Mam pytanie do znawców historii Żydów w Europie. Jakim językiem posługiwła się ludność żydowska w czasie swej wędrówki do Niemiec? Wiem, że jidisz powstało na bazie dialektu średniowysokoniemieckiego z domieszką hebrajskiego i jezyków romańskich ok. X wieku. Ale chodzi mi o wcześniejsze czasy. Jaki był to jezyk? Hebrajski plus arabski?
Za odpowiedzi serdecznie dziękuję już z góry
vapnatak
Hebrajski byl martwym jezykiem liturgicznym juz w czasie Jezusa. Zydzi najczesciej poslugiwali ie wlasnymi dialektami jezykow miejscowych. Np. Zydzi hiszpanscy mowili w Ladino, bedacy forma archaicznego romanskiego dialektu iberyjskiego.
Czyli co? Żydzi posługiwali się poprostu francuskim lub starofrancuskim?
vapnatak
Hebrajski nie był "martwym językiem liturgicznym", Żydzi przed jak i po upowszechnieniu się ladino i jidysz używali hebrajskiego, nie wszyscy oczywiście, najlepszym argumentem przemawiającym za tym, że nie był to język martwy jest fakt, dziś i dawniej responsy rabiniczne pisane były po hebrajsku, był to język pisania responsów i język literatury, z pewnością nie martwy.
Jeśli chodzi o wcześniejsze przed jidyszowe języki Vapnatak, to z pewnością elita oprócz hebrajskiego używała aramejskiego ( do dziś konserwatywni Żydzi niektóre dokumenty, choćby ślubne umowy spisują wg. wzorców w języku aramejskim ). Z niższymi grupami społecznymi, było pewnie różnie, może była jakaś mieszanka miejscowych dialektów plus wymagana ilość znajomości hebrajskiego. Pozdrawiam.
Moment, bo czegoś nie rozumiem. Oczywiście wiem o tym, że przed jidisz był w użyciu aramejski i hebrajski. Jednak mnie interesuje, jakim językiem posługiwali się Żydzi będący w diasporze w Hiszpanii i we Francji. Okres francuski interesuje mnie wtedy gdy przenosili się do Niemiec. Czy były to języki "tubylcze" tzn. hiszpański, no z uwagi na sytuację w czasie to pewnie też arabski, no i francuski? Czy Żydzi szli w zaparte i nie przyjmowali innych języków poza swym aramejskim i hebrajskim? I zadaje pytanie poraz drugi: co sprawiło, że wreszcie w Niemczech wykształcili jidisz? Mam nadzieję, że podaje mądre pytanie i nikomu nie zamotałęm w głowie? Tak czy inaczej pozdrawiam wszystkich.
vapnatak
W Hiszpanii istniał judeo - hiszpański dialekt, zwany ladino, we Włoszech judeo - włoski, który do dziś de facto całkowicie wymarł.
Ciekawa kwestia, myślę, że masz rację Vapnatak sugerując, że używali języków tubylczych na równi z aramejskim czy hebrajskim w okresie jeszcze przed wytworzeniem się jidysz. Na pewno używano języków lokalnych, niezawodnie więc musiał następować transfer pewnych słów z jednego języka do drugiego. Co do twojego zadanego po raz drugi pytania to sądzę, że najprostszą i najbardziej sensowną odpowiedzią będzie wskazanie na nieżydowskie otoczenie które miało wpływ na Żydów. Getta oddzielające wysokim murem Żydów od innych narodowości powstaną dopiero około XVII wieku. Żydzi kontaktowali się z otaczającym ich światem i jidysz jest tego przykładem. Sama struktura leksykalna jidysz powstała w 75 % pod wpływem języka niemieckiego, w 15 % hebrajskiego i ok. 10 % języków słowiańskich. Początki kształtowania się jidysz datuje się na IX wiek. Nie każdy Żyd był w stanie przyswoić sobie w 10 lat dogłębnie hebrajski, stąd też wielu Żydów zadowalało się nauczeniem modlitw w języku hebrajskim i pobieżnego zrozumienia pisma, kobiet zaś nie uczono hebrajskiego w ogóle. Musiał więc, w sposób naturalny, powstać język będący syntezą tego co dało się usłyszeć od nieżydowskich sąsiadów, tego czym dało się z nimi porozumieć i języka literackiego, rabinicznego używanego w synagogach przez gminne autorytety. Mam nadzieję, że chociaż pobieżnie odpowiedziałem na Twoje pytanie. Pozdrawiam.
GENIALNE!!!
Wreszcie mam to co chciałem!!! Dzięki Środkowy. Ale mam jeszcze jedno pytanie: Gdzie mogę o tym szerzej poczytać? Pozdrawiam również.
vapnatak
Witam. Nie znam niestety książki która opisywałaby bezpośrednio interesujące Cię początki istnienia jidysz. Pośrednio czerpałem informację z tych książek:
Polski Słownik Judaistyczny, red. Z. Borzymińska i R. Żebrowski, t. 1, Warszawa 2003
I. Abrahams, Życie codzienne Żydów w średniowieczu, Warszawa 1996
K. Pilarczyk, Literatura żydowska od epoki biblijnej do haskali, Kraków 2006
M. Sitarz, Yiddish and Polisch Proverbs, Kraków 2000
M. Brzezina, Polszczyzna Żydów, Warszawa 1986
M. Bałaban, Historia i literatura żydowska, t.2, Warszawa 1988
Pozdrawiam.
Serdecznie dziękuję.
Zastanawiam się nad tematem referatu, który akurat zadano mi ostatnio na zaliczenie wykładu monograficznego. Tematyka to oczywiście Żydzi, a ja zastanawiałem się nad powstaniem żydowskim w Palestynie roku 66 n.e. oraz właśnie nad językiem Żydów. Powiem szczerze, że mam dylemat...
Ale jakby co to literaturę znam... jako tako.
vapnatak
Natomiast Żydzi greccy - Romaniotowie mówili w języku jewanik,odmianą greki.Wywodzi się ze starożytnego koine.
http://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99zyk_jewanik
A jak na tym tle wygląda knaan (język judeo-słowiański)?? Ponoć w tym języku zapisano napisy na brakteatach Mieszka III i Leszka Białego.
משקא קרל פלסק
czytaj Miśko kral Polski
Istniał. Wiadomo. Jak wyglądał. Nie wiadomo.
Aha. Klasycznie nie miał samogłosek. Nie zapisywano. Like in herb.
http://dovidkatz.net/dovid/PDFLinguistics/2014_Knaanic_Medieval_Modern_Scholarly_Imagination.pdf
Dzięki Radku, ciekawa mapa!
Można dodać, że Ormianie w Polsce dość długo posługiwali się językiem kipczackim (z rodziny tureckiej; chociaż Ormianie są Indoeuropejczykami).
Domen
© Historycy.org - historia to nasza pasja (http://www.historycy.org)