Nie tylko. Oprócz tego że Liwiusz korzystał w tych partiach z Waleriusza wskazałem, że tekst historyka z Ancjum zawiera:
1) inną chronologię niż ta zawarta u Polibiusza (przyjmowana co do zasady jako poprawna przez wszystkich włącznie ze mną), a który także jest jednym ze źródeł Liwiusza dla tego okresu;
2) inną chronologie niż przyjmuje to sam Liwiusz;
3) fikcyjne zdarzenia typu pierwsza bitwa pod Zamą;
Oprócz tego wskazałem, że Liwiusz tworzy własną niejako pośrednią chronologię z uwagi na błędy w swoim wnioskowaniu w zakresie różnych danych jakie znalazł w swoich źródłach;

Mało? To może jesteś w stanie wskazać innego annalistę wykorzystywanego przez Liwiusza, który spełnia te przesłanki?

A jesteś w stanie przypisać konkretne (a w zasadzie jakiekolwiek) źródło dodanych dotyczących wielkości armii inwazyjnej, a przytoczonych przez Liwiusza? Nie, jedynym, którego możemy wyeliminować jest Celiusz Antypater, który po prostu nie podał liczb. Czy na kartach książki, bo o tym tu ostatecznie rozmawiamy, jest sugestia jakoby chodziło o jakieś nieznane źródło? Nie, napisałem tylko o przekazie podającym dane samych sprzymierzeńców, a takim mogło być jedno z wymienionych przez Liwiusza (abstrahuje od powodów), ale z uwagi na luki w materiale źródłowym nie jesteśmy tego w stanie zweryfikować. Musimy się pogodzić z tym, że jak to ująłeś: Niektórych rzeczy się nie dowiemy.

Ale to nie moja definicja tylko Ignacego Lewandowskiego z jego Historiografii rzymskiej str. 29. Nie czuję się na tyle mocny w tym temacie by o tym dyskutować.

Co zaś do mieritu zobacz co Liwiusz pisze o przydziale wojsk na rok 212 (XXV, 3). Podaje, że konsulom przydzielono po dwa legiony, a nieco dalej (XXV, 14) nagle konsul dysponuje kohortą sprzymierzonych Pelignów. Powiesz to tylko jedna kohorta, ale rok później dowodza tymi samymi siłami i już mowa jest o jeździe sprzymierzeńców - Liwiusz (XXVI, 5), a nieco dalej (XXVI, 15) o dowódcach sprzymierzeńców. I takich przykładów można znaleźć sporo.

Zapewne nie miało znaczenia, że flota Lewiniusa miała kazdorazowo przewage liczebną? I nie brali nic do bani, że w tym czasie Scypion spali im pół Afryki?

Dobrze, że zauważyłeś, że keles i lembos nie należy brać pod uwagę, bo już chciałem Ci napisać, że to nie jest typy jednostek które należy zaliczać do Appianowych długich okrętów, czego nie zauważyłeś chyba dotychczas w trakcie naszej dyskusji jak i lektury książki. Co do zmiany zdania to chcę zauważyć, że jak sam piszesz już je zmieniłeś bo już przyjąłeś, że nie są to jednak maksymalnie dwurzędowce jak twierdziłeś pierwotnie.
A teraz dalej. To ja podałem Ci kilka przykładów kiedy mowa o wystawieniu przez sprzymierzeńców trójek, a Ty nie podałeś, żadnego na poparcie swojej tezy. Bo przykłady, które zapodałeś nie wskazują, że są to jednostki sprzymierzeńcze bowiem źródła nie precyzują ich pochodzenia (tu możemy snuć jedynie przypuszczenia mniej lub bardziej słuszne). Małe tego ja wskazałem przykład dostarczenia większej jednostki przez sprzymierzeńca i potencjalnego innego który mógł to zrobić bezproblemowo. A Ty nadal twierdzisz, ze to ja nie mam racji (sic!)

Liwiusz (XXXVI, 42-43). I co tam mamy? 50 okrętów krytych wyruszających z Rzymu, do tego przejęta flota pretora Atyliusza w liczbie 25 też krytych. Do tego dochodzi 6 punickich penter (też co oczywiste krytych). Razem daje to 81 jednostek krytych oraz jak się wydaje bliżej nie określoną liczbę jednostek już to otwartych, ale z okutymi dziobami, już to wywiadowczych, bez takich dziobów. Czyli mamy dwie kategorie otwarte z okutymi taranami i wywiadowcze bez taranów (zapewne też otwarte, ale co ważne tak nie nazywane). Jak wynika z dalszej narracji siły te zostały wzmocnione przez Eumenesa, który przyprowadził 24 kryte i nieco większą liczbę otwartych. Razem wszystkiego miało byc 105 krytych i 50 otwartych. Z tego można wysnuć wniosek, że socii italscy wystawili około 25 okrętów i wszystkie mieszczą się w kategorii otwartych z okutymi dziobami (a nawet jesli znależy zaliczyć tu wywiadowcze to i tak to nic nie zmienia dla dalszego wywodu). Do tego momentu zapewne się zgadzamy obaj. A teraz zerknij do fragmentu (XXXVII, 13), co najmniej dwa z nich są trójkami.

Myślę, że takie jak Ty, nos. Z tym, że nie wziąłeś pod uwagę, że w roku 149 Rzym miał do dyspozycji zasoby całego swojego imperium np. Sardynii czy paru pozyskanych/podporządkowanych nowych sojuszników zarówno w Ilirii, jak i na wschodzie, a którzy musieli wystawiać okręty na jego żądanie. A nie mamy wskazówek skąd pochodzą te jednostki (czy tylko z Italii, czy też z tego półwyspu i okolicznych wysp, czy z niemal całego basenu Morza Śródziemnego), zatem nie możemy na tej podstawie wnosić o strukturze we flocie sprzymierzeńców z okresu 50 lat wcześniejszego.

A może doczytasz zdanie do końca? We fragmencie Liwiusza (XXXIII, 43) masz opis co rocznej decyzji senatu co do przydziału sił dla urzedników roku 195. Katonowi przydzielono dwa legiony i 15 tys. Latynów i 800 konnych oraz 20 okrętów. Nie ma w nim nic o przydzieleniu jednostek morskich sprzymierzeńców, a przecież wiemy, że tak owe były (fakt, że od Rzymianina, ale dopiero z kolejnej księgi). A takich dyspozycji wydanych przez senat u Liwiusza mamy wiele przy okazji niemal każdego roku IIWP. Co najmniej w jednym z nich Rzymianin podaje jednak jednostki sprzymierzonych (dla roku 218). W ilu takich opisach decyzji senackich Liwiusz pominał sprzymierzeńców? Kilka się znajdzie. Aby pokazać o jakie zjawisko mi chodzi przytaczam Polibiusza, który pomija jednostki socii w informacjach o przydziale sił dla kosulów roku 218. To jest opis zjawisko które starałem się wykazać na podstawie danych w sprawie Katona. Analogicznie jest niekiedy z informacjami o siłach lądowych. Tyle w mojej opinii jest w książce.
Do tego można dodać jeszcze, że poprostu zależy to od źródeł jakimi dysponował historyk z Patawium i dla jednego okresu są pełne, a dla innego mniej. Widac to choćby na przykładzie właśnie poszczególnych lat IIWP kiedy to w pierwszych 4 ksiegach opisanych jest 5 lata (218-214), a w kolejnych 4 księgach 6,5 lat (213-207), a w ostatnich 2 aż 6,5 roku (207-201). Potem znów Liwiusz podnosi poziom szczegółowości 7 lat w kolejnych 4 księgach. Czyli jak widać lata opisywanej przeze mnie kampanii są w najgorzym stanie. A Liwiusz jest naszym najszczegółowszym źródłem dla IIWP (zwłaszcza po roku 216 kiedy urywa się relacja Polibiusza), zatem jeśli Rzymianin coś pominął nasze szanse aby ustalić coś dokładniej znacznie maleją. Stąd takie trochę błędne koło, że aby coś wykazać, że Liwiusz mógł coś pominąć dla jednego roku trzeba szukać tego u niego. Być może uznałem to za zbyt oczywiste.

Sam o tym napisałeś. Okręty wojenne wg niego to od przedział od hemioli do piątek, czyli okręty posiadające taran. A skoro hemiole są jednostkami otwartymi to należy zaliczyć do nich także jak wykazałem wyżej wszystkie tego typu jednostki socii navales

Spójrz też do Appiana (XI, 22) w kontekście to co piszę wyżej o wyprawie Gajusza Liwiusza.

Zależy czy chcieli zmaksymalizować szanse na sukces. Inna sprawa, ze jak byśmy nie patrzyli na liczebnośc floty Scipio (40, 52 czy 92 okręty), "okręty" to nie jedyne w jego flocie jednostki mogące brać udział w walce, jak pokazała rozgrywająca się w podobnym czasie bitwa pod Chios (lemboi).

Tak, już wcześniej dodałem edita, że można brać normalnie pod uwagę istnienie trier typu otwartego w tych czasach (dziwne trochę, no ale cóż). Livius 37.13 - OK, jest konkretne wskazanie o sprzymierzeńczych triremach... typu otwartego rzecz jasna. Dwóch. Zgadzam się też, ze można przyjąć ilość jednostek sprzymierzeńczych otwartych w liczbie ok. 25.
Czyli miałeś rację, że jednak należy przyjąć, ze socii wystawiali także okręty większe niż dwurzędowce, co jednak nie widzę by wiele zmieniało:
1. wciąż daleko do trójki jako średniej dla okrętów sprzymierzonych (i nie zmienia tego jedna tetrera, abstrahując od jej adekwatności dla rozpatrywanego okresu)

Scypion jak najbardziej wykorzystywał małe jednostki (np. speculatoriae naues) podczas ataku floty punickiej w 203. Ale zapewne także we flocie kartagińskiej ich nie brakowało skoro w 201 wszelkiej maści wiosłowców spłonęło, aż 500.

Powtórzę, jeszcze raz nie podałeś, żadnego przykładu na wystawienie przez sprzymierzeńców okrętów mniejszych niż trójki, bo te które podałeś nie definiują ich pochodzenia (możemy snuć tylko przypuszczenia). Ale mamy dwa tego typy przekazy Polibiusza z ks. I, który mówi o pięćdziesięciowiosłowcach, które nie koniecznie musiały być zaliczane do kategorii hemioli (przynajmniej w całości). Drugi już konkretnie mówi o biremie (Cic. Ver., 59) i dotyczy jednostkowego przypadku, czyli ilość dokładnie odpowiada wskazanej przeze mnie czwórce (tak na marginesie posiadającej pokład).

Końcówkę tego zdania odczułem jako zwykłą złośliwość z Twojej strony  sad.gif . A ja nie popełniłem tu żadnego błędu, gdyż jak wiesz na temat trirem wiemy prawie nic, stąd też najczęściej korzysta się ze wskazówek dla ich greckich odpowiedników, o których wiemy znacznie więcej, to raz. Dwa to piszę to w kontekście techniki abordażu, która preferuje większą liczebność marines. Trzy, może niech każdy oceni sam:
O preferowaniu także wśród sprzymierzeńców italskich tego typu taktyki [abordażu - GJC] może świadczyć wykorzystywanie jej przez flotę tarentyńską i to przeciwko Rzymowi. Dlatego też nie możemy przyjąć wielkości około 14-18 żołnierzy jakimi dysponowali na trierach Ateńczycy [jak to zrobiłem np. dla wioślarzach z uwagi na brak danych rzymskich trójek - GJC]. Rzymskiemu sposobowi prowadzenia walki na morzu wydają się [z uwagi na to co wiemy na temat piechoty morskiej na piątkach - GJC] bardziej odpowiadać dane dotyczące floty Persów podczas inwazji Kserksesa w roku 480, na których oprócz już wspomnianych sił dołożono jeszcze po 30 ludzi. Taki rząd wielkości potwierdzają dane dotyczące obsady żołnierskiej 20 rzymskich trójrzędowców wysłanych w celu wsparcia oblężonych przez Filipa V Aten.

Ma ono taką samą podstawę jak założenie, że tych okrętów jest 12.

Da się, o czym piszę w książce, podaję choć w przypisie nr 71, że występują okręty sprzymierzeńców tak bowiem tłumaczę a classe nauales socii - Liwiusz (XXIX, 35, 7) atakujące Utykę.
A skoro mowa o ataku okrętów sprzymierzonych to z Appiana (VIII, 16) wiemy (ten fragment dotyczy tego samego czasu co ww. Liwiusza) o dwóch trójrzędowcach sprzęgniętych aby wznieść na nich wieżę. Ale co najważniejsze raczej wszyscy się skłaniamy ku temu, że budowa takiej wieży wymaga dużych okrętów (z uwagi na ciężar takiej konstrukcji) może nawet większego niż trójki i raczej z pokładem. A jak sam zauważyłeś trójrzędowiec dla Greka to także synonim okrętu cztero- czy pięciorzędowego.
Co w tym czasie mogły robić okręty strite rzymskie? Dlaczego to nie one atakują Utykę? Ktoś musiał eskortować transportowce ze zdobyczą wysłane na Sycylię, chwilę przed rozpoczęciem oblężenia.

A w którym miejscu, twierdzę, że piątki i czwórki są typu otwartego? Pisząc o tym, że hemiole są otwarte miałem na myśli fakt zaliczania przez Appiana tego typu jednostek do okrętów (długich). Innymi słowy nawet jednostki małe, ale otwarte z taranem wchodzą w skład tych 52 okrętów, które uczestniczą w inwazji Scypiona.

Ciekawa w tym kontekście jest jego wzmianka (VIII, 25) i zestawienie zawartej tam informacji o trójrzędowcach, z tym co Liwiusz (XXX, 10) określa jako speculatoriae naues ac levia alia navigia (to chyba druga wzmianka o jednostkach sprzymierzeńczych?). Co ciekawe Appian (XVII, 95) zna i definiuje lekki trójrzędowiec jako rodzaj statku pośredniego pomiędzy wojennym a transportowym. Nie jestem specjalistą językowym, ale wychodzi z tego, że w książce zrobiłem błąd, ale zupełnie gdzie indziej i o wiele drobniejszy. Utożsamiłem bowiem lembos z levia alia navigia i scaphus, a powinienem chyba tylko z tym drugim. Zatem jeśli speculatoriae naues ac levia alia navigia to celoces to pasowałoby do stwierdzenie Izydora, iż celoces to nawet trójrzędowce (lekkie, bez rostrum?).

No masz rację, nie zauważyłem tych sprzymierzeńców. Należy zauważyć, ze Gajusz Liwiusz dostał od senatu jedynie 30 okrętów, zatem być może owe brakujące 20 to kryte sprzymierzone z Italii np. z Etrurii. Ale wtedy co najmniej 20 jednostek socii jest krytych.

Podsumowując średnia dla długich okrętów sprzymierzeńczych kształtuje się w sile trójki. Część z nich jest otwarta (od trojki w dol) część zamknięta (od trojki w górę), ale wszystkie mają rostrum. Dlatego uważam, że średnia na pokładzie oscylującą na poziomie 50 żołnierzy jest ok.

Słuszna uwaga, Kartagińczycy też takie mieli.
Ale moim zdaniem nie należy lekceważyć ewentualnego poczucia słabości. Nawet jeśli Scipio prowadził tylko 40/52 okręty,. Kartagińczycy po poprzednich porażkach mogli się czuć zbyt słabi, nawet gdyby posiadali (powiedzmy) 60 jednostek. Tym bardziej, ze wg Liviusa 30.10 nawet w bitwie pod Utyką nie mieli za dużo wiary w siebie. Przynajmniej z początku.

Na to mogę odpowiedzieć, że jakoś w 208 i 207 nie mieli obaw występować posiadając flotę liczącą 83% i 70% tego co Rzymianie. Dostali baty to postanowili się wzmocnić. Ale czy mieliby opory, gdyby było w przybliżeniu 1:1 lub z nawet z przewagą dla nich, a Scypion atakował ich "ostatni bastion"? Ja uważam, że nie, Ty, że tak. Tego sporu nie rozstrzygniemy, każdy z nas ma swoje racje. Może przy innej okazji

Sargonie, ciągle robisz jeden zasadniczy błąd. Wrzucasz wszystkie jednostki socii do jednego worka, a przecież ja nie piszę, że trójkowa średnia była dla wszystkich jednostek, a tylko dla tych 52 czy jak wolisz 12 długich okrętów, co jak zauważyłeś zaczyna się od hemioli. Zatem odpadają jednostki bez taranów i jednorzędowce z i bez rostrum (czyli celoces, lembi, scaphus być może pięćdziesięciowiosłowce itp.). A jak do tej pory wszystkie inne przytoczone przykłady dotyczą trójrzędowców (otwartych i zamkniętych), poza dwoma wyjątkami jednej biremy (bez pokładu) i jednej tetrery (z pokładem). Jak dla mnie jasno z tego wynika średnia w postaci triery. Pytaniem bez odpowiedzi (przynajmniej na razie) pozostaje kwestia proporcji okrętów z pokładem do otwartych w kategorii trier.

No właśnie z przekazem Liwiusza z Patawium nie jest tak prosto jak początkowo sądziłem. Okręty Juniusa nie były jeszcze wyremontowane w momencie, gdy Liwiusz otrzymał swój przydział od senatu na 30 z 50 nowowybudowanych (przez Fulwiusza w roku poprzednim (XXXV, 24)). Dlaczego na 30? Bowiem 20 otrzymał Waleriusz aby wzmocnić zabezpieczenie Sycylii, gdzie znajdowało się już 20 jednostek z roku poprzedniego, ale wody wokół wyspy podzielono na dwa akweny. Co więcej okręty Juniusza otrzymał Emiliusz w roku 190 (XXXVII, 2), zatem nie mogły one stanowić uzupełnienia floty Liwiusza. Zatem najprawdopodobniej brakująca 20 pochodzi jednak od sprzymierzeńców i jest okrętami krytymi (jak wynika z tekstu Appiana).
Reszta jest milczeniem

No właśnie dla mnie pentekontery i triakontery jak najbardziej się wliczają. Wprawdzie Appian nie używa tych określeń, jednak używa ich np. Arrian przy opisie floty Aleksandra na Indusie i wymienia triakontery (a więc jednostki zasadniczo mniejsze niż pentekontery) przed hemioliami i całą resztą innych jednostek (Anabasis 6.5.1).

No zaraz zaraz, czy to aby nie Ty wyrzucałeś mi przyjmowanie definicji tego co miał na myśli Appian na podstawie innego źródła, ze przytoczę: fajnie jest wiedzieć, ze w starożytności stosowano takie czy inne podziały, dające się w większości jakoś tam pogrupować, jednak tu mamy konkretne źródło i konkretną sytuację.

Tak na marginesie to we wskazanym fragmencie Arrian nie wymienia katalogu, o którym piszesz. Nieco dalej wspomina tylko o dwurzędowcach.
No ale pobawmy się w takie zestawienia:
Jeśli masz na myśli fragment (VI, 18, 3) to po pierwsze mowa tu o najszybszych jednostkach neōn takhunautousas. Neōn to określenie ogólne na statki/okręty. Dwa, Arrian wymienia hemiole, trzydziestowiosłowce, i jakieś łodzie. Czy kolejność jest przypadkowa? W mojej opinii nie. Wymienione są od największych do najmniejszych. Innymi słowy trzydziestowiosłowce są mniejsze niż hemiole, ale większe niż łodzie.

Potwierdza to zestawienie warunków pokoju z Apamei z roku 188: Polibiusz (XXI, 43.13) w polskim przekładzie (XXI, 45) bowiem podaje, lembon pleiosi triakonta kōpōn. Liwiusz (XXXVIII, 38, 8) piszę o nich jak o actuarias. W opinii Cassona actuarias są zaliczane do akatoi (największych łodzi) czyli jednostek różnych od galer wojennych i zwykłych statków. Podaje actuarias jako synonim łodzi 30-50-wiosłowej (choć z tym ostatnim można polemizować).
Podsumowując trzydziestowiosłowce to ta sama kategoria co lembos. Zatem nie łapią się do katalogu neōn makrōn Appiana, gdyż ten je wyraźnie wyróżnia w swoim zestawieniu.

Nie w sytuacji gdy Appian jakiegoś określenia w ogóle nie stosuje - siłą rzeczy nie pisałem m w odniesieniu do tego co miał na myśli

Chyba "gadamy" jak ślepy z głuchym. Co masz na myśli?

Szczerze chętnie bym zobaczył uzasadnienie Tarna. Hemiole co by nie mówić na pewno mają drugi rząd (choć nie pełny), a triakontery ... może.

Tak zapytam z ciekawości to ile dwurzędowa triakontera ma wioseł na burcie?

Możesz to przełożyć w ten sposób?

Wg mnie, w takich sytuacjach w pierwszej kolejności należy wykorzystać dane podawane przez tego samego autora, dopiero gdy jest to niemożliwe lub niewystarczające, sięgać do innych źródeł.

Jestem prawie przekonany, ale ...
Zacznę od tego, że namiar dot. Indiki jest błędny, tu jest mowa tylko o zatonięciu dwóch okrętów nēson. Starałem się przejrzeć pod tym kontem to dzieło i znalazłem tylko jedną (Indica, 31) wzmiankę o triakonterze, jednej, i nie pada w niej tekst iż jest to długi okręt.
Jedyne miejsce, gdzie można łączyć triakontery z okrętami to Anabaza (6.2), ale tu też mowa jedynie o neōn. Ale Arrian w tym miejscu łaczy chyba co najmniej dwa przekazy, bowiem najpierw podaje, że było wiele neōn, a potem, że wg Ptolemajosa 80 triacokter i wiele kerkourōn. 
O tym, że trzydziestowiosłowce mogły być największymi jednostkami może świadczyć fragment (V, 8), to że pocięto je na 3 części a nie na dwie jak inne jednostki, tyle, że tu mowa o jednostkach transportowanych lądem, a to wcale nie musi oznaczać, że nie zbudowano hemioli i dwurzędowców, zwłaszcza, ze triery (a nawet czwórki) pływały po rzece w Babilonii. Tym bardziej, że według Diodora (XVII, 95) otwartych okrętów było 200. Ponadto statki do transportu koni były budowane właśnie z trier (nie znam innych przykładów).
Innymi słowy potrzebne jest wskazanie wprost, że dikrotoi to także triakontery.

EDIT:
Ok, Indica 23, jest faktycznie nees duo makrai, tyle, że to nic nie zmienia.[/size]

Spoko nie mam nic przeciwko nieco większej liczbie wioseł. Ale to nie zmienia faktu, że wydają się one stosunkowo krótkie (około 12-14 m), ale szerokie (około 3,7 m)*.

*przy takiej samej ilości miejsca na wioślarza jak na trierze (37 m długość triery i 27 wioślarzy (drugi poziom) oraz 5,5 m szerokości przy 6 wioślarzach).

Ja tam nic takiego u Liwiusza nie widzę.

