Witaj GOŚCIU ( Zaloguj się | Rejestracja )
 
6 Strony « < 4 5 6 
Reply to this topicStart new topicStart Poll

> Zbójnictwo tatrzańskie
     
Jaum
 

VI ranga
******
Grupa: Użytkownik
Postów: 1.329
Nr użytkownika: 76.075

 
 
post 22/08/2013, 12:26 Quote Post

Tylko czy to jeszcze byli zbojnicy czy juz zwykli bandyci ?
 
User is offline  PMMini Profile Post #76

     
Blake
 

VII ranga
*******
Grupa: Przyjaciel forum
Postów: 2.419
Nr użytkownika: 37.436

Zawód: student
 
 
post 22/08/2013, 12:49 Quote Post

QUOTE
Tylko czy to jeszcze byli zbojnicy czy juz zwykli bandyci ?
A na czym polega różnica? smile.gif
 
User is offline  PMMini Profile Post #77

     
carantuhill
 

Bieskidnik
*********
Grupa: Moderatorzy
Postów: 8.499
Nr użytkownika: 12.703

WOJCIECH
Zawód: Galileusz
 
 
post 22/08/2013, 14:29 Quote Post

QUOTE(Blake @ 22/08/2013, 13:49)
QUOTE
Tylko czy to jeszcze byli zbojnicy czy juz zwykli bandyci ?
A na czym polega różnica? smile.gif
*




Zbójnika trzeba odróżnić od rozbójnika i złodzieja. Ci
ostatni są zwykli rabusie, kradnący pieniądze, owce, mordujący
ludzi dla rozboju, podli i wyzuci ze wszelkich dodatnich
przymiotów. Tymczasem zbójnik jest bohaterem
wcielającym w sobie najpiękniejsze przymioty rycerstwa;
jest zbuntowanym przeciw sile junakiem, dla którego mord
jest wstrętnym, którego się on dopuszcza tylko z ostatniej
konieczności – w obronie życia


Witkiewicz smile.gif

CODE
Tylko czy to jeszcze byli zbojnicy czy juz zwykli bandyci ?


Zapamiętała jeszcze tych "klasycznych" - wszak ostatni zbójca Matys działał jesazcze w latach 50-tych XIX wieku.
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #78

     
carantuhill
 

Bieskidnik
*********
Grupa: Moderatorzy
Postów: 8.499
Nr użytkownika: 12.703

WOJCIECH
Zawód: Galileusz
 
 
post 25/08/2021, 10:31 Quote Post

Budząc stary temat. Czytam sobie Antoniego Talię i jego Drogę krajową numer 106 i mam dość mocne wrażenie podobieństw między zbójectwem karpackim a włoską mafią - no poza oczywistym jednym, zbójectwo karpackie zostało wyeliminowane (złośliwcy których pełno, niech się nie powołują na ceny na Krupówkach), a mafia wciąż żyje.
Podobieństwa z mafią. Zbójectwo był to ruch autentycznie ludowy, odgórnie nie zorganizowany, ale mający, na terenie Karpat, mnóstwo wspólnych elementów dotyczących organizacji, wewnętrznych praw, sposobów działania. Geneza dość podobna - pierwotnie zorganizowane wspólnoty w celach ochrony życia i majątku mieszkańców wsi na dość niespokojnych terenach pogranicza (w przypadku Włoch pogranicza z pirackim wybrzeżem Afryki) u nas niespokojne pogranicze polsko-węgierskie. Echa tego przebrzmiewają w przysiędze mafijnej, cytowanej przez Talię, o "czuwaniu o świcie". Kształtowanie tych "zjawisk" w warunkach rozbudowanego feudalizmu i narzuconej władzy (południowe Włochy - arystokracja hiszpańska, czy wywodząca się z północy) u nas dzierżawione królewszczyzny z magnatami spoza tych terenów (słynny Komorowski). Tworzenie drugiego, wewnętrznego społeczeństwa, nie znanego władzy. Specyficzna relacja z "Kościołem" - z jednej strony napady, grabieże majątku, pogardzanie - z drugiej święty opiekun (Świerad), stawianie kaplic, kościołów, wiele obrzędów katolickich, które przeniknęły do zwyczajów zbójnickich.
Związki z władzą - w Karpatach się nie wykształciły, bo silna władza nie istniała - za wyjątkiem wschodniej części, wśród tołhajów, którzy mieli wsparcie i ochronę możnych rodów węgierskich, oczywiście za udział w zyskach. Kult śmierci, tajemnicy, podwójne życie.
Czemu u nas nie ma mafii? smile.gif Drogi rozeszły się w XIX wieku. We Włoszech rodził się nowy kraj - stara władza została obalona na południu, przy pomocy części rodów mafijnych, którym władza próbowała się odwdzięczyć. U nas tradycyjne zbójnictwo zostało zniszczone w połowie XIX wieku - w wyniku dość skutecznej działalności zaborczej administracji (ale i tak późno - Miodowicz spotkał w Zawoi babkę co pamiętała jeszcze imprezy zbójeckie pod Małą Babią) i likwidacji podstawy zbójectwa - czyli upadku hodowli owiec z udziałem dziesiątków znudzonych juhasów. No i rzecz jasna z rozwojem turystyki i taternictwa, przez co dawni zbójcy uznali, że bardziej opłaca im się turystę doprowadzić na szczyt, niż go zepchnąć w przepaść.
Zbójectwo nie dotrwało do ewolucji, którą dożyła włoska mafia. Do końca XIX wieku i początków XX wieku. Do emigracji za ocean i rozwoju góralskich społeczności w USA. Do powstania granicy polsko-czechosłowackiej i opłacalności przemytu. Słowem zbójectwo nie dostało drugiego oddechu smile.gif
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #79

     
Biernat
 

IV ranga
****
Grupa: Użytkownik
Postów: 446
Nr użytkownika: 98.256

 
 
post 25/08/2021, 11:41 Quote Post

QUOTE(carantuhill @ 25/08/2021, 10:31)
Podobieństwa z mafią. Zbójectwo był to ruch autentycznie ludowy (...).
*



Nawiasem mówiąc zbójnictwo w typie naszego góralskiego istniało w wielu innych stronach Europy. Także i jak najbardziej też w owej zachodniej. Silnym i stałym jego skupieniem było np. włoskie Południe. Kalabria, Abruzja i te klimaty. Także hiszpańska Andaluzja. Również niektóre rejony Niemiec. Zwykle tam, gdzie jakieś niedostępne tereny, góry czy lasy (choć i terenom nizinnym nie było ono obce).

Ten post był edytowany przez Biernat: 25/08/2021, 11:43
 
User is offline  PMMini Profile Post #80

     
Baszybuzuk
 

IX ranga
*********
Grupa: Użytkownik
Postów: 5.969
Nr użytkownika: 50.178

Stopień akademicki: Nadszyszkownik
Zawód: IT
 
 
post 25/08/2021, 11:52 Quote Post

QUOTE(carantuhill @ 25/08/2021, 10:31)
Zbójectwo nie dotrwało do ewolucji, którą dożyła włoska mafia. Do końca XIX wieku i początków XX wieku. Do emigracji za ocean i rozwoju góralskich społeczności w USA. Do powstania granicy polsko-czechosłowackiej i opłacalności przemytu.  Słowem zbójectwo nie dostało drugiego oddechu smile.gif


Swoją drogą, czy istnieją jakieś badania dot. przestępczości wczesnej polskiej migracji do USA, coś w typie porównania do losów migracji niemieckich, irlandzkich, włoskich etc.?

No i w swojej masie migracja z Galicji nie była raczej zdominowana przez górali.
 
User is offline  PMMini Profile Post #81

     
carantuhill
 

Bieskidnik
*********
Grupa: Moderatorzy
Postów: 8.499
Nr użytkownika: 12.703

WOJCIECH
Zawód: Galileusz
 
 
post 26/08/2021, 8:28 Quote Post

QUOTE(Baszybuzuk @ 25/08/2021, 12:52)
QUOTE(carantuhill @ 25/08/2021, 10:31)
Zbójectwo nie dotrwało do ewolucji, którą dożyła włoska mafia. Do końca XIX wieku i początków XX wieku. Do emigracji za ocean i rozwoju góralskich społeczności w USA. Do powstania granicy polsko-czechosłowackiej i opłacalności przemytu.  Słowem zbójectwo nie dostało drugiego oddechu smile.gif


Swoją drogą, czy istnieją jakieś badania dot. przestępczości wczesnej polskiej migracji do USA, coś w typie porównania do losów migracji niemieckich, irlandzkich, włoskich etc.?

No i w swojej masie migracja z Galicji nie była raczej zdominowana przez górali.
*




Nie ma. Przynajmniej nie znalazłem. Aczkolwiek bardziej "medialny" był przypadek "mafii" żydowskiej trudniącej się handlem żywym towarem - to zostało znacznie lepiej opisane.
Z Podhala do USA wyemigrowało około 30 tysięcy na jakiś 1 mln migrantów z całej Galicji - większość migrantów z Galicji stanowili Żydzi, Rusini, Ukraińcy i Polacy zwłaszcza z wschodniej Galicji. Skupiska "góralskie" jednak mocno się rozrosły, no i utrzymywali oni dość intensywne relacje z "macierzą".

Ale jak pisałem - w latach 80-tych, kiedy rozpoczęła się migracja do USA - było już "po ptokach". Od lat 50-tych tradycyjne zbójectwo przestało istnieć. Rzecz jasna przestępczość nadal istniała, bywały spore bandy, zwłaszcza w czasach słabnącej władzy (1918, lata dwudzieste), ale nie było już tego swoistego "klimatu", rozbudowanej sieci powiązań między przestępczością a ludnością cywilną, akceptacji dla tego typu postepowania i trybu życia. Próbował to wskrzesić w książce Jalu Kurek w swoim Janosiku.

Bo w XIX wieku na Podhalu było dwóch gości - Klein i Blumenfeld. Zaborczy urzędnicy, więc historia o nich zapomina, ale to oni przenieśli zbójectwo do folkloru. A obaj zostawili sporo informacji na temat zbójectwa, bo jeden pisał, a drugi malował. Klein pisał dość kontrowersyjnie: Pociąg do kradzieży i rozboju jest dziedziczną skłonnością górali
góral wydaje się być usposobienia dobrotliwego, przyjacielskiego, o tyle jest on przy tym chytry, przebiegły i mściwy. Nawet przebaczywszy dawno wyrządzoną sobie zniewagę, stara się przy danej sposobności nie zapomnieć jej i pomścić. Jeżeli sam nie może tego wykonać, to najmuje sobie pomocników albo przekazuje dzieciom wykonanie
F. Klein - Krótki opis Tatr
Zaś Blumenfeld namalował bandę zbójecką na imprezie - siedząc całą noc w krzakach i ich obserwując. Dość realistycznie - jak po latach rozpoznano wszystkich zbójców, poza "frajerką".
Obaj do spółki, praktycznie w trzydzieści lat zlikwidowali zbójectwo. Jeszcze z lat 50-tych babka Miodowiczowi w Zawoi opowiada jak się ognie na Kościółkach paliły, potem zbójectwo znika.
Sam rok zbójecki zaczynał się w moje imieniny, a kończył z pierwszymi mrozami, z końcem września - w oczywisty sposób wiązał się z sezonem pasterskim i redykiem. Zapalona watra niejako mobilizowała bandę "dobrych chłopców". Więc niejako z upadkiem pasterstwa w latach 40-tych, agresywnymi działaniami "leśnych" Blumenfelda i Kleina, walką z dezercjami, wzrostem skuteczności administracji, ściganiem za przestępstwa po drugiej stronie granicy, na Orawie i Liptowie, czy Spiszu i nowymi zajęciami (rozwój turystyki, hutnictwo) - w pokolenie zbójectwo zanikło.

 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #82

     
carantuhill
 

Bieskidnik
*********
Grupa: Moderatorzy
Postów: 8.499
Nr użytkownika: 12.703

WOJCIECH
Zawód: Galileusz
 
 
post 30/08/2021, 9:04 Quote Post

CODE
Swoją drogą, czy istnieją jakieś badania dot. przestępczości wczesnej polskiej migracji do USA, coś w typie porównania do losów migracji niemieckich, irlandzkich, włoskich etc.?


Przepatrzyłem, niewiele znalazłem. Nie sądzę jednak, żeby to odbiegało od normy, patrząc na statystyki dotyczące migracji - po równo kobiety i mężczyźni, wiek po czterdziestce.
W kraju, jak wspominałem, tradycyjne zbójectwo zostało zniszczone - ale powstanie granicy polsko-słowackiej, wojny, rozwój czarnego rynku - sprzyjał jednemu

Podhalańskiego szmuglu nie udało się zwalczyć nawet stalinizmowi. Kiedy zaśw 1956 r. furtki w granicy uchyliły się nieco szerzej, górale rozwinęli przemytniczą działalność na rzeczywiście dużą skalę. W sprawozdaniu NIK o przestępczości gospodarczej w 1959 r. podkreślano „przemyt na południowej granicy, gdzie wśród ludności góralskiej stwierdza się uprawianie tego procederu zawodowo”10. Jeżeli początkowo góralskie szlaki przemytnicze ograniczały się tradycyjnie do Słowacji (przemycanymi stamtąd zamkami błyskawicznymi zaspokajano Jeżeli początkowo góralskie szlaki przemytnicze ograniczały się tradycyjnie do Słowacji (przemycanymi stamtąd zamkami błyskawicznymi zaspokajano zapotrzebowanie całej Polski), to w ciągu dekady wydłużono je po Włochy i Jugosławię
Jerzy Kochanowski „Socjalizm na halach, czyli Patologia stosunków społeczno-ekonomicznych i politycznych w Zakopanem"

Lat temu wiele czytałem jakiś przedruk z bielskiej gazety dotyczący "podziemia" w jednej z ulubionych miejscowości mojego powiatu. Artykuł dość zabawny, z treści wynikało, że autor, niczym Talia, trafił do jakiegoś kalabryjskiego Locri - ka każdym kroku był śledzony, klimat mafijnego miasteczka. Faktem jest, że istniał rozbudowany czarny rynek związany z nielegalnym garbarstwem. Jeszcze po tylu latach przypadkowo można natrafić na tego ślady.
Ostra walka Panów Kleina i Blumenfelda (w latach dwudziestych xix wieku zamknięto koło 70 zbójców) i przepisy zabraniające np. noszenia broni - wyeliminowały zjawisko zbójectwa. W południowych Włoszech szło to w odwrotnym kierunku, po zjednoczeniu, na biednym feudalnym południu przykładowo ndrangheta zaczyna zbrojną walkę.
Zbójectwo nie dostało drugiego oddechu - nie doczekało momentu, kiedy mogło zmodyfikować swoją działalność, przekształcić się, wykorzystując mechanizmy wykształcone przez jakieś 400 lat.
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #83

6 Strony « < 4 5 6 
1 Użytkowników czyta ten temat (1 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:


Topic Options
Reply to this topicStart new topic

 

 
Copyright © 2003 - 2023 Historycy.org
historycy@historycy.org, tel: 12 346-54-06

Kolokacja serwera, łącza internetowe:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej