężko rozważając ustrój w starożytnej Sparcie nie zwrócić uwagi na sposób przygotowywania dzieci do ich jedynej powinności, czyli walczenia za własny kraj. Ten specyficzny sposób wychowywania dzieci, czyli agoge miał wprowadzić Likurg.
Już od samych narodzin o losie spartańskiego dziecka decydowało państwo. Dwa dni po narodzeniu zostawało postawione przed Radą Starszych by ci orzekli czy jest ono zdrowe (dzieci chore lub ułomne porzucano w górach Tajget).
Następnie po ukończeni siódmego roku życia dziecko opuszczało rodzinny dom i przechodziło pod opiekę eforów.
Ze względu na obrządki religijne uczono je wtedy śpiewu, tańca oraz poprawnego mówienia, a także rozpoczynano przygotowania do przyszłej służby wojskowej. W wieku lat 12 chłopiec przenosił się do koszar gdzie panowały wyjątkowo trudne warunki: dostawali oni skromną dawkę żywności, przyodziewani byli w jedną szatę którą musieli nosić przez cały rok. Spali razem co często prowadziło do chętnie widzianego w Sparcie homoseksualizmu. Z koszar chłopiec wychodził w wieku lat dwudziestu będąc w pełni przygotowanym Służbę w armii pełnił do sześćdziesiątego roku życia.

Sposób wychowywania kobiet w Sparcie było podobne do wychowywania chłopców. Podobnie jak oni były one zabierane od rodziców w wieku lat siedmiu i później wraz z nimi cwiczyły takie dyscypliny sportu jak np. rzut dyskiem, biegi a nawet zapasy. Ich wychowanie miało jednak na celu przygotowanie do roli matki.
Spartańskie kobiety miały o wiele więcej swobody niż kobiety z innych polis (nie posiadały jednak żadnych praw politycznych).
A to głównie ze względu na to że mężczyźni znaczną częśc czasu spędzali we własnym towarzystwie w koszarach.
Spartanki mogły wychodzi za mąż od dwunastego roku życia, mężczyźni zaś od 30.
Model spartańskiej rodziny był bardzo luźny np. dwie kobiety i jeden mężczyzna. Chodziło bowiem tylko i wyłącznie o by płodzic dzieci pozostałe kwestie nie były istotne. Rozwód był dopuszczalny (a nawet zalecany) w momencie gdy któraś ze stron nie mogła mieć dzieci.

Tak też przedstawia się dośc ogólnie ustrój jednego z najpotężniejszych polis Greckich. Jeśli macie jeszcze jakieś ciekawostki bądź informacje na ten temat piszcie.

Ten post był edytowany przez Adrianwia: 18/09/2008, 8:56
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #1

     
mgaurelius
 

V ranga
*****
Grupa: Użytkownik
Postów: 618
Nr użytkownika: 40.018

Zawód: Magnat - Spekulant.
 
 
post 19/09/2008, 0:21 Quote Post

Myślę że tą pracą conajmniej w 80% procentach wyczerpałeś jakiekolwiek dyskusje i pytania związane ze Sparta. Chyle czoła bo naprawde ciekawie napisane i przede wszystkim przydatne, sporo się dowiedziałem. A ciekawostki moze zamieszcze ale jak sam poszerze wiedze smile.gif
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #2

     
Theodorus
 

Teodor
*********
Grupa: Moderatorzy
Postów: 5.008
Nr użytkownika: 1.771

:)
Stopień akademicki: M¹drala
Zawód: Asystent muzealny
 
 
post 19/09/2008, 8:17 Quote Post

Dział na artykuły jest chyba gdzie indziej, a w tym dziale chyba się dyskusje prowadzi, zadaje pytania itd. Gdzie w tej długiej pracce są pytania czy też zagadnienia do rozstrzygnięcia?
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #3

     
Julia Domna
 

Nowicjusz
Grupa: Użytkownik
Postów: 10
Nr użytkownika: 48.049

 
 
post 19/09/2008, 10:51 Quote Post

Miejsce na artukył to nie jest ale sam artykuł powinien wywołac dyskusję ze względu na podane tam informacje.

Po pierwsze: Sparta powstała w wyniku synojkizmu pięciu wsi: Pitana, Mesoa, Kynosura, Limnaj i Amykalaj. nie można powstania Sparty dedykowac najazdowi Dorów. To nie oni a ich potomkowie założyli Spartę. Następnie terytorium Sparty zostało powiększone po pierwszej wojnie messeńskiej, której dokładnie nie sposób datowac: ok. drugiej poł. VIIIw. Druga wojna messeńska to tłumienie powstania helotów przez Spartan.

Istnienie Likurga jest równiez wysoce dyskusyjne, tak samo jak Wileka Retra i poprawka do niej.

Twój "artykuł" jest baardzo uproszczony. Proponuję zajrzec do pierwszego tomu ksiązki E. Wipszyckiej i B. Bravo lub do ksiązki W. Lengauera. Nie musze chyba pisac o twórczosci Kuleszy na temat starożytnej Sparty
 
User is offline  PMMini Profile Post #4

     
Adrianwia
 

I ranga
*
Grupa: Użytkownik
Postów: 32
Nr użytkownika: 40.159

Adrian
 
 
post 19/09/2008, 15:48 Quote Post

"Istnienie Likurga jest równiez wysoce dyskusyjne, tak samo jak Wileka Retra i poprawka do niej."
Ale ja przecież właśnie tak napisałem.



Dziękuję za informacje dotyczące książek. Ja korzystałem głównie z J. Wolskiego.
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #5

     
Julia Domna
 

Nowicjusz
Grupa: Użytkownik
Postów: 10
Nr użytkownika: 48.049

 
 
post 19/09/2008, 22:36 Quote Post

Przepraszam, musiało mi to umknąc.

Co do Wolskiego: jeśli baardzo interesuje Cię starożytna to radze nie sięgac do jego książek wink.gif
 
User is offline  PMMini Profile Post #6

     
mgaurelius
 

V ranga
*****
Grupa: Użytkownik
Postów: 618
Nr użytkownika: 40.018

Zawód: Magnat - Spekulant.
 
 
post 20/09/2008, 10:49 Quote Post

A jakies uzasadnienie mozesz podac?, bo i ja mialem w planach zapoznanie sie z jego pozycjami.
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #7

     
Rovan
 

III ranga
***
Grupa: Użytkownik
Postów: 234
Nr użytkownika: 39.022

Stopień akademicki: magister
Zawód: historyk
 
 
post 20/09/2008, 10:57 Quote Post

Mówiąc krótko - Wolski jest po prostu przestarzały.
 
User is offline  PMMini Profile Post #8

     
Vapnatak
 

Od Greutungów i Terwingów zrodzony z Haliurunnae
*********
Grupa: Użytkownik
Postów: 8.441
Nr użytkownika: 26.201

 
 
post 20/09/2008, 11:01 Quote Post

QUOTE(Julia Domna @ 19/09/2008, 23:36)
Co do Wolskiego: jeśli baardzo interesuje Cię starożytna to radze nie sięgac do jego książek wink.gif
*


A ja się nie zgodzę z tym stwierdzeniem. Właśnie zaglądnąłbym do jego książek, po to tylko żeby mieć wgląd na pewne sprawy z punktu widzenia tego historyka. Oczywiście opierałbym się też na Jaczynowskiej, Kuleszy, Wipszyckiej i Bravo oraz innych. Później mając kilka opinii od kilku historyków, bogatszy o wiedzę, sam tworzę własną.

vapnatak
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #9

     
Rovan
 

III ranga
***
Grupa: Użytkownik
Postów: 234
Nr użytkownika: 39.022

Stopień akademicki: magister
Zawód: historyk
 
 
post 20/09/2008, 11:42 Quote Post

Jasne, że mozna zajrzeć do Wolskiego - dla porównania, aby uzmysłowić sobie postęp w badaniach historycznych od jego czasów. Natomiast odradzałbym czerpanie wiedzy nt. starożytności głównie z jego książek (do czego przyznał się kolega Adrianwia).
 
User is offline  PMMini Profile Post #10

     
Vapnatak
 

Od Greutungów i Terwingów zrodzony z Haliurunnae
*********
Grupa: Użytkownik
Postów: 8.441
Nr użytkownika: 26.201

 
 
post 20/09/2008, 11:52 Quote Post

Postęp postępem, trzeba jednak przyznać, że prof. Wolski był jednym z prekursorów przedwojennego i powojennego starożytnictwa polskiego. Wiele jego teorii i pomysłów na niektóre zagadnienia ewoluowało, co widać w dzisiejszych badaniach nad cywilizacjami antycznymi.

vapnatak
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #11

     
Julia Domna
 

Nowicjusz
Grupa: Użytkownik
Postów: 10
Nr użytkownika: 48.049

 
 
post 20/09/2008, 22:57 Quote Post

QUOTE(Rovan @ 20/09/2008, 11:42)
Jasne, że mozna zajrzeć do Wolskiego - dla porównania, aby uzmysłowić sobie postęp w badaniach historycznych od jego czasów. Natomiast odradzałbym czerpanie wiedzy nt. starożytności głównie z jego książek (do czego przyznał się kolega Adrianwia).
*




zgadzam się całkowicie. Najlepiej korzystac z najnowszych opracowan, które uwzględniają najświeższe wyniki badan. Poza tym każdy historyk inaczej interpretuje pewne fakty czy tez podaje wyjaśnienie zaistniałych zjawisk. Porównajcie sobie rozdział o Sparcie u Wipszyckiej i u Lengauera. Na pewno zauważycie różnicę
 
User is offline  PMMini Profile Post #12

     
mgaurelius
 

V ranga
*****
Grupa: Użytkownik
Postów: 618
Nr użytkownika: 40.018

Zawód: Magnat - Spekulant.
 
 
post 20/09/2008, 23:03 Quote Post

Tzn, co byście konkretnie polecali?
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #13

     
Julia Domna
 

Nowicjusz
Grupa: Użytkownik
Postów: 10
Nr użytkownika: 48.049

 
 
post 21/09/2008, 19:53 Quote Post

QUOTE(mgaurelius @ 20/09/2008, 23:03)
Tzn, co byście konkretnie polecali?
*




E. Wipszycka, B. Bravo "Historia starożytnych Greków. Tom 1"

W. Lengauer " Starożytna Grecja okresu archaicznego i klsaycznego"
(w w/w pozycjach odpowiednie rozdziały o Sparcie)

R. Kulesza "Sparta w V-IV w. p. n. e."; we wstępie do ksiązki "Ateny-Sparta 431-404.." jest zawarta krótka charakterystyka ustroju Aten i Sparty.

Na razie tyle przychodzi mi do głowy
 
User is offline  PMMini Profile Post #14

     
mgaurelius
 

V ranga
*****
Grupa: Użytkownik
Postów: 618
Nr użytkownika: 40.018

Zawód: Magnat - Spekulant.
 
 
post 21/09/2008, 20:27 Quote Post

Dzieki wielkie tyle mi w zupelnosci wystarczy.
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #15

2 Strony  1 2 > 
1 Użytkowników czyta ten temat (1 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:


Topic Options
Reply to this topicStart new topic

 

 
Copyright © 2003 - 2023 Historycy.org
historycy@historycy.org, tel: 12 346-54-06

Kolokacja serwera, łącza internetowe:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej