Po prostu wystarczy sięgnąć do podręczników.

nowoczesne definicje i to standardowo przykłada się do państw przednowoczesnych i nie jest to żaden anachronizm. Serio. Twierdzenie przeciwne stanowi zakwestionowanie wiedzy podręcznikowej i to w dodatku bez jakiejkolwiek pozytywnej argumentacji. Na cztery dostępne mi w tym momencie podręczniki powszechnej historii ustroju aż trzy omawiają elementy federacyjne w ustroju I Rzeszy i kwalifikują ją jako konfederację. Podobnie czyni przynajmniej jeden podręcznik historii politycznej Niemiec - choć to jest akurat poza zakresem jego głównej tematyki. Dlatego, że cesarstwo nie okazuje się wyjątkowym i specyficznym bytem - nie bardziej niż inne byty polityczne.

Zupełnie więc błędną jest teza jakoby definicje politologiczno-ustrojowe sformułowane w wiekach 19 i 20 nie posiadają waloru używalności wobec wieków dawniejszych z powodu rzekomej niestosowalności

Po pierwsze we wcześniejszych wiekach w ogóle nie istniała ogólna teoria ustrojów przez co nie istniały jakiekolwiek sensowne definicje. Te sfomułowano właśnie począwszy od wieku 19. Gdyby automatycznie prowadziły one do anachronizmów to by oznaczało, że w ogóle nie mamy narzędzi badawczych do wieków nowożytnych, średnich czy starożytnych. A to nonsens.

Po drugie definicje (o ile nie są specjalnie nakierowane na współczesność) mają ze swej istoty zastosowanie powszechne. Tymczasem spora część dyskutantów bez podparcia naukowego bezpodstawnie krytykuje stosowanie odpowiednich definicji do dawniejszej przeszłości.

(...)

Jeśli mogę odnieść się do jednego fragmentu z przytoczonych tu postów Ironside:
„Cesarstwo pozostało tworem czysto dekoracyjnym. Samo jednak państwem nigdy nie było. Państwem federalnym była za to Rzesza, czyli Królestwo Niemieckie”.

Mam pytanie do tego fragmentu: Czy taka perspektywa wynika z jakichś niuansów poruszanych w ramach historii prawa? Jeśli tak, to może ktoś byłby w stanie to nieco przybliżyć?

Ze swojej czysto hobbystycznej strony przyznam, że przeglądając współczesnych historyków niemieckich nie dostrzegam potwierdzenia dla przedstawionego przez Ironside w tym fragmencie obrazu. Nie widzę, by wyodrębniali w ŚCR taki twór „Królestwo Niemieckie”, ani by rozróżniali między ŚCR a Rzeszą. Przecież nasze polskie słowo „rzesza” jest niewątpliwie pochodną niemieckiego „Reich” (patrz chocby Brückner), a niemiecka nazwa Świętego Cesarstwa Rzymskiego brzmiała: Heiliges Römisches Reich (Sacrum Imperium Romanum). Wśród współczesnych niemieckich mediewistów nie funkcjonuje takie pojęcie (nie spotkałem się w każdym razie) jak „Deutsche Königreich“, „Königreich Deutschland“, czy tym podobna forma jako nazwa dla, jak rozumiem, jakiegoś tworu państwowego wewnątrz Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Owszem, mówią o koronacji na króla rzymsko-niemieckiego (der römische-deutsche König), ale jest to współczesna nomenklatura w historiografii niemieckiej, mająca odróżnić w tym języku władcę średniowiecznego cesarstwa od królów antycznego Rzymu, jako że średniowieczni królowie ŚCR – pretendenci do tytułu cesarza nosili powszechnie tytuł „Rex Romanorum” (z nielicznymi wyjątkami, jak „Rex Francorum orientalium” Ottona I). Althoff w 2004 roku w Die Ottonen. Königsherrschaft ohne Staat sformułował teorię przejścia Królestwa Wschodnich Franków wraz z panowaniem Ottonów i powstaniem Świętego Cesarstwa Rzymskiego od „karolińskiej państwowości” do „władzy królewskiej pozbawionej państwa” (tytuł samej pozycji). Co do formy sprawowania władzy królewskiej/cesarskiej w ŚCR, w 2000 roku Bernd Schneidmüller przedstawił pojęcie konsensuale Herrschaft czyli, jeśli mogę tak przetłumaczyć: „konsensualnego władztwa”.

Jeśli się nie mylę, pierwszym królestwem, jakie zrodziło się w łonie ŚCR w obszarze kultury/języka niemieckiego było Królestwo Prus powstałe dopiero w 1701 roku i powstałe jako twór, któremu i z dzisiejszej perspektywy z czystym sumieniem możemy przypisać status nowożytnego państwa. Wraz z tym aktem zarysował się wewnątrz ŚCR niemiecki dualizm (Deutscher Dualismus) – ścieranie się w ramach ŚCR dwóch potęg: austriackiej (habsburskiej) i pruskiej (hohenzollernowej), które doprowadziło wraz z pragmatyczną sankcją do otwartego konfliktu austriacko-pruskiego, a w konsekwencji, po rozwiązaniu ŚCR, do wyartykułowania „kwestii niemieckiej” (Deutsche Frage) w formułowaniu podstaw niemieckiej państwowości w oparciu o dwojakie modele: z Austrią lub bez Austrii. (Jak pokazała historia, w decydującej fazie wygrał model bez Austrii, zrealizowany w formie Cesarstwa Niemieckiego [Deutsches Keiserreich], aczkolwiek „kwestia niemiecka” nie została w owym momencie jeszcze ostatecznie zamknięta, czego wyrazem może być Anschluss Austrii w 1938 roku. Są to już czasy jednak i od średniowiecza, i od ŚCR odległe i nie chcę rozwijać pobocznego wątku). Do czego zmierzam to to, że w okresie owego XIX-wiecznego formowania idei państwowości niemieckiej jej legitymacji szukano w ŚCR, nadając też ŚCR m.in. nomenklaturę Altes Reich - „Starej Rzeszy” i koncentrując się w XIX-wiecznej już wizji ŚCR na tym, co uznano za „niemieckie” i za podstawę „niemieckiej” tożsamości narodowej, starając się przy tym przenieść na tak ukształtowany twór XIX-wieczną formułę państwa.

W kontekście nazewnictwa Świętego Cesarstwa Rzymskiego nasuwa mi się jeszcze jedna rzecz:
W trakcie dyskusji padło sformułowanie „I Rzesza”.
Otóż to sformułowanie jest kalką z niemieckich nacjonalistycznych ideologii końca XIX-go, ale przede wszystkim pierwszych czterdziestu lat XX-go wieku, która powinna chyba ulec już w XXI wieku jakiejś weryfikacji, jeżeli rzeczywiście do dziś używana jest w polskiej historiografii.
Rozpropagowanie pojęcia Pierwszej Rzeszy jako nazwy dla Świętego Cesarstwa Rzymskiego to zasługa Moellera van der Brucka i jego publikacji z 1923 roku Das Dritte Reich. Według jego wyłuszczeń Pierwszą Rzeszą było ŚCR do 1806 roku, Drugą Rzeszą – Cesarstwo Niemieckie 1871 do 1918, a Rzesza trzecia miała dopiero nastąpić i miało być nią państwo, w którym nacjonalizm miał połączyć się z socjalizmem. Jak się łatwo domyślić, z tej konstrukcji niemieccy naziści przejęli następnie pojęcie III Rzeszy. Tę nomenklaturę dla minionych cesarstw przejęli niestety również niemieccy historycy tamtej epoki, a nasi zdają się ją kopiować. Stąd już chyba prosta droga do zapomnienia, że polskie „rzesza” pochodzi od niemieckiego „Reich”, a to w przypadku Świętego Cesarstwa Rzymskiego oznaczało „władztwo”, „cesarstwo”, „Imperium”.


P.S.
Pewną ironią wydaje mi się fakt, iż w swej oficjalnej tytulaturze (pełenej, średniej i skróconej) cesarze niemieccy po 1873 roku używali jednak tytułu König von Preußen („Król Prus”), nie używając przy tym (w oficjalnej tytulaturze) ani tytułu „Król Niemiec”, ani tytułu „Cesarz Niemiec”. Inną ironią losu wydaje mi się i to, że obywatelstwo niemieckie (deutsche Staatsangehörigkeit) zdefiniowano prawnie dopiero w "Rozporządzeniu o niemieckim obywatelstwie" (Verordnung über die deutsche Staatsangehörigkeit) dnia 5 lutego 1934 roku, wydanym przez nazistowski reżim, podczas gdy w epoce Cesarstwa Niemieckiego (1871 do 1918) jego mieszkańcy posiadali obywatelstwo poszczególnych krajów związkowych, czyli np. bawarskie, pruskie, ale nie – niemieckie.

Tak w skrócie nie było czegoś takiego jak tytuł króla Niemiec. Tytularnie byli to królowie Franków, dla Ludolfingów czasami i to nie za bardzo oficjalnie - król Franków i Sasów. Ale z uwagi na powiązanie właśnie od Ottona I tytułu cesarza Rzymu oficjalny tytuł króla "Niemiec" zaczął być oddawany jako "król rzymski" w ciągu XI w. - oznacza to sprawującego władzę w wyniku elekcji bądź dziedziczenia króla aż do czasu jego koronacji na cesarza. Tytuł króla "in Germania" pojawia się późno - Maksymilian I, gdzieś z początkiem XVI w.

Otton I stał się zwierzchnikiem Czech wcześniej niż został cesarzem, na zasadzie, że udało mu się narzucić swoją zwierzność jako króla Niemiec. Zresztą Czechy stały się częścią Rzeszy/Niemiec i w ciągu średniowiecza bło to ujęte w konkretne ramy instytucjnalne, w końcu od XIV w. dość często się zdarzało, że to królowie czescy jako najpotężniejsi z elektorów Rzeszy byli zarazem królami rzymskimi czyli Niemiec i cesarzami.

Ze swojej czysto hobbystycznej strony przyznam, że przeglądając współczesnych historyków niemieckich nie dostrzegam potwierdzenia dla przedstawionego przez Ironside w tym fragmencie obrazu. Nie widzę, by wyodrębniali w ŚCR taki twór „Królestwo Niemieckie”, ani by rozróżniali między ŚCR a Rzeszą.