Witaj GOŚCIU ( Zaloguj się | Rejestracja )
 
6 Strony  1 2 3 > »  
Reply to this topicStart new topicStart Poll

> Czystki stalinowskie: przyczyny, Szaleństwo wodza czy ...?
     
Kakofonix
 

Unregistered

 
 
post 9/06/2011, 21:02 Quote Post

Hej,
w latach trzydziestych w ZSSR rozpętana została bezprzykładna fala terroru, która uderzyła we wszystkie warstwy komunistycznego społeczeństwa. Ofiarą jej padła znaczna część komunistycznej administracji, wojska, służb porządkowych, a nawet samego aparatu partii komunistycznej. Terror dotknął przytłaczajacej większości - może nawet 90% funkcjonariuszy tych instytucji. No i prześladowania dotknęły milionów zwykłych obywateli. Regułą przy tym było, że im niższy stopień w hierarchii komunistycznej, tym odsetek represjonowanych był wyższy.

I tu pojawia się pytanie, dlaczego w 1935 r. Stalin zdecydował się na rozpętanie terroru na taką skalę?
O tyle jest to interesujące, że po zabójstwie Kirowa nie było w kierownictwie partii nikogo, kto mógłby zagrozić jego pozycji. Praktycznie całe Biuro Polityczne (czyli rzeczywiste kierownictwo ZSRR) składało się z zaufanych ludzi Stalina. No, może Ordżonikidze i Czubar byli niepewni, ale ich pozycja była słabiutka.

Pojawiają się tu najczęściej następujące wytłumaczenia:
1. Strach przed opozycją.
2. Kult jednostki
3. Szaleństwo tyrana

ad1) Słabą stroną tej hipotezy jest fakt, że w 1935r. z opozycji zostały smutne resztki. Pozycja Stalina w partii nie była niczym zagrożona. Czołowe stanowiska w partii obsadzili stronnicy Wodza. Represje dotknęły przy tym rzeszy osób przypadkowych, które wplątane zostały w tryby stalinowskiej maszyny do zabijania.
ad 2) Winny był nie tyran, tylko jego poddani, którzy aby mu przypodobać się mordowali się nawzajem masowo. Hipoteza ta grzeszy mocno naiwnością, gdyż sugeruje, ze Stalin i jego dwór dali jedynie przywolenie do polowania na ludzi w Rosji.
ad 3) Stalin mordował, bo był krwawym i szalonym tyranem. Mordował dla samej radości zabijania. Im więcej trupów tym lepiej. Stalin i Iwan Groźny to równa sobie para psychopatów. Ta teoria z kolei dowodzi bezsilności badawczej jej autorów: skoro nie potrafią znaleźć sensownego wytłumaaczenia jakiegoś zjawiska uciekają się do groteskowego zrzucania odpowiedzialności na czynniki irracjonalne. Nie potrafią tylko wytłumaczyć, jak Stalinowi, który nie był carem z urodzenia, udało się zaprząc do zbrodni cały naród.

Jak wskazałem wyżej wszystkie popularne wytłumaczenia przyczyn "Wielkiej czystki" pozostawiają uczucie pewnego niedosytu. Z tej przyczyny chciałem zwrócic uwagę na inną, mało znaną hipotezę. Tytułem wprowadzenia do tej hipotezy trzeba zwrócić na pewne, charakterystyczne cechy ustroju sowieckiego. Otóż generalnie w tym ustroju mandat władzy szedł od góry, a nie od dołu, czyli to poddani musieli mieć zaufanie rządzących, a nie odwrotnie. Władze wyższe miały dominujący wpływ na wyłanianie niższych, a lud był tylko biernym obserwatorem. Jednak warto pamiętać, że te "władze wyższe" nie były monolitem, gdyż struktury sowieckie były przez szereg lat aż do najwyższego szczebla kolegialne. A z drugiej strony w strukturach tych były też pewne elementy demokracji. Władze wyższe wyłaniano przez wybór władz niższych. Taki system władzy w latach XX-tych XXX-tych doprowadził do swego rodzaju feudalizacji struktur sowieckich. Każdy ich funkcjonariusz od najniższego do członków Biura politycznego był powiązany siecią zależności osobistych, od których zależała jego kariera, a potem i życie. Pamiętajmy, że członkowie BP mieli ogromne możliwości rekomendacji danych osób niższym organom, ale ich pozycja zależała też od tego, ile szabel byli w stanie mieć po swojej stronie w Komitecie Centralnym, czyli narzucić wybór swoich ludzi niżej. Od tego zależała pozycja i wpływy danego członka BP. Z drugiej strony niski fukncjonariusz miał wiele do stracenia jeżeli postawił na złego patrona. Można też przyjać za pewnik, że każdy sowiecki prominent miał ZAWSZE więcej zaufanych klientów niż miejsc dla nich. Stale więc musiał szukać dla nich miejsca czyimś kosztem. Do tego każdy prominent miał zewsząd czyhajacych na niego wrogów, przed którymi chronił go tylko możny patron.

O ile więc faktem jest, że pozycja Stalina w 1935r. nie była zagrożona i nie miał on osobiście powodów do wszczynania czystek, to nie można tego powiedzieć o jego zaufanych ludziach. To oni musieli walczyć o wpływy u Stalina z konkurentami i szukać posad dla swoich klientów. Od tego zależała ich pozycja, wpływy i dostęp do ucha Stalina. Rozpętanie więc histerii wielkiej czystki służyło im idealnie. Mogli rywalizować w okazywaniu czołobitności wobec Stalina, a jednocześnie utrącać tych wszystkich, na kogo udało się im rzucić niełaskę Stalina. Najprościej było z pewnością na ludzi "opozycjonistów". Z każdym zaś upadającym prominentem rozpadała się piramida jego klienteli i na wszystkich tych bezbronnych klientów rzucali się konkurenci. Można odnieść wrażenie, że zasadniczo ofiarami wielkiej czystki padały sieroty po upadłych konkurentach Stalina lub "opozycjonistach". Znacznie rzadziej osoby podczepione pod zaufanych ludzi Stalina. ALe gdy taki padał, to razem z nim do łagrów trafiała cała piramida jego klientów. Tak właśnie było np. w NKWD, gdy Jeżow zastąpił Jagodę, a potem Beria Jeżowa. W zasadzie im niżej, tym pozycja danego prominenta była bardziej nistabilna, gdyż jeszcze nie zdołał uzyskać sobie mocnej protekcji z góry. Kiedy więc zaufani Stalina podzielili się już między sobą wpływami w całym państwie, oraz uzyskali tam rzeszę wiernych klientów, nie było już siły napędzającej mechanizm Wielkiej czytski.
Pozdrawiam, Andrzej


 
Post #1

     
emigrant
 

Antykomunista
**********
Grupa: Użytkownik
Postów: 25.903
Nr użytkownika: 46.387

Stopień akademicki: kontrrewolucjonista
Zawód: reakcjonista
 
 
post 9/06/2011, 21:15 Quote Post

QUOTE(Kakofonix @ 9/06/2011, 21:02)
Pojawiają się tu najczęściej następujące wytłumaczenia:
1. Strach przed opozycją.
2. Kult jednostki
3. Szaleństwo tyrana

ad1) Słabą stroną tej hipotezy jest fakt, że w 1935r. z opozycji zostały smutne resztki. Pozycja Stalina w partii nie była niczym zagrożona. Czołowe stanowiska w partii obsadzili stronnicy Wodza. Represje dotknęły przy tym rzeszy osób przypadkowych, które wplątane zostały w tryby stalinowskiej maszyny do zabijania.
Jeśli tu może chodzić o jakąś opozycję to tylko w WKPb. Tu jakiś spisek był jak najbardziej realny, czy dążenie do odsunięcia go od władzy w inny sposób. Czystki i terror był po to, by zbudować społeczeństwo, w którym nawet taka myśl by nie powstała. I raczej mu się to udało.
Choć pilnować, by dookoła niego towarzysze się żarli jak wściekłe psy musiał do końca życia.

Ten post był edytowany przez emigrant: 9/06/2011, 21:31
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #2

     
poldas372
 

X ranga
**********
Grupa: Użytkownik
Postów: 11.890
Nr użytkownika: 19.336

 
 
post 9/06/2011, 21:30 Quote Post

QUOTE
Regułą przy tym było, że im niższy stopień w hierarchii komunistycznej, tym odsetek represjonowanych był wyższy.

Nie pokrywało by się to z np. rezultatem czystki w RKKA, gdzie proporcje były odwrotne.

