Witaj GOŚCIU ( Zaloguj się | Rejestracja )
 
 
Reply to this topicStart new topicStart Poll

> Bożogrobcy Miechowscy, Dokumenty pergaminowe bożogrobców
     
Zdzisław Jedynak
 

Nowicjusz
Grupa: Użytkownik
Postów: 2
Nr użytkownika: 83.207

Zdzislaw Jedynak
Stopień akademicki: doktor
Zawód: archiwista-emeryt
 
 
post 21/07/2013, 14:15 Quote Post

Witam.

Przedstawiam artykuł który ukaże się w drugim tomie "Świętokrzyskich Studiuów archiwalno-historycznych" wydawanych przez archiwum państwowew Kielcach.




Dokumenty pergaminowe bożogrobców miechowskich w Archiwum Diecezjalnym w Kielcach


W Archiwum Diecezjalnym w Kielcach znajduje się dotychczas nieznany bardzo ciekawy zbiór dokumentów pergaminowych, wśród których zachowało się sześć z dawnego archiwum klasztoru bożogrobców miechowskich . Treść pięciu spośród tych dokumentów przepisał i wydał drukiem Samuel Nakielski, kronikarz klasztoru w I połowie XVII wieku.
Samuel (właściwie Andrzej) Nakielski (1584-1652 r.) był prepozytem kościoła św. Jadwigi w Krakowie (na Stradomiu), który należał do bożogrobców miechowskich. Pełnił też jednocześnie funkcję kustosza (zarządcy gospodarczego) klasztoru w Miechowie troszcząc się o archiwum i bibliotekę w klasztorze. Zdobył tytuł doktora na uniwersytecie rzymskim (Sapienza). Jego kronika klasztoru (Miechovia …) jest dziełem niezwykłym opartym na źródłach i dokumentach z bardzo bogatego archiwum klasztornego. Przytacza on także w całości wiele dokumentów, które potem zaginęły . Na szczęście w tym przypadku udało się odnaleźć pięć opublikowanych przez niego i jeden nie opublikowany pochodzące z tego archiwum.
Nie wiadomo kiedy dokumenty te zostały przekazane do Archiwum Diecezjalnego. Były one jeszcze w Miechowie w 1917 r., kiedy o dwu z nich wspomniał ks. Jan Wiśniewski .
Jako pierwszy spośród współczesnych historyków zbiór ten odkrył Wiktor Szymborski , który przeanalizował treść niewątpliwie najciekawszego z tych dokumentów - bullę papieża Innocentego IV z 11 kwietnia 1251 r. Bulla ta została napisana piękną majuskułą romańską z ozdobnym inicjałem. Dokument ten zatwierdzał obchodzenie uroczystości odpustowej w dniu poświęcenia kościoła.
Nie wiadomo jednak, czy chodzi o rocznicę wcześniejszego poświęcenia kamienia węgielnego pod budowę znacznie większego niż pierwotny kościół przez biskupa krakowskiego Wisława w 1233 r., jak zinterpretował to Samuel Nakielski , czy też o przewidywane poświęcenie już gotowej budowli, do czego jednak wtedy nie doszło. Kościół ten budowano z ciosów kamiennych w stylu romańskim. Po zakończeniu prac budowlanych kościół poświęcił dopiero biskup krakowski Prokop w 1293 r. (w dniu 6 maja).
Taka zwłoka była wywołana klęskami, jakie dotknęły klasztor. Mianowicie doszło kilkakrotnie do najazdu Tatarów (w 1259, 1279 i 1287 r.), trzęsienia ziemi w 1259 r. i pożaru w 1292 r.
W tekście dokumentu nie podano, o jaką datę chodzi, ale na odwrocie zapisano później (w XV wieku), że chodzi o odpust na święto Rozesłania Apostołów – 15 lipca . Wynika stąd, że już co najmniej w XV wieku obchodzono odpust dla upamiętnienia konsekracji w tym terminie .
O tym, że w połowie XIII wieku bożogrobcy miechowscy starali się o zabezpieczenie dochodów dla swego klasztoru świadczy szczególnie kilka bulli papieża Urbana IV dla nich wydanych. Papież ten rozumiał potrzeby tego zakonu, ponieważ w latach 1248-1249 był legatem papieskim w Polsce, a potem patriarchą jerozolimskim. Kiedy został papieżem w 1261 r. wydał (do 1263 r.) szereg korzystnych przywilejów zwalniających klasztor od władzy biskupiej. Zakon miał podlegać tylko patriarsze i papieżowi. Klasztor miał pobierać dziesięciny tylko dla siebie i nie musiał oddawać żadnych opłat dla panującego .
Można przypuszczać, że kościół stał już w stanie surowym w połowie XIII wieku i dlatego dla zapewnienia mu odpowiedniego statusu majątkowego wystarano się o tak dużą ilość dokumentów papieskich. Z I połowy XIII wieku zachowała się dolna część ściany zachodniej kościoła wraz z okazałym okrągłym oknem (okulusem w kształcie czwórdzielnej rozety) i fragmenty ścian w nawach północnej i południowej oraz wtórnie użyte w XV wieku ciosy kamienne w górnej i dolnej części gotyckiej wieży .
Dokument z 1251 r. jest drugim co do daty wystawienia spośród wszystkich zachowanych z dawnego archiwum bożogrobców miechowskich.
W niniejszym artykule przyjęto zasadę, że podaje się krótkie streszczenia (regesty), a tylko trzy z nich uznano za zasługujące na wydanie w całości (w języku oryginału – po łacinie) – nr 1 (z 1251 r.), 2 (1374) i nr 6 (z 1489 r.). Dokument z 1489 r. jest najlepiej zachowany spośród wszystkich – posiada oryginalną pieczęć zawieszoną na paskach pergaminowych.
Przy oznaczaniu dat wydania niektórych przytoczonych tu dokumentów stosowano określenia starożytnego kalendarza rzymskiego – takie jak „idy“ i „kalendy“. Idy oznaczały dzień 15 lub 13 miesiąca. Warto zapamiętać hasło mnemotechniczne: „mar-ma-iul-o“ powstałe z początkowych liter marca („martius“), maja („maius“), lipca („iulius“) i października („october“), aby wiedzieć, kiedy idy przypadają 15 dnia miesiąca. W pozostałe miesiące idy przypadają w dniu 13. Datę obliczamy wstecz licząc dzień początkowy – czyli, jeśli np. pisze się (w dokumencie nr 1), że był on wydany w trzecim dniu idów kwietniowych, to znaczy, że miało to miejsce 11 tego miesiąca.
Kalendy natomiast to pierwszy dzień miesiąca. W dokumencie nr 6 występuje data „15 kalendis octobris“, to znaczy, że licząc wstecz od 1 października jest to 17 września.

1
1251, 11 IV [„III idibus aprilis“], Lyon (Lugdunum)

Innocenty IV nadaje prawo do czterdziestodniowego odpustu kościołowi w Miechowie z okazji uroczystości poświęcenia kościoła

Oryginał: Archiwum Diecezjalne w Kielcach – Pergamin, Nr 108
Pergamin
Brak pieczęci – nacięcia po sznurze
Wymiary: 32 cm x 24 cm + 3 cm
Publikacja: S. Nakielski, Miechovia ..., s. 170; Kodeks dyplomatyczny małopolski, t. I, opr. F. Piekosiński, s. 85, nr CCCCXXXV.
Regest: Bullarium Poloniae , t. I (1000-1342), redigerunt et cuaraverunt I. Sułkowska-Kuraś et S. Kuraś, Romae 1982, s. 100, nr 503.
Wzmianka: J. Wiśniewski, Dekanat miechowski, Radom 1917, s. 135.

„Innocentius episcopus servus servorum Dei, universis Christi fidelibus praesentes litteras inspecturis, salutem et apostolicam benedictionem. Licet id de cuius munere venit, ut sibi a fidelibus suis digne et laudibiliter serviatur de abundantia pietatis suae, quae merita supplicum excedit et vota, bene servientibus, multo maiora retribuat, quam valeant promereri: ut tamen reddatur Domino populus acceptabilis, Christi fideles ad complacendum ei, quasi quibusdam illectivis muneribus, indulgentiis, scilicet et remissionibus innituntur, ut reddantur exinde divinae gratiae aptiores.
Cupientes igitur ut ecclesia dilectorum filiorum prioris et conventus Domus Dominici Sepulchri Miechoviensis Cracovien[sis] dioecesis congruis temporibus frequentetur, omnibus vere paenitentibus et confessis, qui ecclesiam ipsam in die dedicationis eiusdem, annis singulis venerabiliter visitaverint de Omnipotentis Dei misericordia, et Beatorum Petri et Pauli Apostolorum eius authoritate confissi, quadraginta dies de iniunctis sibi paenitentiis misericorditer relaxamus.
Datum Lugduni, III Id[ib]us Aprilis. Pontificatus nostri anno octavo, [Nakielski dodał tekst, którego nie było: ] „qui fuit a Christo nato 1250“.


2
1374, 13 III (13 mensis die martii“), Awinion
Potwierdzenie przywilejów bożogrobców w Miechowie przez papieża Grzegorza XI, które wcześniej - 1325, 22 VI wydał papież Jan XXII. Sporządził notariusz Jan „Aubrien de Mendosa“

Oryginał: Archiwum Diecezjalne w Kielcach, Pergamin Nr 109
Brak pieczęci; zachował się tylko fragment czerwonego sznura
Wymiary: 39 cm x 52 cm + 3 cm
Publikacja: S. Nakielski, Miechovia ..., s. 308-309.

Joannes servus servorum Dei dilectis filiis, priori et capitulo Domus Sepulchri Dominici Hierosolimitani ad Romanam ecclesiam nullo medio pertinentis Ordinis sancti Augustini salutem et apostolicam benedictionem.
Cum a nobis petitur quod iustum est et honestum etc. Ea propter dilecti in Domino filii vestris iustis postulationibus grato concurrentes affectu omnes libertates et immunitates a praedecessoribus nostris Romanis pontificibus sive per privilegia sive alias indulgentias vobis et domui vestrae concessas nec non libertates et exemptiones saecularium exactionum a regibus et principibus vel aliis Christi fidelibus vobis et domui vestrae indultas sicut ea iuste et pacifice obtinetis vobis et per nos eidem domui authoritate apostolica confirmamus. Nulli ergo etc. Si quis autem etc.
Datum Avinioni idus aprili pontificatus nostri anno II.
Has igitur indulgentias et confirmationes et alia dictis fratribus a Romanis pontificibus et cardinalibus, legatis, nunciis, archiepiscopis et episcopis plurimis, videlicet 10 annos totidem Karenas. Item a Romanis pontificibus sex ut supra partem septimam penitentiae. Item fraternitatem in duobus millibus et octuaginta octo claustris. Item summam missarum duorum millium pro fratribus vivis et totidem pro defunctis de Omnipotentis Dei misericordia et apostolorum eius Petri et Pauli patronorum nostrorum confisi suffragiis aprobantes in nomine Domini confirmamus.
Insuper adiicimus 40 dies indulgentiarum et unam Karenam omnibus audientibus has indulgentias cum devotione. Praeterea authoritate apostolica et nostra vobis universis et singulis in virtute S. Obedientae et sub paena suspensionis ab ingressu ecclesiae districte praecipiendo mandamus.
Quatenus cum fratres ipsi aut nuncii eorum ad vos venerint pro eleemosinis huiusmodi colligendis et exequendo ministeriorum terrae sanctae in ecclesiis et hospitiis vestris benigne recipiatis eosdem caritative in omnibus pertractando. Volumus insuper et mandamus ob reverentiam Sepulchri Dominici, ut si loca praedicta, ad quae fratres praedictos venire aut nuncios eorum contigerit fuerint a divinis officiis authorithate nostra et etiam executoris seu officialium aut archidiaconorum nostrorum suspensa seu interdicta in adventu eorum iucundo, divina officia solenniter celebrentur. Eosque qui fraternitatem ipsorum assumpserit, si mori contigerit, nisi excommunicati fuerint nominatim aut publici usurarii praecipimus cum solennitate debita tumulari. Mandamus insuper, ut fratres praedictos seu nuncios eorum cum a vobis recesserint ad patriarchas seu loca, ad quae ire decreverint securitate qua poteritis conducatis.
Datum anno Domini MCCCXXV post octavam B. Viti Martyris.
Subscriptio notarii talis est:
Et ego Rupertusde Schoret clericus Constant. diaecesis, publicus Sacri Imperii almae urbis Romanae authoritate notarius, praemissa bullata ac sigillata vidi, scripsi et exemplavi meoque signo signavi rogatus.
In cuius rei testimonium sigillum nostrum praesentibus duximus appendendum.
Datum Avinioni Anno Domini MCCCLXXIV, 13 die mensis martii pontificatus sanctissimi in Christo patris domini Gregorii divina providentia papae undecimi anno quarto.
Praesentibus discretis viris dominis Jorando licentiato in legibus et Petro de Rosayrol canonico ecclesiae Montisregalis presbyteris et Francisco Boure clerico Caturcensi, Carcasonen. et Morinen. diaecesis, familiaribus nostris continuis, testibus ad praemissa vocatis specialiter et rogatis.
Et me Joanne Aubrien de Mandosa, Lingonen[sis] diaecesis publico apostolica et imperiali authoritatibus notario, qui praemissa per manum alterius scripta de mandato et voluntate dicti domini patriarchae et administratoris in notam recepi, publicavi et manu mea propria scripsi me hic et in hanc formam publicam redegi ac signo meo consueto una cum appensione sigilli ipsius domini patriarchae et administratoris signavi requisitus in testimoniumpraemissorum.

3

1434, 10 XII („4 id[ib]us decembris“), Bazylea
Sobór w Bazylei w okresie „sede vacante“ pontyfikatu zatwierdza dziesięciny i odpusty, które wcześniej IV w 1262 r (9 VI, Viterbo) zatwierdził Urban IV , a miał nadać papież Aleksander IV dla klasztoru bożogrobców w Miechowie

Oryginał: Archiwum Diecezjalne w Kielcach, Pergamin Nr 110
Brak pieczęci
Ozdobny incipit
Wymiary: 49 cm x 28 + 8 cm.
Publikacja: S. S. Nakielski, Miechovia ..., s. 451-452.

4

1439, 17 IX (15 kal[endis] octobris“), Bazylea

Bulla synodu w Bazylei wydana w okresie „sede vacante“ pontyfikatu ustanawiająca odpust w Miechowie („cum indulgentiis pro festo Immaculatae Conceptis V[irginis] Mariae“) na dzień 8 grudnia („VI id[ib]us decembris“) - na święto Niepokalanego Poczęcia Matki Boskiej

Oryginał: Archiwum Diecezjalne w Kielcach, Pergamin Nr 111
Pergamin
Brak pieczęci – zachował się tylko fragment plecionego sznura
Wymiary: 38 cm x 31 cm + 6 cm
Dokument nie publikowany.

5
1456, 2 IX („die secunda septembris“), Spira („datum in civitate Spirensi“)

Pismo Mikołaja Bitter, przeora klasztoru bożogrobców w Spirze , do prepozyta miechowskiego Tomasza z Sadowia wyjaśniające sprawę autentycznych bulli papieskich co do odpustów – w Wielki Piątek (f. 6 maiori hebdomade) i 15 lipca.

Oryginał: Archiwum Diecezjalne w Kielcach, sygn. II PM-IV/2 („Dokumenty dawne dotyczące kościoła w Miechowie i bożogrobców“); poza tym jednym dokumentem są to akta z lat 1743-1871; poszyt liczy 13 kart), karta 5
Pergamin
Brak pieczęci; zachowany fragment paska pergaminowego
Wymiary: 23 cm x 18 cm + 4 cm
Publikacja: S. Nakielski, Miechovia ..., s. 500-501.

6
1489, 28 IV Kraków (datum Cracovie die martis vigesima octava mensis aprilis),

Fryderyk Jagiellończyk biskup krakowski nadaje 40 dni odpustu dla wszystkich, którzy dają jałmużnę i ofiary dla kościoła i szpitala św. Krzyża w Żarnowcu

Oryginał: Archiwum Diecezjalne w Kielcach, Pergamin Nr 128
Pieczęć woskowa zawieszona na paskach pergaminowych.
Ozdobny inicjał.
Wymiary: 31 cm x 13 cm + 2 cm
Publikacja: S. Nakielski, Miechovia ..., s. 554-555.
Wzmianka: J. Wiśniewski, Dekanat miechowski, Radom 1917, s. 134.

Fredericus Dei gratia electus et confirmatus ecclesiae Cracoviensis universis Christi fidelibus praesentibus requirendis , quoniam nos ea decet in terris seminare, per quae uberosum fructum in caelis recipere valeamus omnipotentisque Dei clementiam et sanctorum merita, piis operibus praevenire. Cum itaque ecclesia hospitalis nostrae dioecesis in oppido Zarnowiec ad honorem omnipotenti Dei et Sancti Spiritus et Sanctae Crucis fundata et erecta in eius structuris necessario faciendis et reformandis, magnam indigentiam habuerit et pauperes ibi degentes magnum defectum in victualibus sustinuerint censusque et facultates proprii ad succurendum talibus non subsint nec suberint nisi Christi fidelium elemosinis adiuventur.
Ideoque vestram universitatem requirimus et obnixius adhortamur pro remissione omnium peccaminum, quatenus pro aedificatione et reformatione huius ecclesiae hospitalis domusque et subsidio pauperum habendo vestras elemosinas et grata pietatis opera impendatis, dum circa eandem ecclesiam hospitalis fueritis petiti, ut per ea et alia pietatis opera, quae miserante Domino feceritis ad aeternae beatitudinis consortia valeatis pervenire.
Nos enim omnibus et singulis, qui pro reformatione eiusdem ecclesiae et domus hospitalis victuque pauperum et aliis necessariis comparandis suas manus adiutrices totiens quotiens porrexerint ut aliquid opus pietatis eidem ecclesiae et domui hospitalis aut pauperibus in ibidem degentibus fecerint, vere tamen paenitentibus et confessis ac contritis omnipotentis Dei clementia et Beatissimi Petri et Pauli apostolorum cumque confisi quadraginta dies indulgentiarum impartimur et de iniunctis eis paenitentiis misericorditer in Domino relaxamus.
Datum Cracoviae, die martis vigesima octava mensis aprilis Anno Domini millesimo quadringentesimo octuagesimo nono nostro sub sigillo in fidem et testimonium praemissorum subappenso.


Z powyższej prezentacji wynika, że dokumenty pergaminowe klasztoru bożogrobców w Miechowie przechowywane w Archiwum Diecezjalnym w Kielcach stanowią cenne uzupełnienie stanu wiedzy o dziejach tego zakonu. Wprawdzie dzięki Miechovii Samuela Nakielskiego treść tych dokumentów (z wyjątkiem jednego) była wcześniej znana, ale nie wiadomo było, że zachowały się oryginały.

Ilustracje
1. Bulla Innocentego IV z 11 IV 1251 r. – Archiwum Diecezjalne w Kielcach, Pergaminy, sygn. 108 – Fot. Z. Jedynak.
2. Znak notarialny Jana „Aubrien de Mendosa“ w dokumencie z 13 III 1374 r. - Archiwum Diecezjalne w Kielcach, Pergaminy, sygn. 109 – Fot. Z. Jedynak.
3. Przywilej Fryderyka Jagiellończyka biskupa krakowskiego dla kościoła szpitalnego w Żarnowcu z 28 IV 1489 r. Archiwum Diecezjalne w Kielcach, Pergaminy, sygn. 128 – Fot. Z. Jedynak.



Streszczenie

W Archiwum Diecezjalnym (Cathedral Archives) w Kielcach znajduje się sześć dotychczas nieznanych dokumentów pergaminowych pochodzących z archiwum klasztoru bożogrobców w Miechowie (The Order oft the Holy Sepulcher in Miechow). Treść tych dokumentów przepisał i wydał drukiem Samuel Nakielski, kronikarz klasztoru w I połowie XVII wieku (w książce p.t. Miechovia sive promptuarium antiquitatum monasterii Miechoviensis, Cracoviae 1634). Nie wiadomo kiedy dokumenty te zostały przekazane do Archiwum Diecezjalnego w Kielcach. Były one jeszcze w Miechowie w 1917 r.
Najstarszym dokumentem jest bulla papieża Innocentego IV z 11 kwietnia 1251 r. Dokument ten zatwierdzał obchodzenie uroczystości w dniu poświęcenia kościoła. Nie wiadomo jednak, czy chodzi o rocznicę wcześniejszego poświęcenia przez biskupa krakowskiego Wisława w 1233 r., czy też o przewidywane poświęcenie po wybudowaniu gmachu kościoła. Podjęto wtedy budowę nowego, znacznie większego niż poprzedni, murowanego kościoła z ciosów kamiennych (stone quader) w stylu romańskim, ktory został ponownie poświęcony w 1293 r.
O tym, że w połowie XIII wieku bożogrobcy miechowscy starali się o zabezpieczenie dochodów dla swego klasztoru świadczy szczególnie duża liczba przywilejów papieża Urbana IV dla tutejszych bożogrobców. Został on papieżem w 1261 r. i wydał (do 1263 r.) szereg korzystnych przywilejów zwalniających klasztor od władzy biskupiej. Zakon miał podlegać tylko patriarsze jerozolimskiemu (patriarch of Jerusalem) i papieżowi w Rzymie. Klasztor pobierał opłaty tylko dla siebie i nie musiał płacić nic dla księcia czy króla.
Można przypuszczać, że kościół w Miechowie stał już w połowie XIII wieku i dlatego dla zapewnienia mu odpowiedniego statusu majątkowego wystarano się o tak dużą ilość dokumentów papieskich. Z I połowy XIII wieku zachowała się dolna część ściany zachodniej kościoła wraz z okazałym okrągłym oknem i ciosy kamienne w górnej i dolnej części gotyckiej wieży.
W niniejszym artykule podaje się krótkie streszczenia tych dokumentów, a tylko trzy przytacza się w całości (w języku oryginału – po łacinie) – nr 1 (z 1251 r.), 2 (1374) i nr 6 (z 1489 r.). Dokument z 1489 r. jest najlepiej zachowany spośród wszystkich i posiada oryginalną pieczęć.
Dokumenty pergaminowe klasztoru bożogrobców w Miechowie przechowywane w Archiwum Diecezjalnym w Kielcach stanowią cenne uzupełnienie stanu wiedzy o dziejach tego zakonu.


Zdzisław Jedynak

 
User is offline  PMMini Profile Post #1

     
Boczek IV
 

INDOLOG
*******
Grupa: Użytkownik
Postów: 2.131
Nr użytkownika: 81.296

Boczek IV. von Kunstadt und Podiebrad
Stopień akademicki: Doktor Nauk
Zawód: STUDENT
 
 
post 2/08/2013, 10:08 Quote Post

Witam.

Artykuł bardzo ciekawy, jeśli ktoś jeszcze nie słyszał o Bożogrobcach to zapraszam do lektury " Bazylika Grobu Bożego w Miechowie" którą napisał chyba pan Piwowarski.

Pozdrawiam.
 
User is offline  PMMini Profile Post #2

     
aljubarotta
 

VII ranga
*******
Grupa: Moderatorzy
Postów: 2.841
Nr użytkownika: 70.958

Marek Sz.
 
 
post 25/12/2013, 22:42 Quote Post

A ja mam dwa pytania do Autora tej pracy:
1) kiedy ukaże się ten tom studiów?
2) jak się ma ta praca do artykułu Piotra Kardysia, Średniowieczne dyplomy pergaminowe bożogrobców z Miechowa w Archiwum Diecezjalnym w Kielcach [w:] Rycerze, wędrowcy, kacerze. Studia z historii średniowiecznej i wczesnonowożytnej Europy Środkowej, red. W. Kowalski, B. Wojciechowska, Kielce 2013?
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #3

     
Boczek IV
 

INDOLOG
*******
Grupa: Użytkownik
Postów: 2.131
Nr użytkownika: 81.296

Boczek IV. von Kunstadt und Podiebrad
Stopień akademicki: Doktor Nauk
Zawód: STUDENT
 
 
post 3/01/2014, 1:47 Quote Post

Witam.

QUOTE
1) kiedy ukaże się ten tom studiów?



Z tego co wiem to już się ukazał.

Pozdrawiam.
 
User is offline  PMMini Profile Post #4

 
1 Użytkowników czyta ten temat (1 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:


Topic Options
Reply to this topicStart new topic

 

 
Copyright © 2003 - 2023 Historycy.org
historycy@historycy.org, tel: 12 346-54-06

Kolokacja serwera, łącza internetowe:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej