Zmieniło się to, że przez wiek XVII Polacy walczyli z różnowiercami: Prawosławnymi, Luteranami, Kalwinami. Polska stała się krajem nieufnym, pełnym ksenofobicznej szlachty, która stopniowo pozbawiała dysydentów praw.

Brak jednak soboru mógł zmusić coraz bardziej osłabiający się katolicyzm do radykalizacji działań.

Pojawiały się także incydenty zbrojne między protestantami, a katolikami.

Późniejsza tolerancja jest także zasługą wzmocnienia się katolicyzmu. Dzięki kontrreformacji dołączył on niejako do kościołów reformowanych.

Proszę mi wybaczyć zdanie od gimnazjach. Zasugerowałem się przewrotną tezą, którą przeczytałem ostatnio w jednej z prac magisterskich, którą miałem nieprzyjemność poprawiać. Autorka bowiem uznała, że kryzys ekonomiczny, który dotknął gimnazja w Elblągu i Gdańsku w drugiej połowie XVII wieku wynikał z braku napływu nowych studentów, co z kolei było spowodowane odwróceniem się od protestantyzmu. Poszperałem i wyszło, że to bzdura. Kryzys miał inne podłoże.

Moim zdaniem oznacza to, że wpływy Rzymu w Polsce były i to były skuteczne.

Moim zdaniem dalszy rozwój, jak ktoś to napisał "rozpierduchy" protestanckiej mógłby doprowadzić do krwawej reakcji katolickiej.

Słaby i zagrożony kościół katolicki mógłby sięgnąć po drastyczniejsze środki. Moglibyśmy mieć powtórkę wojen z Niemiec i Francji, gdzie protestantyzm był o wiele silniejszy niż w Polsce.