Islam w zasadzie na terenach opanowanych przez muzułmanów formalnie zezwalał na wyznawanie innej religii tylko tak zwanym "ludom księgi" czyli chrześcijanom i żydom oczywiście pod warunkiem całkowitego podporządkowania muzułmanom, płacenia dżizji etc.

Tu się nie zgodzę - islam dla przeciętnego człowieka o mentalności tamtych czasów był znacznie prostszy i mniej uciążliwy niż chrześcijaństwo - stąd zresztą taki sukces islamu. Raczej zawsze też opłacało się tam przejść na islam.

Jednak  jacyś  zaratusztrianie przetrwali na obszarach wczesnych podbojów islamskich do dziś.

Jazydzi    i     podobne  grupy powstali w prawie że samiuśkim muzułmańskim mateczniku i też do dziś istnieją.

 Nie zawsze.  Nie przypadkiem granica islamu we wschodniej Europie do czasu ekspansji   rosyjskiej pokrywała się mniej więcej z granicą lasu i stepu. W strefie leśnej świni jako podstawowego źródła mięsa nie było żywcem czym zastąpić.

Owszem bo doktryna rozjechała się z praktyką. Zmuszanie zoroastrian do przechodzenia na islam lub ich mordowanie, gdyby nie chcieli okazało się mniej praktyczne niż zamienienie ich w poddanych i obłożenie podatkiem. Jednak zorostrian, którzy w ten sposób przetrwali nie było wielu - większość przeszła na islam od razu lub później.

Jazydzi przetrwanie zawdzięczali wycofaniu się na wyjątkowo odludne i trudno dostępne górskie tereny oraz pewnej opiece Kurdów (którzy fanatycznymi muzułmanami nie byli a z Jazydami są spokrewnieni) a nie uznaniu ich za "lud księgi" czy tolerancji.

Chodziło mi jednak raczej o to że islam jest łatwiejszy bo (między innymi): nie każe zadowolić się tylko jedną żoną bo można ich mieć kilka i jeszcze nałożnice i nie jest to grzech, nie każe nadstawiać drugiego policzka ani miłować nieprzyjaciół swoich , nie twierdzi, że łatwiej wielbłądowi przejść przez ucho igielne niż bogatemu do nieba, ustanawia dość proste prawo szariatu odpowiadające prymitywnej ludowej sprawiedliwości, za ideał stawia Mahometa który został potężnym i bogatym człowiekiem a nie zginął na krzyżu upokarzającą śmiercią etc.

Spójrz na tradycyjny zestaw inwentarza na choćby niegóralskiej wsi polskiej. Świnia dla mięsa, krowa dla mleka, kura dla jajek. Nawrócenie na islam oznacza w tych warunkach nawrócenie na laktooowegetarianizm, bo i czym tą świnię zastąpić. Koczownicy i tak świń nie trzymają, bo te nie lubią przeprowadzek, za to na stepie można wypasać dużo większe stada krów niż na łąkach w strefie leśnej, więc można iść w wołowinę. W górach można kombinować z owcami i kozami, które na lesistych nizinach radzą sobie jednak słabo, a i ze świni łatwo zrezygnować bo półkoczownictwo. W nizinnej strefie leśnej jednak jest problem - nie ma świni, nie ma mięsa, chyba że krówka przestaje się doić a kurka nieść ze starości, łąk mało, żołędzi w lesie dużo.

zaś  znajomość traktatów teologicznych jest wymagana tylko u uczonych mnichów etc.

Islam zaszedł   też dalej   niż Arabowie (to znaczy dalej niż podboje arabskie ale oczywiście nie dalej niż arabscy kupcy i misjonarze) na  przykład do  Indonezji.