|
|
Rzaczpospolita Szlachecka..., ...republiką?
|
|
|
|
Czy Rzeczpospolita Szlachecka była republiką?
|
|
|
|
|
|
|
|
Dobre pytanie...
Wszystko zależy od tego, co rozumiemy pod pojęciem republiki?
Czy Machiavelliego z uznaniem, że republika to rząd bez koronowanej głowy? Wtedy odpowiedź brzmi NIE. A może Bodena, który widział republikę jako pewną wspólnotę praw, które przyczyniają się do wspólnego pożytku? Dla niego najlepszą republiką była monarchia. Wtedy odpowiedź brzmi TAK.
|
|
|
|
|
|
|
|
Vitam
A jeśli współczesną definicję:
republika [łac. res publica ‘rzeczpospolita’, ‘sprawa, rzecz publiczna’], forma ustroju państw., w którym najwyższe organy władzy są powoływane na określony czas w wyborach bezpośrednich lub pośrednich; instytucje ustrojowe: wybieralny prezydent, parlament, rząd odpowiedzialny przed parlamentem lub prezydentem. (Encyklopedia PWN)
to po części była republiką, a po części nie, bo najwyższe władze były powolywane w wyborach już to na określony czas (posłowie - na konkretną sesję sejmu), już to dożywotnio (król), jużto byly dożywotnio mianowane (np hetmani). Rzecz w tym, że definicji współczesnych nijak nie można bezkrytycznie stosować do opisu procesów sprzed kilku setek lat.
|
|
|
|
|
|
|
|
Łaciński termin Respublica był używany w Polsce przy opisie ustroju państwowego już od pierwszej połowy XVI wieku, wypierając średniowieczne słowo "monarchia". Najlepszym przykładem jest oficjalna nazwa państwa po Unii Lubelskiej "Respublica Utriusque Nationum". Respublica/republika ("res" "publica") z językowego punktu widzenia znaczy dokładnie to samo co "rzeczpospolita". Należy jednak pamiętać, że w tamtych czasach słowo "republika" było używane (choć może jest to czasami trudno zrozumieć nam, ludziom żyjącym w XXI wieku) na określenie "państwa" (w sensie organizacji społeczeństwa, wspólnoty społecznej). Tak jak teraz mówimy państwo niemieckie, państwo rosyjskie czy państwo czeskie, tak wówczas używano słowa respublica. Polska szlachecka była (a raczej może aspirowała do tego miana) "republiką mieszaną" (respublica mixta); czasami można też spotkać sformułowanie "monarchia mieszana". Najwyższym władcą był niby król, ale po pierwsze był obierany przez szlachtę, a po drugie miał bardzo ograniczone prerogatywy. Co więcej, szlachta rezerwowała sobie prawo do wypowiedzenia władcy posłuszeństwa (rokosz, czyli sformalizowany bunt). W tym sensie państwo polsko-litewskie nie było monarchią, jednak fakt posiadania "monarchy" na okres dożywotni (a nie kadencyjny), a także szereg innych rozwiązań ustrojowych sprawiał, że nie była to też republika w sensie klasycznym (czyli rzymskim: w starożytnym Rzymie urzędy były kadencyjne, a nie dożywotnie) tego słowa. Kończąc ten przydługi wywód: Rzeczpospolitą szlachecką można nazwać "niepełną" lub "mieszaną" republiką, tzn. ustrojem, który łączył w sobie cechy zarówno monarchii (król), arystokracji (senat) i demokracji (ogół szlachty). Pozdrawiam.
|
|
|
|
1 Użytkowników czyta ten temat (1 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:
Śledź ten temat
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym temacie dodano odpowiedź, a ty nie jesteś online na forum.
Subskrybuj to forum
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym forum tworzony jest nowy temat, a ty nie jesteś online na forum.
Ściągnij / Wydrukuj ten temat
Pobierz ten temat w innym formacie lub zobacz wersję 'do druku'.
|
|
|
|