Pozdrawiam
poldas
 
User is offline  PMMini Profile Post #3

     
szapur II
 

X ranga
**********
Grupa: Moderatorzy
Postów: 12.129
Nr użytkownika: 63.609

Stopień akademicki: magazynier:)
Zawód: student
 
 
post 9/06/2011, 21:35 Quote Post

Nie zgodzę się, że chodziło o zbudowanie społeczeństwa, w którym nie powstałaby myśl o spisku. Historia ZSRS do gerontokracji to właściwie endemiczna czystka, z czasem może z mniejszym natężeniem terroru. Przyczyny "Wielkiej Czystki" jak dla mnie to najpierw chęć eliminacji przeciwników/konkurentów politycznych przez Stalina; przy czym przeciwnikami/konkurentami stawali się też z czasem dotychczasowi sojusznicy i pomocnicy genseka. Oczywiście wpisuje się to w logikę systemu, przynajmniej w ten jego element, ktory zakładał ciągłą walkę klas, po prostu ciągle trzeba było jakiś przeciwników, rzeczywistej lub urojonej agentury kapitalistów, odchyleńców itp. Po prostu "czujność rewolucyjna". Paradoksalnie czystki powodowały mobilność społeczną, co tak naprawdę dało w efekcie to, że ludzie, którzy mieli nieszczęście stać się przedmiotem sowieckiego aparatu bezpieczeństwa, byli praktycznie wyrzuceni na margines społeczeństwa, nie mogąc liczyć np. na żadną pomoc, nie mówiąc już o szerszym oporze społecznym.
 
User is offline  PMMini Profile Post #4

     
emigrant
 

Antykomunista
**********
Grupa: Użytkownik
Postów: 25.903
Nr użytkownika: 46.387

Stopień akademicki: kontrrewolucjonista
Zawód: reakcjonista
 
 
post 9/06/2011, 21:42 Quote Post

QUOTE(szapur II @ 9/06/2011, 21:35)
Nie zgodzę się, że chodziło o zbudowanie społeczeństwa, w którym nie powstałaby myśl o spisku. Historia ZSRS do gerontokracji to właściwie endemiczna czystka, z czasem może z mniejszym natężeniem terroru. Przyczyny "Wielkiej Czystki" jak dla mnie to najpierw chęć eliminacji przeciwników/konkurentów politycznych przez Stalina; przy czym przeciwnikami/konkurentami stawali się też z czasem dotychczasowi sojusznicy i pomocnicy genseka.

To wyjaśnia czystki na górze, ale nie wyjaśnia terroru wśród zwykłych ludzi. Stalin potrzebował społeczeństwa, które mu nie będzie podskakiwać i dyskutować, kiedy on będzie ZSRR gotowił do wojny. I pod tym względem osiągnął swoje. Panował głód ale produkcja tysięcy czołgów szła niezakłócona...
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #5

     
szapur II
 

X ranga
**********
Grupa: Moderatorzy
Postów: 12.129
Nr użytkownika: 63.609

Stopień akademicki: magazynier:)
Zawód: student
 
 
post 9/06/2011, 21:50 Quote Post

Myślę, że Stalin w 1935 do 1937/8 za bardzo nie sądził, że będzie wojna, bo po prostu wielka czystka anihilowała korpus oficerski RKKA. Przygotowując się do wojny, nie niszczyłby własnej armii. Natomiast 1939 - to po prostu skorzystanie z okazji, ZSRS nie był akurat państwem, na którym spoczął główny ciężar obalenia wersalskiego status-quo, a jak byli przygotowani to nawet kampania przeciw Polsce trochę pokazała, nie mówiąc o wojnie zimowej...
Głód to kwestia trochę przed wielką czystką, po prostu efekt kolektywizacji 1 poł. 1930-stych. Natomiast produkcja czołgów i II wś to jednak inny czynnik - zagrożenie zewn. spowodowało szersze odwołanie do rosyjskiego patriotyzmu, rosyjskich idei narodowych, sporo oficerów z łagrów zostało zwolnionych i przywróconych do służby w armii, np. Rokossowski, paradoksalnie nienormalna sytuacja wojenna znormalizowała sytuację narodu rosyjskiego...
 
User is offline  PMMini Profile Post #6

     
emigrant
 

Antykomunista
**********
Grupa: Użytkownik
Postów: 25.903
Nr użytkownika: 46.387

Stopień akademicki: kontrrewolucjonista
Zawód: reakcjonista
 
 
post 9/06/2011, 21:56 Quote Post

QUOTE(szapur II @ 9/06/2011, 21:50)
Głód to kwestia trochę przed wielką czystką, po prostu efekt kolektywizacji 1 poł. 1930-stych.
Jeśli mówimy o głodzie na Ukrainie, to oczywiście przed wielką czystką, ale nie żaden efekt tylko celowe zagłodzenie 3 mln ludzi (za Snyderem).
QUOTE
Natomiast produkcja czołgów i II wś to jednak inny czynnik - zagrożenie zewn. spowodowało szersze odwołanie do rosyjskiego patriotyzmu, rosyjskich idei narodowych, sporo oficerów z łagrów zostało zwolnionych i przywróconych do służby w armii, np. Rokossowski, paradoksalnie nienormalna sytuacja wojenna znormalizowała sytuację narodu rosyjskiego...
Odwołanie się do patriotyzmu, to faktycznie efekt już branego lania, ale produkcja dziesiątek tysięcy czołgów (przypominam- więcej niż miała cała reszta świata do kupy wzięta) to bajka jeszcze sprzed wojny.
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #7

     
szapur II
 

X ranga
**********
Grupa: Moderatorzy
Postów: 12.129
Nr użytkownika: 63.609

Stopień akademicki: magazynier:)
Zawód: student
 
 
post 9/06/2011, 22:04 Quote Post

Tylko że ZSRS był uwikłany jednak w konflikty w 2 poł. lat 1930-stych: Hiszpania, Japonia, a akurat zupełnie poprawnie zdefiniowano w ZSRS kierunki rozwoju strategii - postawienie na wojska pancerne i lotnictwo, więc produkowano czołgi, produkowano by je tak samo bez czystek. Natomiast głód 1933 to nie tylko Ukraina, i nie widziałbym w tym jakiejś akcji przeciwukraińskiej, raczej przeciw-kułackiej, jeśli tak można powiedzieć...
 
User is offline  PMMini Profile Post #8

     
emigrant
 

Antykomunista
**********
Grupa: Użytkownik
Postów: 25.903
Nr użytkownika: 46.387

Stopień akademicki: kontrrewolucjonista
Zawód: reakcjonista
 
 
post 9/06/2011, 23:10 Quote Post

Kułacy byli wywiezieni do Gułagu. Jak odcinano całe wsie od dostaw, to umierali wszyscy. Co mieli kułacy w sytuacjach kiedy kołchoźnicy pracowali na polach kołchozowych słaniając się z głodu, a za znalezienie kłosa w kieszeni była czapa, o dokoła pól wieże z NKWD... Te trupy dzieci na ulicach ze zdjęć to też nie kułacy... Głód miał Ukrainę na kolana rzucić i rzucił. Przynajmniej do wojny.
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #9

     
gotfryd_de
 

IV ranga
****
Grupa: Użytkownik
Postów: 317
Nr użytkownika: 4.837

Stopień akademicki: mgr
Zawód: prawnik
 
 
post 9/06/2011, 23:30 Quote Post

Odnośnie przyczyn Wlk. Czystki - myślę, że dopatrywanie się w niej jakiegoś założenia, myśli przewodniej, teoretycznej podstawy czy idei Stalina jest trochę szukaniem na siłę wyjaśnienia tam gdzie go nie ma. Rozwój sytuacji w ZSRR tak w latach 20-tych jak i 30-tych był skutkiem różnych krzyżujących się i walczących sił i przypadków nie zaś z góry ukartowanym planem genialnego zbrodniarza.

Gdyby Stalinowi przeciwstawili się zgodnie Zinowiew Kamieniew i Trocki nie pokonałby ich ale porozumiał się i podzielił wpływy. Gdyby nie popełniła samobójstwa jego żona, nie popadłby w paranoję. Gdyby do władzy nie doszedł Jeżow... Każde z tych zdarzeń uniemożliwiło by Wlk. Czystkę.

Ad meritum.
Wg. mnie Wlk. Czystkę spowodował splot głównych 3 faktów który stał się mieszkanką wybuchową.

1) Zachwianie wiary Stalina w wierność dlań partii na zjeździe gdzie prawdopodobnie musiał sfałszować wyniki głosowania żeby zwyciężyć.
2) Powołanie nienaturalnie podejrzliwego i nadambitnego indywiduum na nieodpowiednie stanowisko - Jeżow. To on rozniećił pożar do niewyobrażalnych rozmiarów.
3) Paranoja Stalina który potrafił uwierzyć we wszystkie bzdury Jeżowa w obawie o utratę władzy.

Stalin i Jeżow wzajemnie się nakręcali i ten splot spowodował Wlk. Czystkę. Kiedy zabrakło Jeżowa czystki były nadal ale w racjonalniejszych dla bezpieczeństwa państwa granicach.
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #10

     
emigrant
 

Antykomunista
**********
Grupa: Użytkownik
Postów: 25.903
Nr użytkownika: 46.387

Stopień akademicki: kontrrewolucjonista
Zawód: reakcjonista
 
 
post 9/06/2011, 23:34 Quote Post

Stalin nie popadł w żadną paranoję po samobójstwie zony. Czystki to była celowo zaplanowana i wykonana akcja. Co do Jeżowa, to był on postawiony na czele NKWD do określonego zadania. Gdy je spełnił, Stalin się go pozbył.

 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #11

     
gotfryd_de
 

IV ranga
****
Grupa: Użytkownik
Postów: 317
Nr użytkownika: 4.837

Stopień akademicki: mgr
Zawód: prawnik
 
 
post 9/06/2011, 23:45 Quote Post

I w ramach tego zadania Jeżow zbierał informacje również na Stalina?

A jak wyjaśnić zmianę stanowiska Stalina wobec Zinowiewa i Kamieniewa? Przecież przed śmiercią żony ich całkowicie pokonał i upokorzył. Zupełnie mu się podporządkowali i na tym poprzestał. Wygnał też Trockiego choć naprawdę mógł to załatwić inaczej. Mija parę lat, samobójstwo żony, nowy proces i wyrok śmierci dla Z. i K. a potem zlecenie zabójstwa T.

Poza tym nie wiem co czytałeś ale z tego co czytałem ja właśnie po śmierci żony bardzo się zmienił do tego stopnia że potrafił zezwalać na śmierć nawet bliskich mu wcześniej osób np z jej rodziny.

Wspominane jest również że obarczał winą za śmierć żony swych współpracowników.

Teoria zadania Jeżowa nie trzyma się nijak kupy. Chyba że Stalin był antykomunistą - wtedy mógłby zlecić Jeżowowi takie osłabienie ZSRR do jakiego doszło za Wlk. Czystki.
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #12

     
Piegziu
 

Tajny Agent Piegziu
**********
Grupa: Supermoderator
Postów: 9.320
Nr użytkownika: 48.576

M.A.P.
Stopień akademicki: dr
 
 
post 9/06/2011, 23:47 Quote Post

QUOTE(emigrant @ 9/06/2011, 23:34)
Stalin nie popadł w żadną paranoję po samobójstwie zony. Czystki to była celowo zaplanowana i wykonana akcja.  Co do Jeżowa, to był on postawiony na czele NKWD do określonego zadania. Gdy je spełnił, Stalin się go pozbył.
*


Co ciekawe, ludzie do określonych zadań na danym odcinku czasu nie byli u Stalina rzadkością. Gdy zbliżał się rok 1953, cała śmietanka wyrosła na czystce z lat trzydziestych, tj. Mołotow, Kaganowicz, Wołoszyrow, Beria, etc. miała zostać wylana i zastąpiona nową krwią. Sam Beria tłumaczył swojej płaczącej żonie w dniu śmierci Stalina, iż jego zejście ze świata uratowało im życie w najlepszym momencie.


 
User is offline  PMMini Profile Post #13

     
emigrant
 

Antykomunista
**********
Grupa: Użytkownik
Postów: 25.903
Nr użytkownika: 46.387

Stopień akademicki: kontrrewolucjonista
Zawód: reakcjonista
 
 
post 9/06/2011, 23:50 Quote Post

Zgadza się. Wiele wskazuje, że Stalin szykował generalną zmianę warty w swoim otoczeniu, taką wymianę pokoleniową ,a sprawa lekarzy kremlowskich miała być tylko początkiem nowej fali terroru. Śmierć Stalina przerwała te urocze plany...

Ten post był edytowany przez emigrant: 9/06/2011, 23:51
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #14

     
Kakofonix
 

Unregistered

 
 
post 10/06/2011, 5:29 Quote Post

QUOTE(poldas372 @ 9/06/2011, 21:30)
QUOTE
Regułą przy tym było, że im niższy stopień w hierarchii komunistycznej, tym odsetek represjonowanych był wyższy.

Nie pokrywało by się to z np. rezultatem czystki w RKKA, gdzie proporcje były odwrotne.

Pozdrawiam
poldas
*



Hej,
nie mogę się z tym zgodzić. Sam szczyt piramidy w RKKA mniej jednak ucierpiał niż niższe kadry. Zginęło 3/5 marszałków i 3/8 komandarmów I rangi, dużo, ale na niższych szczeblach ginęło 80-100% rang. Np. zginęło 2/3 dowóców brygad i dywizji, ale 90% pułkowników.
Dane są tu:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Wielka_czystk...Armii_Czerwonej

Widzę, że hipoteza, iż za czystki odpowiada walka koterii wokół Stalina nie uwiodła Was swoją prostotą ...

Pozdrawiam, Andrzej





 
Post #15

6 Strony  1 2 3 > »  
1 Użytkowników czyta ten temat (1 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:


Topic Options
Reply to this topicStart new topic

 

 
Copyright © 2003 - 2023 Historycy.org
historycy@historycy.org, tel: 12 346-54-06

Kolokacja serwera, łącza internetowe:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej