Ta książka Kubijowycza jest interesująca ponieważ autor podaje tam np. takie fakty jak język uzywany na co dzień przez rzymokatolików i grekokatolików w poszczegolnych miejscowościach, zmiany obrządku czy np. podział niektórych miejscowości na część polską i ukraińską. Inna sprawa, że interpretacja faktów nie jest całkiem obiektywna ale to już sprawa drugorzędna. Liczy się, że autor podaje wiele ciekawych faktów. Życzę powodzenia w przepisywaniu ksiązki Jagmina. Orientuje się ksiądz czy Tadeusz Jagmin był grekokatolikiem? Jego imię raczej na to nie wskazuje.

The classification of G.C.-s according to language usage is approx. In the 20 cent. Pol. language usage among the
U-s increased as well as the np. of conversions to R.C. rite.

1. Pytanie, skąd Kubijowycz czerpał dane o języku, tzn. jakimi pozaspisowymi źródłami rozporządzał.
2. "Tadeusz Jagmin" to, zdaje się, pseudonim. Biskup Polowy WP JE Józef Gawlina podejrzewał o autorstwo płka Jagmin-Sadowskiego (por. zapiski Gawliny wydane niedawno - niestety mam je w katedrze, w każdym razie wyszły chyba w Katowicach, w księgarni św. Jacka).
3. Jego dzieło to nie książka, a raczej broszurka. Małymi, systematycznymi kroczkami da się to zrobić. Forma elektronicza zapisu może się zawsze przydać przy cytowaniu w jakimś artykule itp.

2. "Tadeusz Jagmin" to, zdaje się, pseudonim. Biskup Polowy WP JE Józef Gawlina podejrzewał o autorstwo płka Jagmin-Sadowskiego (por. zapiski Gawliny wydane niedawno - niestety mam je w katedrze, w każdym razie wyszły chyba w Katowicach, w księgarni św. Jacka).

Swoją droga zastanawiam się dlaczego metropolita Szeptycki nie wydał takiego listu do Polaków-grekokatolików w okresie międzywojennym.

Moja teoria jest taka, że w dobie nasilającego się konfliktu polsko-ukraińskiego większość grekokatolików, którzy uważali się za Polaków po prostu zmieniła obrządek na łaciński.

Z jednej strony dla Ukraińców było nie do zakceptowania żeby grekokatolik był Polakiem

a z drugiej strony dla Polaków Polak nie rzymski katolik nie był prawdziwym Polakiem albo co najwyżej Polakiem drugiej kategorii. Tak mi sie wydaje.

Mały przyczynek do kwestii nieakceptowania grekokatolików-Polaków przez społeczność polską: o ile pamiętam, w książce płka Kowalskiego o mniejszościach narodowych w siłach zbrojnych II Rzeczypospolitej (Toruń 1998) autor podaje, że poborowych grekokatolików deklarujących narodowość polską administracja wojskowa i tak kwalifikowała do rozdzielnika "Rusinów" (w wojsku, przynajmniej przez jakiś czas, Rusinami nazywano Ukraińców z b. Galicji, a określenie "Ukrainiec" rezerwowano dla tych z Wołynia). Innymi słowy, nie ufano im po prostu, niejako "z urzędu" przechodzono do porządku dziennego nad ich deklaracjami. W ten paradoksalny sposób tajne wytyczne polskich władz wojskowych co do meritum zgadzały się w 100 % z twierdzeniami prasy ukraińskiej, że grekokatolików-Polaków to właściwie w ogóle nie ma.

Ja bym to ujął inaczej: dlaczego w tym okresie listy pasterskie Metropolity czy episkopatu in graemio nie były już publikowane, jak przed I wojną, nieomalże automatycznie i urzędownie w 2 językach, tj. ukraińskim (d. "ruskim") i polskim. Bo taki list, jak ów z 1904 r., wystarczyło doprawdy wydać jeden. Rzecz raczej w owych polskich wersjach listów "ogólnych", przed I wojną chyba z reguły u bazylianów w Żółkwi drukowanych.
Tego nie wiedziałem, że za Austrii listy pasterskie były w dwóch językacj a w II RP tylko po ukraińsku


Tu zarysowuje się inne pytanie: jak było z rozróżnieniem na grekokatolików-Polaków i grekokatolików polskojęzycznych, ale o świadomości niepolskiej (o czym już Pan słusznie wspominał). Ci drudzy mogli wyrażać bierną choćby gotowość do (re)ukrainizacji. Bo jeśli prawdą jest to, co pisano w nekrologach ks. Nehrebeckiego, parafianie cerkwi w Zalesiu łączyli "ruską" świadomość z polskim językiem. I tak dalej.
Myślę, że taka reukrainizacja byłaby możliwa tylko wtedy gdyby te tereny włączono do niepodległego państwa ukraińskiego. W warunkach niepodległego państwa polskiego szans na reukrainizację tej ludności raczej nie było. Tak uważam. Choć jak pokazuje cytowany przeze mnie przykład Krzeczowic niektórzy tamtejsi polskojęzyczni grekokatolicy sami nauczyli się języka ukraińskiego a przynajmniej częśc dzieci uczyła sie w szkole języka ukraińskiego.


Owszem, w sytuacji "zaboru polskiego" grekokatolik deklarujący polskość postrzegany mógł być (i bywał) jako, hm, taki Volks-Pole. Albo zaprzeczano istnieniu takowych.
Z drugiej strony warto zauważyć jedno: nie odwołany przecież list z 1904 r. potwierdzał "prawo do asymilacji":

"Między wiernymi, duchownej mej władzy podlegającymi mając i Was, którzy choć z ruskich rodzin pochodzicie, w domu jednak tylko po polsku mówicie i poczuwacie się do polskiej narodowości [...]
Dlatego chcę, byście wiedzieli, że szanuję Wasze przekonania, że dalekim jestem od myśli narzucania Wam patriotyzmu ruskiego. [...]
Język, przekonania, narodowość – to dobra, prawa, których nikomu nigdy nie wolno odbierać. Szanować je – to prosty obowiązek sprawiedliwości. [...]
Ja tego pragnę i od kapłanów moich dyecezyj domagam się, by zawsze wszystkie Wasze potrzeby duchowne były zaspokojone – by w nauce, spowiedziach do was w mowie zastosowywali się, nie żądając od was, byście się ruskiego języka uczyli, by ich rozumieć."

Niezależnie od tego, jak w późniejszej praktyce wyglądała realizacja tych zasad, nie wydaje mi się, by ta jasna deklaracja miała jakiś odpowiednik, gdy idzie o enuncjacje hierarchii rzym.kat. skierowane do łacinników ukraińskojęzycznych. Tam ideologia i praktyka miały jedno hasło: (re)polonizacji.
Nie zgodze się. Uważam, że oba kościoły miały po prostu inne cele w tym zakresie. Kościołowi greckokatolickiemu zależało na tym aby polskojęzycznych grekokatolików zatrzymać przy ich obrządku w związku z nasileniem zmian obrządku na łaciński. Natomiast kościół rzymskokatolicki nie miał żadnego interesu w ogłaszaniu takiego listu. To mogłoby tylko podważyć jego pozycję na tym terenie i wprowadzić ogromne zamieszanie wśród wiernych.



Kiedyś, chyba latem 2004 r., jechałem autobusem do Lwowa z pewnym księdzem gr.kat., który pochodził z Galicji, ale długo pracował na Zakarpaciu. Żaden historyk, ale zwrócił moją uwagę na istotną okoliczność. Otóż gdy zapytałem go - na marginesie rozmowy o grekokatolikach-Węgrach na Zakarpaciu i grekokatolicyzmie węgierskim w ogóle (mój interlokutor bywał i w eparchii Hajdudorog) - dlaczego, jego zdaniem, mógł zaistnieć fenomen grekokatolicyzmu węgierskiego (opartego, nie oszukujmy się, na zmadziaryzowanych Rusinach-Ukraińcach i Rumunach; konwertytów z kalwinizmu, rdzennych Węgrów, było niewielu - a tezy o przetrwaniu enklaw wschodnich od średniowiecza to raczej tyle samo warte, co mit cyrylometodiański w ideologii polskiego prawosławia), stwierdził, że to z uwagi na większe zróżnicowanie konfesyjne Węgrów. Węgrzy historycznie mieli silny protestantyzm (kalwinizm, ale i luteranizm) i to nie dało im się zasklepić w myśleniu Węgier=(rzymski)katolik. Pomyślałem sobie potem, że rola protestantów węgierskich w życiu narodowym była donioślejsza niż w Polsce nie tylko dlatego, że mieli większy udział procentowy w społeczeństwie, ale i z uwagi na "habsburski" charakter kontrreformacji. W Polsce była ona tworem rodzimym (czy uważanym za taki), zwyciężyła tak całkowicie, że stereotyp Polaka-łacinnika wrósł w świadomośc i podświadomość społeczeństwa aż po dzisiejsze czasy.

A na Węgrzech ze zasymilowanych Słowian i Rumunów wytworzył się odrębny, prężny Kościół, który na przykład w aspekcie powołań kapłańskich ma się o wiele lepiej od łacińskiego tamże.

Całkowicie się zgadzam
Jeszczę wrócę do tej kwestii...