Tak, potrzebne jest jest wskazanie wprost, że dikrotoi to także triakontery. LUB wskazanie, że hemioliai to nie dikrotoi.
Wtedy też jest wszystko jasne, ponieważ prócz triakonter i hemiolii, żadne inne jednostki Aleksandra wymieniane w ramach floty na Indusie (czyli np. hippagogoi, kerkouroi, strongula) nie łapią się do kategorii makrai, a to właśnie niektóre z makrai miały być dikrotoi.
I to właśnie Tarn robi odwołując się do Appiana - wskazuje, ze hemiolie to nie dikrotoi.

No nie końca. Bowiem Tarn czyni tu założenie, że w Indiach długie okręty to hemiloe, trzydziestowiosłowce, a przecież jeszcze można wyróżnić dwurzędowca (okręt inny niż triakontera lub hemiola). Wiemy bowiem, że istniały na pewno trzydziestowiosłowce jednorzędowe, natomiast istnienie trzydziestorzędówców dwurzędowych opiera się o Anabazę. Dostrzegasz problem tej sytuacji? A dlaczego źródła zwracają taką uwagę na trzydziestowiosłowce? Bo najlepiej radziły sobie w tamtych warunkach, gdyż miały tylko jeden rząd wioseł, w przeciwieństwie do dwurzędowców z których po pierwszych kłopotach np. zrezygnowano i/lub straciły one na znaczeniu i/lub nie było ich zbyt dużo.
Dlatego upieram się przy wskazaniu bezpośrednim lub wskazaniu. Nie uważam wzmianki Appiana za rozstrzygającą.

Wszystko się zgadza, ale wskaż mi przykład innej jednostki przewożącej konie. Tu masz wskazanie wprost i nie chcesz tego uznać, a wyżej robisz tak nie mając takiego wskazania. Gdzie konsekwencja?

No i to może dowodzić innej definicji okrętu krytego u Appiana, a innej u Polibiusza, zwłaszcza w kontekście warunków pokoju w Apamei: odpowiednio (XI, 39) i (XXI, 43), gdyż pierwszy mówi o 12 jednostkach tego typu, a drugi o 10.

No to się pomyliłem raptem o metr. Co do szerokości to ona wynikała z konieczności zmieszczenia 4 rzędów wioślarzy (nie uwzględniłem ciągu komunikacyjnego pomiędzy dwoma najniższymi rzędami). No chyba, że założymy, że wioślarz wisiał drugiemu nad głową to i 2 m wystarczą.

Rozumiem, że większa szerokość pentakontery jednorzędowej niż dwurzędowej wynika z konieczności nadania jej odpowiedniej sztywności? Ale czy wtedy nie będzie mniej zanurzona (patrz niżej)?

Co do zwrotności to nie kwestionuję. A co z większym zanurzeniem? Przecież pentakontera dwurzędowa jest krótsza, ale wyższa, od swojej jednorzędowej odpowiedniczki, a do tego ma ten sam ładunek (ludzie), zatem jej zanurzenie będzie większe (zwłaszcza, jeśli miałaby być węższa, może dlatego ją Casson poszerzył).

Dla mnie z tych słów wynika:
1) nie wiadomo czy tekst Liwiusza w ogóle w tym miejscu jest uszkodzony (czy istniała luka)
2) sami dość dowolnie go uzupełniają
Co więcej:
1) tekst Liwiusza bez dokładki jest logiczny i nie jest sprzeczny ani z Polibiuszem, ani z Appianem,
2) przyjmując jakiekolwiek uzupełnienie oznacza to, że Liwiusz korzystał z innego źródła niż Polibiusz (bo musiał podać liczbę actuarias, której nie ma u Megalopolity), tym samym powstaje pytanie o zasadność uzupełniania Rzymianina tekstem w oparciu o Greka zwłaszcza, że
3) istnieje inna tradycja - Appian.
Zatem nie ma co mówić, że coś takiego może z niego wynikać.