„Można powiedzieć, że Łokietek stracił to, co wcześniej zyskał, ale to nieprawda, on odtworzył królestwo polskie. Ono stało się faktem. Było zniszczone, ograbione z niektórych ziem, ale było. Co więcej, zawarł dwa silne sojusze – z Węgrami i z Litwą. Dzięki temu, że Łokietek odrodził królestwo polskie, jego syn mógł stopniowo budować potęgę królestwa.” – mówił prof. Marek Barański w czasie wykładu z cyklu „Sylwetki niezwykłe”.

W 1304 roku Władysław Łokietek przy pomocy wojsk węgierskich zajął Wiślicę. Wacław II zmarł w 1305 roku, pozostawiając po sobie syna Wacława III, który niedługo później został zamordowany w Ołomuńcu. Tym samym zakończyła się dynastia Przemyślidów.

Henryk III głogowski zajął Wielkopolskę, tymczasem Łokietek rządził ziemią krakowską i sandomierską, Sieradzem i Łęczycą oraz Kujawami, usiłował jednak zjednoczyć ziemie polskie, zdobywając także Wielkopolskę. Tymczasem utracił Pomorze Gdańskie na rzecz Krzyżaków, a również w Małopolsce zmagał się z opozycją wewnętrzną (bunt wójta Alberta).

Po śmierci Henryka głogowskiego nastąpił podział Wielkopolski między jego pięciu synów, ale przeciwko nim zbuntowali się możnowładcy i rycerstwo. Oddali oni władzę Łokietkowi, który wkroczył do Poznania w 1314 roku.

W ten sposób Łokietek stał się władcą dwóch najważniejszych dzielnic – Małopolski i Wielkopolski, mógł więc myśleć o odrodzeniu królestwa. Zaczął się tytułować dziedzicem całego królestwa polskiego.

O sprawie koronacji zadecydowano ostatecznie podczas wiecu możnych i rycerstwa odbytego w czerwcu 1318 w Sulejowie, gdzie przygotowano specjalną suplikę z prośbą do papieża o przywrócenie królestwa polskiego. W 1320 w katedrze wawelskiej arcybiskup gnieźnieński Janisław koronował Władysława Łokietka na króla. Miejsce koronacji, Kraków zamiast Gniezna, wybrane zostało najprawdopodobniej w wyniku nacisków ze strony kurii papieskiej, pragnącej uniknąć konfliktu z królem czeskim Janem Luksemburskim, który rościł sobie prawa do korony.