Witaj GOŚCIU ( Zaloguj się | Rejestracja )
 
> Historia Chanatu Krymskiego
     
corvinus
 

Googlomaniak
*******
Grupa: Przyjaciel forum
Postów: 2.360
Nr użytkownika: 324

 
 
post 7/04/2004, 21:52 Quote Post

Historia Chanatu Krymskiego

Powstanie Chanatu i walki z Wieka Ordą
Krym wchodził w skład państwa Złotej Ordy od 30 lat XIII wieku. Stanowił oddzielną jednostkę administracyjną, a jej władcy - emirowie w początkach XV wieku doszli do wielkiego znaczenia w strukturach Złotej Ordy.
W 1420 roku do władzy doszedł Haci Giray - potomek Gengis Khana w dziewiątym pokoleniu. Wykorzystując postępującą dezintegrację Złotej Ordy, w 1449 ogłosił się on niezależnym władcą. Chanowie Złotej Ordy próbowali zmusić chana krymskiego do uznania ich zwierzchniej władzy, ale Haci Giray dzięki sojuszowi z księstwem moskiewskim i państwem polsko-litweskim oparł się zwycięsko tym próbom, a nawet zdołał rozszerzyć swoją władzę na obszar położony pomiędzy Dnieprem i Donem. Po pokonaniu genueńczyków narzucił też swoją władzę Kaffie - bogatej kolonii genueńskiej na Krymie.
Haci Giray z racji urody zwany przez poddanych Melek (Anioł) zmarł w 1466 roku. Walka o władzę rozegrała się pomiędzy dwoma najstarszymi synami Haci Giraya - Mengli i Nur Dewletem. Początkowo Nur Dewlet, korzystając z pomocy chana Wielkiej Ordy Ahmeda (Wielka Orda w uważała się za spadkobiercę Złotej Ordy) pokonał brata. Wkrótce jednak (1473) Mengli Giray korzystając z poparcia krymskiej arystokracji przejął władzę. Walki jednak trwały nadal, a powtórna interwencja chana Ahmeda doprowadziła do wmieszania się w spór Turków Ottomańskich. W maju 1475 roku wylądowała na Krymie potężna armia osmańska pod dowództwem wezyra Gedlik Ahmeda Paszy. Wykorzystując swą silną artylerię Osmanowie zdobyli szereg miast nadmorskich (w tym Kaffę) i obsadzili je swoimi garnizonami. Mengli Giray dostał się do niewoli i następne 3 lata spędził w tureckim więzieniu. W roku 1478 na prośbę arystokracji krymskiej Sułtan Mehmed II zgodził się przywrócić Mengli Girayowi godność chana. Armia turecka ponownie wylądowała na Krymie i po usunięciu wszystkich pretendentów osadziła na tronie Megli Giraya jako wasala Sułtana Ottomańskiego. Układ wasalny pozostawiał władzę wewnętrzną w ręku chanów natomiast polityka zagraniczna i mianowanie muzułmańskich dostojników duchownych miło pozostać w gestii Sułtana . Chan został zobowiązany ponadto do udziału w prowadzonych przez Osmanów kampaniach wojennych. Południowa część Krymu została bezpośrednio anektowana do państwa Ottomańskiego stając sie ejlatem Kaffy, zarządzanym przez osmańskiego bejlerbeja. Głównym celem polityki Mengli Giraya stała się teraz walka z Wielką Ordą, która rościła sobie prawa do zwierzchnictwa nad Chanatem Krymskim. W walce tej Mengli pozyskał cennego sojusznika - księcia moskiewskiego Iwana III. Konsekwencją tego sojuszu (1480) były wyprawy przeciwko państwu polsko-litewskiemu, które w tym czasie popierało chana Wielkiej Ordy. Aż do roku 1506 wyprawy ordy krymskiej niemal corocznie pustoszyły ziemie polskiej Ukrainy. W 1487 polski królewicz Jan Olbracht rozgromił czambuły tatarskie pod Kopstrzyniem, a następne lata przyniosły dalsze polskie zwycięstwa, jednak najazdy nie ustawały, a dochodziło też do klęsk wojsk polsko-litewskich jak w 1494 roku pod Wiśniowcem.
Rok 1502 przyniósł rozstrzygnięcie na głównym froncie - przeciwko Wielkiej Ordzie. 10 czerwca doszło do bitwy nad Worsklą, w której Chanat Krymski odniósł decydujące zwycięstwo. Wielka Orda rozpadła się na szereg mniejszych chanatów: kazański, astrachański, kazachski i wiele innych.

Wojny z Moskwą o spadek po Złotej Ordzie
Po klęsce zadanej kolejnej wyprawie tatarskiej na Polskę w 1506 roku pod Kleckiem, Mengli Giray zdecydował się na odwrócenie sojuszu i uderzył na księstwo moskiewskie - wyprawa ta nie zakończyła się jednak sukcesem wskutek pomocy udzielonej Moskwie przez Ordę Nogajską.. W kolejnych latach chanat wykorzystał toczącą się wojnę litewsko-moskiewską dla niszczycielskich najazdów na oba państwa. Tatarzy wypadali niemal corocznie na ziemie polsko-litewskie a szczególne nasilenie tych najazdów nastąpiło w latach 1511/1512 - w roku 1512 duża wyprawa tatarska zakończyła się ciężką porażką Tatarów pod Łopusznem.
Ta klęska oraz powiększające się przeciwieństwa między Krymem i Moskwą zadecydowały o zmianie polityki chanatu na zdecydowanie antymoskiewską. Główną przyczyną wrogości wobec Mokwy była rywalizacja o Chanat Kazański.
Mengli Girej zmarł w roku 1515, następcą został wybrany jego najstarszy syn Mehmed.
Nowy chan rozpoczął szeroko zakrojone operacje przeciwko księstwu moskiewskiemu - wielkie pustoszące wyprawy spadały corocznie na ziemie południowej Rusi, a w 1521 roku został podpisany oficjalny sojusz polsko-krymski. Mehmed Girej zdecydował się także interweniować w Chanacie Kazańskim, gdzie do władzy doszedł właśnie zwolennik sojuszu z Moskwą Szach Ali. Wyprawa ruszyła wiosną 1521 roku i wojska krymskie z łatwością zajęły Kazań, osadzając na tronie brata Mehmed Gireja - Sahiba. Następna wyprawa skierowana została na samą Moskwę. Wojska chana posiłkowane przez oddziały litewskie pokonały armię moskiewską i stanęły u bram stolicy. Moskwa jednak nie została zdobyta - po wzięciu okupu chan zdecydował się na odwrót. Na decyzję wpłynęła też dywersyjna akcja Chanatu Astrachańskiego, którego władca sprzymierzył się z Moskwą. W 1523 Mehmed zdecydował się rozwiązać ten problem i poprowadził swoja armię na Astrachań. Odniósł błyskawiczne zwycięstwo i zajął tron dotychczasowego chana Hussaina. W ten sposób Mehmed Girej stał się zwierzchnikiem wszystkich chanatów tatarskich. Wkrótce jednak (na jesieni 1523) chan został zamordowany przez Nogajów - prawdopodobnie na skutek intryg moskiewskich.
W chanacie zapanowało teraz zamieszanie, a arystokracja krymska wybrała chanem syna Mehmeda - Gaziego. Wybór ten nie znalazł jednak akceptacji Sułtana Ottomańskiego i przy jego poparciu chanem został syn Mengli Gireja - Saadat Girej (1524). W zdobyciu tronu wydatnej pomocy udzielił mu brat Gaziego - Islam , który został mianowany kałga sułtanem. Zamieszanie na chańskim tronie wykorzystał Chanat Astrachański zrzucając świeże zwierzchnictwo Krymu.
Saadat próbował kontynuować politykę konfrontacji z Moskwą i doprowadził do współdziałania z panującym w Kazaniu Sahibem Girejem. Chan Kazania został lennikiem Sułtana Ottomańskiego mając nadzieję na sprowokowanie wojny turecko-moskiewskiej. Panujący wtedy w Turcji Sulejman Wspaniały był jednak zajęty konfliktem na Węgrzech i nie wspomógł lennika.
Wkrótce Sahib został zmuszony do oddania tronu swemu bratankowi - Safa Girejowi i opuszczenia chanatu. Schronił się pod skrzydłami swego suzerena Sulejmana i dobrze mu się zasłużył podczas kampanii na Węgrzech w 1532 roku.
Tymczasem w celu umocnienia pozycji Safy Gireja wojska krymskie podjęły wyprawy przeciwko Moskwie (1525 i 1527). Obie wyprawy zakończyły się jednak porażką Krymu, głównie wskutek masowego użycia moskiewskiej artylerii. Nieudane wyprawy doprowadziły do rewolty stojącej w opozycji do chana arystokracji - wiosną 1532 roku Saadat Girej został zmuszony do abdykacji. Sulejman Wspaniały postanowił przekazać tron swojemu wiernemu stronnikowi Sahibowi, ale spotkało się z oporem arystokracji tatarskiej. Powołując się na tradycyjne prawa (jeszcze z czasów Czyngiz Chana) wybrała ona na władcę Islam Gireja. Sahib nie pogodził się z porażką i kontynuował walkę, po uzyskaniu wsparcia Ordy Nogajskiej zmusił Islam Gireja do abdykacji (wrzesień 1532) i sam zasiadł na tronie.
Moskwa próbowała wykorzystać trudności wewnętrzne Chanatu Krymskiego i w 1532 doprowadziła do usunięcia Safy Gireja z tronu kazańskiego. Jego następcą został protegowany Moskwy Dżan Ali. Jednak już w 1534 Sahib wyprawił się na Kazań i osadził swego siostrzeńca na tronie ponownie. Jednocześnie w 1533 pod władzę Chana Krymskiego dostał się Astrachań.
Ekspansja w kierunku Kaukazu także zakończyła się sukcesem – po ujarzmieniu Czerkiesów, Krym kontrolował prawie całe Powołże. Kolejnym celem stała się Orda Nogajska – Sahib Girej zwyciężył Nogajów i część z nich przesiedlił na stepy Budziaku i Dobrudży – w ten sposób powstały nowe ordy Budziacka, Dobrudzka, Białogrodzka i Oczakowska.
Rywalizacja z Moskwą o ziemie dawnej Złotej Ordy doprowadziła do porozumienia Chanatu z Polska i Litwą. W 1532 roku został zawarty antymoskiewski układ sojuszniczy pomiędzy Polską/Litwą, Krymem i Imperium Ottomańskim. W kolejnych wyprawach w 1533, 1535 i 1536 roku orda krymska pustoszyła południowe rubieże carstwa moskiewskiego, odciągając siły moskiewskie od frontu litewskiego - co w znacznym stopniu przyczyniło się do zwycięstw wojsk polsko-litewskich na Siewierszczyźnie. Decydujące uderzenie Krym przygotował w 1541 - na wyprawę ruszył sam chan Sahib Girej. Pisał on w liście do małoletniego cara Iwana IV " Niech ci będzie wiadomo, że chcemy zagrabić twoje ziemie, schwytać ciebie samego, zaprząc do sochy i kazać sadzić popiół.." Rosjanie zablokowali jednak przeprawy nad Oką i wyprawa zakończyła się niepowodzeniem. W konsekwencja tej porażki władzę w Kazaniu zdobył stronnik Moskwy Szach Ali, ale interwencja Krymu szybko przywróciła tron Safie, który panował aż do 1549 roku.
Działalność chana Sahiba nie koncentrowała się jednak tylko na wyprawach, okres jego panowania to także okres intensywnych reform wewnętrznych. Dążąc do ograniczenia roli rodów arystokratycznych utworzył centralną , zależną od chana administrację oraz specjalne wzorowane na janczarach piesze oddziały gwardii – segbanów. Były one złożone z Czerkiesów a dowodzone przez oficerów tureckich. Stolica została przeniesiona z Kyrkjer do Bakczysaraju, gdzie rozpoczęto też budowę nowego pałacu. W kraju były wznoszone liczne meczety i łaźnie publiczne, a dla uniezależnienia się od pośrednictwa handlowego Kaffy rozbudowany został port w Gozleve.
Chan prowadził tez ożywioną działalność kulturalną, pod jego patronatem napisana została pierwsza tatarska kronika historyczna – Tahiri Sahib Gerej Chan (Historia Chana Sahiba Gireja), rozwijała się też poezja dworska.
Nazbyt samodzielna polityka Sahiba Gireja zaniepokoiła jednak Sułtana Sulejmana i choć chan starał się wypełniać polecenia swego suwerena – uczestniczył w kampanii w Moładwii w 1538, wysłał Ottomanom posiłki na Węgry w 1543 i przeprowadził z woli sułtana najazd na Polskę w 1549 –Sulejman postanowił pozbyć się lennika. W 1551 roku, gdy Sahib wyprawił przeciw zbuntowanym Czerkiesom, na Krymie wylądowały wojska osmańskie. Wprowadziły one na tron Dewlet Gireja, a Sahib został zamordowany wraz z całą rodziną.
Dewlet Girej był, tak jak jego poprzednik, rzecznikiem silnej władzy centralnej, potrafił jednak osiągnąć swój cel w porozumieniu z opozycją. Do uspokojenia stosunków wewnętrznych skłaniało zresztą narastające zagrożenie moskiewskie. Car Iwan IV, dwukrotnie – w 1545 i 1550 roku podejmował wyprawy przeciw Chanatowi Kazańskiemu. Choć sam Kazań obronił się to jednak carowi udało się oderwać od Chanatu ziemie na zachodnim brzegu Wołgi – zamieszkałe głównie przez Czuwaszów i Maryjczyków (ludność nietatarska). Udało mu się także wprowadzić na tron swego stronnika Szacha Alego. Nie było to jednak osiągnięcie trwałe bo już w 1551 roku do władzy w Kazaniu doszedł, pochodzący z Nogajów Jediger. Car zorganizował wiec następną wyprawę. Na wieść o przygotowaniach moskiewskich Dewlet Girej zdecydował się na wykonanie wyprzedzającego uderzenia – na wyprawę ruszyły wszystkie podległe mu ordy, wzmocnione oddziałami janczarów z Kaffy i silną artylerią. Oddziały krymskie doszły pod Tułę, której jednak nie udało się im zdobyć –dodatkowo jeden z korpusów krymskich został rozbity przez armie księcia Kurbskiego , którego car wysłał z odsieczą dla Tuły. Dewlet Girej został zmuszony do odwrotu, co przesądziło o losie Kazania W końcu sierpnia 1552 roku Iwan IV rozpoczął oblężenie Kazania z liczną i wyposażoną w potężną artylerię armią (50 000 żołnierzy i 150 armat). Kazań bronił się mężnie, odrzucając kolejne wezwania do kapitulacji , ale codzienne bombardowania i odcięcie od źródeł wody przesądziło o jego losie – 2 października po całodziennym szturmie miasto zostało zdobyte. Zgodnie z mongolską tradycją wszyscy schwytani z bronią w ręku zostali zabici, a resztki ludności tatarskiej przesiedlone.
Kolejnym celem Iwana Groźnego stał się Chanat Astrachański. Pozostawał on w tym czasie we władzy chana Jamgurczego – poddanego Krymu. Astrachań pozostawał wtedy w konflikcie z Orda Nogajską, która wezwała na pomoc Rosjan. W 1554 wojska carskie bez walki zajęły Astrachań, osadzając na tronie swego sojusznika Derwisza Alego (ostatecznie Astrachań został przyłączony do państwa carów w 1566 roku). Podporządkowana Moskwie została także Orda Nogajska chana Izmaiła. Część Nogajów nie uznała jednak władzy cara przenosząc się w okolice Donu i uznając zwierzchnictwo Krymu. W ten sposób dokonał się podział na Wielka Ordę Nogajską pod władzą Moskwy i Małą Ordę Nogajską poddaną Chanatowi Krymskiemu.
Rywalizacja o dawne ziemie Złotej Ordy zakończyła się więc porażką Krymu i choć Chanat zada jeszcze Rosji poważne ciosy, nie zdoła już przywrócić istnienia państw tatarskich nad Wołgą. W latach 1557-1559 kolejne wyprawy moskiewskie (z udziałem Kozaków Zaporoskich) pustoszyły osiedla tatarskie przy ujściu Dniepru. Wydawało się, że podbój Krymu przez Moskwę jest kwestią kilku najbliższych lat...Chanat ocaliła jednak prawdopodobnie obawa Iwana Groźnego przed konfliktem z Imperium Ottomańskim oraz zaangażowanie Rosji w wojnie o Inflanty z Polska i Litwą. W tej sytuacji doszło do odnowienia sojuszu Krymu z państwem polsko-litewskim, traktat został zawarty w 1560 roku.
Rosja jednak - choć główne siły miała zaangażowane w Inflantach – dobrze przygotowała się do obrony. Rozbudowane zostały silne linie obronne, składające się z wielu ufortyfikowanych miejscowości oraz zasieków i polowych umocnień. Wyprawy ordy w latach 1564-1565 nie przyniosły w takich warunkach powodzenia.. W 1569 roku Turcja Ottomańska wmieszała się w konflikt, sułtan Selim II postanowił przyłączyć ziemie nadwołżańskie do swojego imperium.. Sułtan skierował na Krym Kasyna Paszę z kilkunastotysięczną armią, silnie wyposażoną w artylerię. Wraz z ok. 40 tysięczną armią krymską ruszyła ona na Astrachań. Transport ciężkich dział oblężniczych okazał się niemożliwy Kasyn Pasza zdecydował się więc na budowę kanału między Donem a Wołgą aby przewieść działa na statkach. Prace jednak posuwały się bardzo wolno i ostatecznie armia zjawiła się pod Astrachaniem bez ciężkiej artylerii. Oblężenie przeciągnęło się zimy i chan zdecydował się opuścić obóz wraz ze swa armią, pod pretekstem trudności w zaopatrzeniu w żywność i wodę. W rzeczywistości Dewlet Giraj nie był przychylny planom sułtana uważając Astrachań i Kazań za część swego dziedzictwa. Wkrótce po Tatarach wycofała się też armia Kasyna Paszy, a sułtan zdecydował się na zawarcie pokoju z Iwanem Groźnym.
Pokój ten nie objął jednak chanatu krymskiego - w 1570 roku duża wyprawa tatarska dotarła pod Riazań, a w następnym roku Dewlet Girej ruszył na Moskwę. Wiódł ze sobą 40-tysięczną armię, w której znalazły się także silne oddziały piechoty i artyleria. Car był tymczasem zajęty rozprawą z opozycją i skoncentrował jedynie niewielkie oddziały. Zostały one szybko rozgromione (pod Tułą), a Iwan Groźny uciekł aż do Jarosławia na północy Rosji. 24 maja wojska tatarskie stanęły u bram stolicy Rosji. Tatarzy rozproszyli się po okolicy rabując okoliczne wioski i podpalając zabudowania, wkrótce płomienie przerzuciły się do Moskwy. W kilka godzin miasto spłonęło kompletnie, pozostawiając jedynie nieliczne kamienne zabudowania i mury obronne. W płomieniach zginęło kilkadziesiąt tysięcy ludzi, ale Tatarom nie udało wedrzeć się do miasta. Armia krymska wycofała się, a Dewlet Girej zyskał przydomek Taht Algan (Zdobywca Stolicy). To zwycięstwo zachwiało władzą Rosji nad terenami nadwołżańskimi, realne wydawało się odzyskanie Kazania i Astrachania przez Chanat Krymski. Decydująca miała się okazać wyprawa w 1572 roku. Tym razem Rosjanie przygotowali się lepiej - Car skoncentrował ok. 20-tysieczną armię z silną artylerią. Dewlet Girej ruszył w końcu lipca – prowadził 50-tysieczną armię, w skład której oprócz Tatarów Krymskich wchodzili Nogajcy z Małej i Wielkiej Ordy, a także piesze oddziały sebganów i artyleria. Po wstępnych, korzystnych dla Tatarów starciach nad rzeką Oką, doszło do 4-dniowej (28lipca –4 sierpnia) bitwy w okolicy wsi Mołodie. Rosjanie wykorzystali tu tzw. hulaj-gorody (ruchome drewniane wieże pełniące funkcje umocnień polowych), zza których mogli prowadzić skuteczny ogień z broni palnej. Mimo zaciekłych ataków, Tatarom nie udało się pobić armii rosyjskiej, a poniesione straty były bardzo poważne . (opis bitwy można znaleźć na stronie http://www.heavengames.com/cgi-bin/forums/...=10,5246,0,all) 2 sierpnia wojska carskie przeszły do kontrataku zmuszając Dewlet Gireja do ucieczki.
Ta klęska Chanatu zadecydowała ostatecznie o fiasku planów odzyskania Kazania i Astrachania. Wyprawy tatarskie na Rosję w następnych latach (1573,1574,1576) były już zwykłymi najazdami łupieżczymi i poza zniszczeniem szeregu miejscowości i uprowadzeniem tysięcy ludzi w jasyr nie przyniosły Tatarom żadnych korzyści.
Chan Dewlet Girej zmarł na dżumę w czerwcu 1577 roku.

W służbie sułtanów
Następcą Dewlet Gireja został jego syn Mehmed Girej II zwany Semiz (Opasły). Choć chanem został z woli ojca bez akceptacji sułtana, już w 1578 roku poprowadził olbrzymią- sięgającą podobno aż 50 tys. żołnierzy - armię krymską przeciwko szachowi perskiemu walczącemu wtedy z Ottomanami. Wyprawa zakończyła się sukcesem i Tatarzy powrócili na Krym z wielkimi łupami. Wkrótce odnowione zostało antymoskiewskie przymierze z Polską i w 1580 i 1581 roku na spadły na Rosje niszczycielskie wyprawy tatarskie odciągając znaczne siły moskiewskie i ułatwiając w ten sposób polskie sukcesy na północy. Chan Mehmed miał jednak większe ambicje niż pozostawanie lennikiem – choćby i najważniejszym- sułtanów ze Stambułu. Wykorzystując zaangażowania Ottomanów w wojny przeciwko Persji i Austrii, rozpoczął starania o uniezależnienie się od ich władzy. Nawiązał kontakt z królem polskim Stefanem Batorym, obiecując przejście na jego stronę w planowanym konflikcie z Imperium Ottomańskim. W 1583 roku odmówił sułtanowi pomocy w kolejnej wyprawie przeciw Persji, a następnie otwarcie zwrócił się przeciw Ottomanom atakując garnizon turecki w Kaffie. W 1584 roku na Krymie wylądowała jednak armia turecka pod wodzą Osmana Paszy, wprowadzając na tron lojalnego wobec sułtana Islama Gireja II. Mehmed został zamordowany. Walki o tron krymski trwały jednak nadal – z pretensjami do niego wystąpił teraz mający poparcie Nogajów, Saadat Girej. W końcu dzięki pomocy wojsk tureckich Islam Girej II zdołał pokonać opozycję. Był władcą słabym, a jego panowanie trwało krótko - warte odnotowania są dwie nieudane wyprawy przeciwko Moskwie (1584, 1587). W 1588 roku na tronie zasiadł nowy energiczny władca Gazi Girej II zwany Bora (Burza). Wychowany w niewoli na dworze perskim, Gazi Girej odebrał znakomite wykształcenie – znał język perski i arabski, a okazał się też zdolnym administratorem i dobrym wodzem. Był wiernym lennikiem Ottomanów, choć autorytet jakim cieszył się wśród krymskiej arystokracji pozwalał na dość dużą dozę niezależności od sułtana. W 1589 i 1590 roku najazdy tatarskie spadły na pozostającą we władaniu Rzeczpospolitej Ukrainę. Była one odwetem za kozackie najazdy na ziemie Chanatu oraz częściowo, inspirowaną przez sułtana w odpowiedzią na próby zawiązania nowego sojuszu Polski z Habsburgami W 1591 roku Gazi Girej poprowadził wielką wyprawę tatarską na Moskwę. Po początkowych sukcesach Tatarzy zostali powstrzymani przez Borysa Godunowa pod miejscowością Kołomienskoje. O porażce, po raz kolejny zadecydowała przewaga wojsk moskiewskich w broni palnej. Wkrótce rozpoczęto negocjacje i 1593 roku Chanat zawarł z Moskwą traktat pokojowy , zobowiązując się zaniechania napadów w zamian za regularną wypłatę „upominków”. W 1593 roku wybuchła następna wojna Habsbursko-Ottomańska i sułtan Murad III zażądał pomocy lennika. Wielka armia krymska pod dowództwem samego chana wyprawiła się na Węgry, przechodząc przez Mołdawię i Ukrainę. Tatarom udało się ominąć próbujące powstrzymać ich wojska polskie pod wodzą hetmana Zamojskiego i po splądrowaniu szeregu miejscowości w Polsce, wkroczyli na Nizinę Węgierską. W kampanii tej zasłużyli się sułtanowi odnosząc zwycięstwo nad wojskami habsburskimi nad rzeką Rabą i łupiąc wielkie obszary Węgier. Rok 1595 przyniósł nową konfrontację z wojskami Rzeczpospolitej – tym razem na terenie Mołdawii. Polacy osadzili tam tronie powolnego sobie hospodara – Jeremiego Mohyłę. Ponieważ Ottomani zajęci byli walką z hospodarem Wołoszczyzny (Michałem Walecznym) interwencję w ich imieniu podjął Gazi Girej. Ponad 20-to tysięczna armia krymska wkroczyła do Mołdawii i obległa obóz wojsk polskich pod Cecorą. Mimo przeszło 3-krotnej przewagi liczebnej Tatarzy nie byli w stanie zdobyć polskich pozycji, a w trakcie walk ciężką ranę (postrzał z łuku wink.gif ) odniósł sam chan. Po długich rokowaniach Gazi Girej zgodził się na uznanie Jeremiego Mohyly i polskich wpływów w Mołdawii.
Następny rok przyniósł nowe wezwanie od sułtana do wyprawy na Węgry. Tym razem Gazi Girej odmówił. Zapłacił za to utratą tronu na rzecz Feth Gireja, po kilku miesiącach udało mu się co prawda odzyskać tron, ale za cenę pełnej uległości wobec Ottomanów – w 1599 roku Tatarzy ruszyli jeszcze raz wspomagać sułtana w Siedmiogrodzie. Od początku XVII wieku Turcy coraz częściej korzystali z usług lennika – w 1602 roku oddziały tatarskie walczyły z rebelią Jelalów (żołnierzy formacji pomocniczych, którym nie zapłacono żołdu) w Anatolii, uczestniczyli także w kolejnych walkach na Węgrzech w 1604 i 1605 roku. W 1605 i 1606 roku wyprawy tatarskie zostają skierowane przeciwko Polsce. Były one prowadzone głównie przez Nogajów z ordy budziackiej i jej nowego wybitnego wodza – Kantemira murzę.
Rok 1607 przyniósł pokój między Polską a Turcją Ottomańską, doszło też do podpisania Polsko-Krymskiego układu sojuszniczego skierowanego przeciw Rosji. Ta ostatnia – pogrążona chwilowo w głębokim kryzysie, przestała być na jakiś czas zagrożeniem dla Chanatu. Już za panowania nowego chana Selameta Gireja w1609 roku ( Gazi Girej zmarł na początku 1608 roku) ruszył duża wyprawa. Tatarzy przeszli Okę w okolicach Sierpuchowa i zagonami sięgnęli aż po Moskwę. Rosyjski system obrony południowych kresów, tak dobrze funkcjonujący w poprzednich dziesięcioleciach, znajdował się obecnie w kompletnym rozkładzie. Tatarzy byli więc zupełnie bezkarni i wrócili na Krym prowadząc tłumy jasyru. W tym czasie dochoszło do kolejnej zmiany na tronie krymskim – w 1610 roku po śmierci chana Selameta na tron wstąpił dotychczasowy kałga sułtan, Dżanibeg II Girej. Wnuk chana Dewleta nosił imię pochodzące od tureckiego Canberk oznaczającego wojownika i rzeczywiście jego panowanie upłynie pod znakiem walki i ...nie tylko z zewnętrznymi wrogami. Wyprawy na Rosję - o różnej skali - są powtarzane wielokrotnie w następnych -latach doprowadzając do wyludnienia i zniszczenia całych południowych obszarów carstwa.
Kres im kładzie dopiero układ pokojowy zawarty z carem Michałem Romanowem w 1617 roku. Pokój z Rosją został wymuszony przez narastający praktycznie od 1608 roku konflikt z Polską oraz wezwanie Ottomanów do wyprawy przeciwko Persji. Głównymi przyczynami nieporozumień z Polską były łupieskie najazdy Kozaków ukraińskich. Kozacy już w 1608 roku splądrowali Perekop, a w następnym roku wyprawili się na Kilje i Białogród. Rzeczpospolita zaangażowana w wojnę z Moskwą nie były w stanie, kontrolować poczynań swoich poddanych na południowych kresach, z drugiej strony orda budziacka nie respektowała zakazów władców krymskich i wielokrotnie wypadała na ziemie Ukrainy nawet w latach 1607-1612 kiedy Krym był sojusznikiem Rzeczypospolitej. Wyprawy polskich magnatów kresowych na Mołdawię oraz zawarcie przez Rzeczypospolitą sojuszu ze Habsburgami (1613) przeważyło szalę i małe, choć dokuczliwe wyprawy ordy budziackiej ustąpiły miejsca wielkim wyprawom organizowanym przez samego chana z inspiracji Osmanów. W latach 1613-1617 doszło do kilkunastu najazdów tatarskich na Ukrainę. Większość z nich zakończyła się sukcesem napastników, bowiem strzegący kresów hetman Żółkiewski dysponował zbyt szczupłymi siłami, a kozaczyzna zaangażowała całą swoją energię w łupieskie wyprawy morskie na wybrzeża tureckie oraz wsparcie pochodu królewicza Władysława na Moskwę. W 1617 roku blisko 40 tysięczna armia krymska pociągnęła na wezwanie sułtana przeciwko Persji. Ta wyprawa zakończyła się porażką – wojska turecko-tatarskie zostały pobite pod Serawem i zmuszone do odwrotu. W 1618 roku główne siły Ordy pod dowództwem kałgi sułtana Dewlet Gireja i przywódcy budziackich Nogajów Kantemira, jeszcze raz wkroczyły na Ukrainę. Mimo mobilizacji dość znacznych sił Żółkiewskiemu po raz kolejny nie udało się zatrzymać Tatarów - niepodporządkowanie się komendzie hetamana prywatnych oddziałów magnackich doprowadziło do porażki po Oryniem i umożliwiło napastnikom bezkarną grabież Podola i Wołynia. Ilość zagarniętego jasyru sięgnęła według niektórych przekazów 30 000 ludzi.

cdn.
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #1


 
Reply to this topicStart new topicStart Poll

Odpowiedzi
     
rycymer
 

Ellentengernagyként
*********
Grupa: Przyjaciel forum
Postów: 5.900
Nr użytkownika: 30.754

 
 
post 30/11/2008, 7:35 Quote Post

QUOTE
Podczas takich wypraw można było zobaczyć zarówno wzbogaconych na wcześniejszych wyprawach zawodowców, nieustepujących standartem polskim pancernym, jak i pastuchów z końską szczęką na kiju.

Problem jednak w tym, że również wzbogaceni zawodowcy, jak ich nazywasz, walczyli przede wszystkim także kiścieniem.
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #2

     
Kakofonix
 

Unregistered

 
 
post 30/11/2008, 23:21 Quote Post

QUOTE(rycymer @ 30/11/2008, 7:35)
QUOTE
Podczas takich wypraw można było zobaczyć zarówno wzbogaconych na wcześniejszych wyprawach zawodowców, nieustepujących standartem polskim pancernym, jak i pastuchów z końską szczęką na kiju.

Problem jednak w tym, że również wzbogaceni zawodowcy, jak ich nazywasz, walczyli przede wszystkim także kiścieniem.
*



Nie widzę uzasadnienia - zamożniejsi wojownicy zawsze używali bardziej zaawansowanego uzbrojenia.

 
Post #3


> Posts in this topic
corvinus   Historia Chanatu Krymskiego   7/04/2004, 21:52
Cerberus   :) Bardzo ciekawa historia,tylko gdzie leżał chana...   24/04/2004, 18:48
corvinus   Hmm :wacko: ...jak sama nazwa wskazuje główna c...   25/04/2004, 20:12
Gasio   Witam. Kolego Corvinus'ie bardzo ciekawa praca...   3/08/2004, 23:01
Sarissoforoj   Z tego co wiem sukces chanów krymskich nie byłby ...   3/08/2004, 23:15
corvinus   Miało to pewne znaczenie w ostatecznej rozgrywce ...   4/08/2004, 20:20
corvinus   Chanat Krymski (cd) Zmagania z Polską Napięte st...   4/08/2004, 20:26
krzystofer   W dość profesjonalnej pozycji Leszka Podhorodeck...   8/08/2004, 20:04
corvinus   Chodzi Ci o jedyną bardziej szczególowa ( w polsk...   8/08/2004, 21:01
krzystofer   Kwestia sporna co dla chana było ważniejsze. Wg ...   8/08/2004, 21:24
corvinus   To nie jest kwestia sporna.. napisałeś w poprzedn...   8/08/2004, 22:01
Ułan   kiedy będzie dalszy ciąg historii Chanatu   15/08/2004, 20:02
corvinus   Oj nieprędko:...zmieniłem pracę i naprawdę ciężk...   15/08/2004, 20:27
Sarissoforoj   A szkoda pnieważ zakończyłeś swoje spojrzenie na e...   15/08/2004, 22:07
corvinus   Wierz mi Sarissoforoj, XVIII wiek to w dziejach Ch...   15/08/2004, 22:35
Sarissoforoj   Wierz mi Sarissoforoj, XVIII wiek to w dziejach Ch...   15/08/2004, 22:48
corvinus   Tu się różnimy w opiniach i to wielce..;).. N...   15/08/2004, 23:03
Sarissoforoj   Tu się różnimy w opiniach i to wielce....(Corvinus...   15/08/2004, 23:14
ugedej   ;) corvinus Bardzo interesująca praca. Jestem ...   16/08/2004, 16:03
ugedej   ;) Opinia problemu Tureckiego Problem turecki ...   18/08/2004, 11:47
cky   Nie chce wcinac się w walki "tytanów" al...   7/09/2004, 14:36
corvinus   Rzeczpospolita nie zorganizowala nigdy stalych li...   7/09/2004, 14:54
cky   No chyba już wiem (jak coś to poprawcie z łaski sw...   7/09/2004, 15:01
cky   O przepraszam nie zauważyłem Twej odpowiedzi... D...   7/09/2004, 15:02
corvinus   Obrona potoczna została zastąpiona przez wojska ...   7/09/2004, 15:12
cky   to jeśli ktoś się dowie jak statystycznie to wszys...   7/09/2004, 20:31
cky   Z moich źródeł wynika że za czasów Stefana Batoreg...   8/09/2004, 13:57
corvinus   Wojny domowe w Chanacie Postępujące uzależnienie ...   15/09/2004, 13:26
ugedej   W ostatnim ćwierćwieczu XVII wieku ekspansywna pot...   8/10/2004, 14:32
oakmeke   Bardzo ciekawy artykul Corvinus :) Szczegolnie zas...   3/12/2004, 23:05
corvinus   Miałem ambicje napisania całej historii Chanatu, a...   4/12/2004, 11:40
Maciekor   No bez przesady przecież ja tutaj widze sporo kopj...   23/06/2005, 8:43
corvinus   A może bardziej konkretnie jakich ?   23/06/2005, 8:45
Maciekor   http://www.histmag.org/online/best.arts/index.php?...   24/06/2005, 12:02
corvinus   Gdybyś poczytał moje wypowiedzi na tym forum to z ...   24/06/2005, 12:56
Maciekor   Hmmm, to sie zbłaźniłem -_- przepraszam Coprvinus...   24/06/2005, 14:59
corvinus   Nie ma sprawy..już się przestraszyłem, że ktoś sob...   24/06/2005, 16:47
kajusek   Nogaje to lud wywodzący się z plemion tureckich i ...   2/03/2006, 17:03
kajusek   Ordy docierały na tereny polskie trzema głównymi s...   2/03/2006, 17:08
corvinus   Nogaje to plemię mongolskie - Mangici, którzy w l...   4/03/2006, 18:11
konto usunięte 051218   Corvinusie! chciałbym coś poczytać o upadku w/...   4/03/2006, 19:39
corvinus   Jak już wcześniej pisałem nie mam teraz czasu na j...   4/03/2006, 20:12
Hetman Suliński   A może bardziej konkretnie jakich ? [snapback]576...   8/04/2006, 9:11
corvinus   Dzięki, Już do nich napisałem z żądaniem usunięcia...   8/04/2006, 10:36
Władysław IV Waza   Mam pytanie odnośnie liczby ludności Krymu. Ile wy...   6/01/2007, 16:02
corvinus   Nie ma zadnych ścisłych obliczeń O. Górka szacował...   11/01/2007, 15:43
Kakofonix   Szacunki Górki są dość prawdopodobne. W społeczn...   30/11/2008, 6:26
rycymer   A skąd ta pewność? Z Michałka? Sięgnij do jakiejś...   30/11/2008, 23:37
Kakofonix   A skąd ta pewność? Z Michałka? Sięgnij do jakiejś...   1/12/2008, 7:17
rycymer   Źródła!   1/12/2008, 10:22
Kakofonix   Źródła! [snapback]487393 Do czego? Używania...   1/12/2008, 11:22
rycymer   Nie, do tego, że w XVII w. nie używano prymitywny...   1/12/2008, 13:12
Kakofonix   Nie, do tego, że w XVII w. nie używano prymitywny...   2/12/2008, 5:26
rycymer   Ci, którzy wzbogacili się na wyprawach na ziemie ...   2/12/2008, 8:35
Camillvs   Szanowne Grono Miłośników i Znawców Historii. :rol...   22/01/2012, 22:21
ku140820   Spróbuj może w "Chanacie krymskim" Podho...   23/01/2012, 9:22
Camillvs   Dziękuję, jednakoż mam tę książkę i poświęca ona...   23/01/2012, 13:11
bachmat66   A moze tutaj ''Бор...   23/01/2012, 21:49
Camillvs   Dzięki za kolejną odpowiedź. Czy ta ''...   23/01/2012, 21:56
bachmat66   ... Ta ksiazka bardzo dokladnie studiuje realcje t...   24/01/2012, 4:53
bachmat66   RE: Historia Chanatu Krymskiego   24/01/2012, 4:55
Jagiellon W   Co z tymi upominkami? Jak dlugo byly płacone? W ...   15/04/2012, 16:40
Anasurimbor   Upominki nie były żadnym wyrazem poddaństwa państw...   7/01/2013, 13:34
Ramond   W zasadzie, to oprócz przekupienia chana trzeba b...   7/01/2013, 17:47
Anasurimbor   W takim razie RON zaprzestała płacenia upominków ...   7/01/2013, 18:58
Ramond   Przyznam, że nie mam pojęcia. Ale już wcześniej k...   7/01/2013, 19:56
Anasurimbor   A kiedy i z jakiego powodu mógłbyś napisać? Czyżb...   11/01/2013, 14:39
Ramond   Od ręki odpowiem tylko, że w zasadzie wtedy, kied...   12/01/2013, 19:09
Barg   Przykładowo w 1617 roku wartość zaległych "up...   12/01/2013, 20:15
Jurand1908   Widzę że temat trochę pod umarł a liczyłem że uzys...   11/10/2014, 19:33
Aleksiej Basmanow   Nie jestem specjalistą co do XVII/XVIII wieku ale ...   12/01/2015, 22:39
Lehrabia   Chyba jednak bardziej istotny był fakt położenia ...   13/01/2015, 19:29
Aleksiej Basmanow   Oczywiście to "gdybologia" ale moim zdan...   13/01/2015, 23:04
Lehrabia   A po co pozbywać się kogoś, kto pomoże mi w biedn...   14/01/2015, 17:55
Barg   A po co pozbywać się kogoś, kto pomoże mi w biedn...   14/01/2015, 18:00
Lehrabia   A po co pozbywać się kogoś, kto pomoże mi w biedn...   14/01/2015, 18:19
Barg   A od kiedy (którego roku mniej więcej) Moskwa lub...   14/01/2015, 18:26
Lehrabia   A od kiedy (którego roku mniej więcej) Moskwa lub...   14/01/2015, 18:30
Barg   A od kiedy (którego roku mniej więcej) Moskwa lub...   14/01/2015, 18:35
Darth Bane   A po co pozbywać się kogoś, kto pomoże mi w biedn...   16/01/2015, 15:28
Aleksiej Basmanow   Tatarzy byli na tyle pewnym sojusznikiem dopóki im...   14/01/2015, 18:42
szapur II   A dlaczego Lwów pod koniec XVII w. ma być niby tak...   16/01/2015, 18:51
Lehrabia   No można by było... tylko wyczuwam tu walkę z kuk...   17/01/2015, 19:45
Barg   No można by było... tylko wyczuwam tu walkę z kuk...   17/01/2015, 22:45
Aleksiej Basmanow   Nie ma pokrycia w faktach, że Chanat lawirował mię...   23/01/2015, 17:14
Barg   Nie... To akurat prawda. Nie ma pokrycia w faktac...   24/01/2015, 19:53
Lehrabia   Przypomnij za tydzień, podczas ferii będę się nud...   24/01/2015, 19:30
Barg   Przypomnij za tydzień, podczas ferii będę się nud...   24/01/2015, 19:45
Lehrabia   Przepraszam, że uraziłem Twój majestat brakiem mo...   24/01/2015, 21:13
Barg   Czyli tak jak myśłałem merytorycznej odpowiedzi ni...   24/01/2015, 21:16
Aleksiej Basmanow   Jak już tak konkretnie chciałeś datami to plany zj...   29/01/2015, 8:20
Barg   Jasne. Dopiero co skończyła się wojna RON z Moskw...   29/01/2015, 10:52
Arkan997   Barg: Wczoraj, 16:48 Chociażby na przykład fakt, ...   30/01/2015, 18:39
Barg   Chociażby na przykład fakt, że Stefan Batory pla...   30/01/2015, 20:18
Aleksiej Basmanow   Takie niby plany były chociaż niezbyt realne. Wróć...   31/01/2015, 18:42
Barg   To byłby ciekawy sojusz ze względu na to, że w la...   1/02/2015, 15:05
Aleksiej Basmanow   Mówiliśmy o sytuacji hipotetycznej w której RON i ...   5/02/2015, 18:14
Barg   Ale się nie dogadano bo walczone ze sobą lub z in...   6/02/2015, 0:36
2 Strony  1 2 >

 
1 Użytkowników czyta ten temat (1 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:


Topic Options
Reply to this topicStart new topic

 

 
Copyright © 2003 - 2023 Historycy.org
historycy@historycy.org, tel: 12 346-54-06

Kolokacja serwera, łącza internetowe:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej