| |
|
|
 Ludy Anatolii
| |
|
|
|
|
Im więcej czytam o nich, tym bardziej widzę, jaka tam powstała mozaika.
Najpierw były te ludy anatolijskie typu Hetyci z językami anatolijskimi, Kaszkowie, potem pojawili się greccy osadnicy na zachodnim, południowym, północnym wybrzeżu i pokrewni Grekom Frygowie wkroczyli w głąb lądu. Przybyli Ormianie z Bałkanów. Później pojawili się jeszcze Celtowie, jakaś grupa, która zapędziła się tam podczas wyprawy na Grecję.
Z tamtych terenów mamy: węzeł gordyjski, czapkę frygijską, króla Midasa, Krezusa, Homera, Lukiana z Samosat.
Warto może przyjrzeć się poszczególnym krainom, jaki tam mieszkał lud:
Troada, Eolia, Jonia, Doryda, Myzja, Lidia, Karia, Licja, Frygia, Cabalia, Pizydia, Pamfilia, Bitynia, Paflagonia, Galacja, Kapadocja, Cataonia, Likaonia, Izauria, Cylicja, Pont, Kommagena, Sophene, Armenia Mniejsza.
Ogólnie ciekawi mnie, jaki był zasięg rzeczywistego greckiego osadnictwa w Anatolii i jak głęboka była hellenizacja. Np. ci Celtowie z Galacji się gładko zhellenizowali, choć był to ten najpóźniejszy okres.
Odpowiednie mapy:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/comm...ions-en.svg.png
https://en.wikipedia.org/wiki/Anatolia#/med...settlements.jpg
https://i.pinimg.com/originals/81/78/c6/817...98d01253f55.jpg
https://i.pinimg.com/736x/ff/7f/9f/ff7f9f14...age-armenia.jpg
https://en.wikipedia.org/wiki/Anatolia#/med...muel_Butler.jpg
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/comm...rkey_region.jpg
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/comm...ethiter.svg.png
Nie ma jednak map językowych, map grup etnicznych.
Mapka rozmieszczenia języków anatolijskich:
http://www.geocurrents.info/wp-content/upl...nguages-Map.png, https://tied.verbix.com/tree/anat/ana.gif
Np. w 550 roku p.n.e. doszło do takiej sytuacji.
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/comm...nt_colonies.PNG
Grecy byli niezależni tylko na wybrzeżach, a duże państwo Lidia, o korzeniach w Arzawie z czasów Hetytów, i Kommagena, która była państwem pohetyckim, syryjsko-hetyckim, zdominowały Anatolię, jakby wypierając Greków. Jakim językiem mówiono w takiej Lidii? Po lidyjsku, czyli anatolijsku. Jak wtedy żyli Frygowie pod takim panowaniem? Frygia została jednak wcześniej zniszczona przez Kimmerów. Lidyjczycy jako pierwsi bili monety złote i srebrne.
A gdy te tereny w końcu zajęli Persowie - zapewne wstrzymało to hellenizację do czasów Aleksandra Wielkiego. Czy w tym czasie nadal kwitły te języki anatolijskie? Który z nich przetrwał najdłużej? Podobno wszystkie wymarły do początków naszej ery.
Fajna inskrypcja po luwijsku: https://cdn.britannica.com/35/146935-050-75...kara-Turkey.jpg
Właściwie to dość proste: póki trwały języki anatolijskie, hellenizacja nie była pełna. Stopniowo ich znaczenie malało.
Badanie losów poszczególnych krain jest zbyt czasochłonne, proszę o jakieś ogólne opinie.
Ten post był edytowany przez Kresowy: 15/01/2020, 18:15
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
Takie były grupy języków w klasycznej starożytności, czyli trochę później:
Anatolijskie, które trwały dłużej, czyli izauryjski (do V wieku n.e., był to lud górski) i pizydyjski (góry Taurus, lud stawiający opór wszelkim najeźdźcom), spokrewnione z luwijskim.
Na zachodzie i na wybrzeżach mówiono po grecku.
Po frygijsku do VII wieku n.e.
Na północnym-zachodzie lokalne odmiany trackiego (Bitynia nikomu nie dawała się podbić).
W Galacji do VI wieku lokalna odmiana języka galijskiego - to ci Celtowie.
Na wschodzie kapadocki, prawdopodobnie spokrewniony z frygijskim (lub anatolijski), i ormiański.
Na północnym wschodzie języki kartwelskie, bliżej Kaukazu.
Bez zdziwień.
Mapa dla roku 63 p.n.e.
http://cdn.thinglink.me/api/image/82587682...10/scaletowidth
Jeśli istniała Paflagonia, to może trwał język paflagoński, prawdopodobnie anatolijski (to dawna kraina Kaszków, jednak ich język powiedzmy kaszkijski nie był typowym językiem anatolijskim, mógł należeć do rodziny kaukaskiej czy kartwelskiej, a Kaszkowie mieć coś wspólnego z Czerkiesami, Abchazami).
Wcześniej:
Likaonia - pasterski lud z wyżyn centralnej Anatolii, długo pozostawał niezależny. Język też zapewne anatolijski.
Myzja - Strabon napisał, że język ten był mieszanką lidyjskiego i frygijskiego. Trudno dziś powiedzieć, do której z grup należał. Lidyjski był anatolijski. Herodot uważał, że byli to koloniści z Lidii, czyli lud anatolijski.
Cylicja - mówiono tam po luwijsku.
Pamfilia - mieszanka miejscowych, imigrantów z Cylicji i Greków z Arkadii i Peloponezu, Grecy wcześnie zaczęli tam coś znaczyć. Pamfilijczycy, mówiący dialektem luwijskim, i Pizydyjczycy byli prawdopodobnie początkowo jednym ludem, pierwsi się hellenizowali (już w VI wieku p.n.e.), a drudzy żyli dziko w górach.
W języku kapadockim nie ma żadnych tekstów, uważa się jednak, że mimo hellenizacji miejscami trwał do co najmniej VI wieku n.e. Grecy go nie rozumieli, może więc był anatolijski, tak się raczej sądzi.
Przypuszczam, że Lidia tak się wzmocniła, bo skupiła w sobie te wszystkie niegreckie i jakby pohetyckie narody Anatolii.
Na tej mapie Lidia zajmuje jednak też wybrzeża: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/comm...nt_times-en.svg
Np. w VI wieku p.n.e. grecki Milet był morskim imperium i miał wiele kolonii, jednak miał problemy z silną Lidią. Toczyli długą wojnę, zawarli w końcu sojusz: https://fr.wikipedia.org/wiki/Thrasybule_de_Milet - jest tam historyjka, którą już kiedyś słyszałem, o polu zboża.
Wczesna historia poszczególnych miast w interiorze Anatolii jest mało poznana. Jeszcze ok. roku zerowego były to tylko miasteczka.
Znalazłem materiał na YouTube:
https://www.youtube.com/watch?v=A8_mZ7CKpw8
Ten rozrost Lidii i połknięcie przez nią Frygii był głównym wydarzeniem w niezmiennej przez stulecia sytuacji. Wkrótce pojawili się Persowie i przestało to być istotne.
Ten post był edytowany przez Kresowy: 16/01/2020, 18:33
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
Smyrna, port joński na zachodnim wybrzeżu: "Rozkwitające miasto zostało zburzone prawdopodobnie w roku 575 p.n.e. przez króla lidyjskiego Alyattesa II."
Król ten najechał też na Milet oraz wygnał Kimerów.
Ten post był edytowany przez Kresowy: 19/01/2020, 14:56
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
QUOTE(Kresowy @ 14/01/2020, 18:19) Im więcej czytam o nich, tym bardziej widzę, jaka tam powstała mozaika.Najpierw były te ludy anatolijskie typu Hetyci z językami anatolijskimi, Kaszkowie, potem pojawili się greccy osadnicy na zachodnim, południowym, północnym wybrzeżu i pokrewni Grekom Frygowie wkroczyli w głąb lądu. Przybyli Ormianie z Bałkanów. Później pojawili się jeszcze Celtowie, jakaś grupa, która zapędziła się tam podczas wyprawy na Grecję.
Był jeszcze substrat przedindoeuropejski - Hatyci, których język według niektórych teorii był pokrewny językom północno-zachodnio-kaukaskim, bardziej na wschodzie zaś Huryci.
QUOTE(Kresowy @ 15/01/2020, 18:42) Znalazłem materiał na YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=A8_mZ7CKpw8Ten rozrost Lidii i połknięcie przez nią Frygii był głównym wydarzeniem w niezmiennej przez stulecia sytuacji. Wkrótce pojawili się Persowie i przestało to być istotne.
Co mnie ciekawi, to regres cywilizacyjny centralnej Anatolii we wczesnej epoce żelaza. W II tyś. p.n.e. region ten był centrum cywilizacji hetyckiej, a po upadku Imperium Hetytów cofnął się na kilkaset lat do poziomu przed-państwowego, aż podzielili go między siebie Lidyjczycy i Medowie.
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
Regres taki wystąpił w wielu miejscach w historii. Gdy upada imperium, jego twórcy jakby tracą siły. Był to ogromny wysiłek i teraz mają to za sobą, można powspominać - ale robić to drugi raz, o nie.
Ta rzekoma Frygia Mniejsza (Hellespontyńska) chyba wcale nie była zamieszkana przez Frygów. Persowie nazwali tak satrapię w północno-zachodnim rogu Anatolii, tak naprawdę obejmowała Troadę, Myzję i Bitynię. Jacyś Frygowie kiedyś tam mieszkali. Lidia podbiła te tereny.
Phrygia Pacatiana była prowincją rzymską i nie mieszkali tam Frygowie, obejmowała Karię i Lidię.
Np. Laodycea uznawana jest za miasto frygijskie, ale leżała na pograniczu z Karią i Lidią.
"Dokładne granice tych terytoriów były źle określone i nie były stałe."
Frygia była samodzielnym mocarstwem w VIII wieku p.n.e., otoczonym przez ludy anatolijskie.
W czasach wojny trojańskiej centrum Frygii rzeczywiście leżało trochę bardziej na północny zachód.
Po frygijsku mówiono do VI wieku naszej ery. Nie był to język anatolijski, byli to przybysze z Bałkanów, w czasach upadku Hetytów albo wcześniej.
Sanktuarium Kybele we Frygii: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pesynunt .
Po Kaszkach niewiele zostało fizycznych śladów archeologicznych.
W Poncie greccy osadnicy wchodzili w kontakt z ludami Kaukazu, co dało wiele słynnych mitów: złote runo (Kolchida była kolonią Miletu, w dzisiejszej Gruzji), Prometeusz, niektóre podróże Heraklesa i Odyseusza. Podbój perski Pontu polegał na tym, że płacono trybut, natomiast osiedla pozostawały czysto greckie.
Na wschodzie te krainy, zwłaszcza Frygia i Lidia w okresie rozkwitu, stykały się z Urartu, Asyrią, Medami.
Sophene była częścią Urartu, potem Armenii, Medii, Persji. Zamieszkana chyba przez Ormian.
Jakiś Polak się zajmuje tymi terenami:
Michał Marciak: Sophene, Gordyene, and Adiabene. Three Regna Minora of Northern Mesopotamia Between East and West (= Impact of Empire. Band 26). Brill, Leiden/Boston 2017
Armenia Mniejsza to późniejsze czasy, I wiek p.n.e., kiedy Armenia była potężnym królestwem i sięgnęła Cylicji, Morza Śródziemnego.
Ancyra, dzisiejsza Ankara, była stolicą Galacji. Celtowie przybyli do Azji Mniejszej dopiero w roku 278/277 p.n.e. Do Galacji zostali zepchnięci przez Antiocha I Sotera, najwyraźniej wybrzeża były atrakcyjniejsze. Tectosages, jedna z trzech ich podgrup, przybyli z okolic Pirenejów: https://en.wikipedia.org/wiki/Tectosages#/m...migrations).svg Dla nas to dziwne, jednak w świecie antycznym te tereny należały do jednego kręgu rzymsko-greckiego.
Zostało zachodnie wybrzeże:
W Bitynii mieszkali Bityńczycy, plemię trackie. Przybyli tam w czasach upadku Hetytów albo trochę później. Musieli trochę rozpychać się wśród lokalnych ludów anatolijskich, by zdobyć terytorium. Herodot napisał, że byli spokrewnieni z Frygijczykami i Ormianami. Bitynia została podbita przez Lidię Krezusa.
Ormianie uważa się, że po cichu, bez śladów w źródłach przeszli z Bałkanów na swoje znane nam tereny. Tak samo potem Grecy przesuwali się wzdłuż północnego wybrzeża Anatolii.
Krainy zachodniego wybrzeża to anatolijskie Lidia, Karia, Licja, także Myzja, oraz nad morzem greckie Troada, Eolia, Jonia, Doryda.
W Licji mówiono po licyjsku, języku z podgrupy luwijskiej. Język ten wymarł ok. 100 roku p.n.e. Hetyci i Egipcjanie znali ten lud (Lukka) jako buntowników i piratów.
Karia była niezależna, ale osiedliło się tam wielu Greków. Herodot pochodził z Halikarnasu w Karii. Język karyjski najbliżej spokrewniony był z licyjskim, zanikł około roku zerowego. Niedaleko Halikarnasu znaleziono wielkie grobowce mykeńskie.
Lidia podbijała kolonie greckie, by uzyskać dostęp do morza. Język lidyjski wymarł w I wieku p.n.e. Słowo "tyran" być może pochodzi z lidyjskiego oraz "molibden". Lidia brała udział w rozgrywkach między Asyrią i Egiptem. Walczyła z Medią na początku VI wieku p.n.e. 28 maja 585 p.n.e doszło do bitwy nad rzeką Halys we wschodniej Anatolii, którą zakończyło całkowite zaćmienie słońca. Potem Lidia zajęła perskie miasto w Kapadocji i wtedy Cyrus Wielki rozpoczął kontrofensywę.
Lidię, Jonię, Karię, Licję podbił generał medyjski Harpagus pod rozkazami Cyrusa Wielkiego.
Troada była obszarem osadnictwa greckiego, wiele polis biło własne monety.
Eolia, Jonia, Doryda - strefy greckiego osadnictwa w Azji Mniejszej. Były dość odizolowane od "Azji" jako tereny nadbrzeżne u stóp gór. Lidia podbiła potem, podporządkowała sobie miasta eolskie i jońskie. To rodzaj próby kontrataku "Azji". Anatolijscy Myzyjczycy w IV wieku p.n.e. przenieśli się w głąb lądu.
Eolia powstała na wybrzeżu Myzji, Jonia na wybrzeżach Lidii i Karii, Doryda na wybrzeżu Karii. Osadnictwo greckie częściowo było wynikiem najazdu Dorów na cywilizację mykeńską, zwłaszcza jońskie. Sami Dorowie też osiedlali się bardziej na południe. W X wieku p.n.e. nastąpił intensywny najazd tych trzech grup greckich na wybrzeża Anatolii, przejmowano miasta od ludów anatolijskich.
W Halikarnasie w V wieku p.n.e. spory procent populacji stanowili miejscowi Karyjczycy.
Ten post był edytowany przez Kresowy: 21/01/2020, 10:24
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
Frygia dominowała w Anatolii w XII - VII wieku p.n.e., czyli między Hetytami a Lidią. Frygia korzystała z dorobku Hetytów, stworzono dobrą sieć dróg. Hodowano tam owce, konie, wytwarzano dywany, wymyślono sztukę haftu.
Lidyjczycy jako pierwsi stworzyli sklepy detaliczne.
Rzymianom trzy lata zajął podbój Izaurii.
Celtowie okazali się niszczycielską hordą i dlatego zepchnięto ich w głąb lądu.
Licja była zawsze niewielką niezależną krainą, nikomu nie dała się podbić aż do czasów perskich.
Jonia była bardzo zamożna od końca VII wieku p.n.e.
Ten post był edytowany przez Kresowy: 22/01/2020, 19:34
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
Konya to miasto bliżej środkowego południowego wybrzeża:
"Około roku 1500 p.n.e. miasto dostało się pod wpływy Hetytów, a następnie, około 1200 roku p.n.e., indoeuropejskich Ludów Morza. W VIII w. p.n.e. na tym terenie Frygijczycy założyli swoje królestwo. Ksenofont nazywa to miasto Ikonium. Około 690 r. p.n.e. miasto zostało zajęte przez Kimmerów. Ikonium następnie było częścią Imperium Perskiego."
Frygia była większa, niż myślałem, i Kimmerowie też atakowali w całej Anatolii.
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
Armenia Mniejsza - była jeszcze druga, o tę raczej chodzi, leżała bliżej Armenii właściwej, była to zachodnia część terenów zamieszkanych przez Ormian, na zachód od Eufratu, o częściowo odrębnej historii. W IV wieku p.n.e. weszła w skład Królestwa Pontu.
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
QUOTE(Kresowy @ 20/01/2020, 13:02) Frygia była samodzielnym mocarstwem w VIII wieku p.n.e., otoczonym przez ludy anatolijskie. W czasach wojny trojańskiej centrum Frygii rzeczywiście leżało trochę bardziej na północny zachód. Po frygijsku mówiono do VI wieku naszej ery. Nie był to język anatolijski, byli to przybysze z Bałkanów, w czasach upadku Hetytów albo wcześniej. Sanktuarium Kybele we Frygii: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pesynunt.
Skąd to wiemy i czy na pewno wiemy, że ta "wojna trojańska" się odbyła i kiedy?
CODE Ancyra, dzisiejsza Ankara, była stolicą Galacji. Celtowie przybyli do Azji Mniejszej dopiero w roku 278/277 p.n.e. Do Galacji zostali zepchnięci przez Antiocha I Sotera, najwyraźniej wybrzeża były atrakcyjniejsze.
Antioch I Soter walczył z Galami gdyż władca Bitynii Nikomedes I ich tam sprowadził. I z Bitynią rywalizował o wybrzeże. Galowie byli od czarnej roboty.
CODE Ormianie uważa się, że po cichu, bez śladów w źródłach przeszli z Bałkanów na swoje znane nam tereny. Tak samo potem Grecy przesuwali się wzdłuż północnego wybrzeża Anatolii.
Nie wszyscy tak uważają.
CODE Eolia powstała na wybrzeżu Myzji, Jonia na wybrzeżach Lidii i Karii, Doryda na wybrzeżu Karii. Osadnictwo greckie częściowo było wynikiem najazdu Dorów na cywilizację mykeńską, zwłaszcza jońskie.
To wcale nie jest takie pewne czy akurat przez Dorów. Generalnie grecka kolonizacja zaczęła się wcześniej. Linkowałem już wcześniej materiał o "inwazji Dorów".
https://www.academia.edu/1589071/_Najazd_Do...strukcja_obrazu
CODE Lidyjczycy jako pierwsi stworzyli sklepy detaliczne.
?????? A wcześniej co było? Hurtownie? O sklepach w Mezopotamii epoki brązu pisał Georges Roux w "Ancient Iraq"
https://books.google.pl/books?id=klZX8B_Rzz...20shops&f=false
Za płacidła robiły miarki zboża, kawałki metali szlachetnych czy perły.
CODE Armenia Mniejsza - była jeszcze druga, o tę raczej chodzi, leżała bliżej Armenii właściwej, była to zachodnia część terenów zamieszkanych przez Ormian, na zachód od Eufratu, o częściowo odrębnej historii. W IV wieku p.n.e. weszła w skład Królestwa Pontu.
W IV wieku królestwa Pontu jeszcze nie było.
Ten post był edytowany przez dammy: 30/01/2020, 22:53
|
| |
|
|
2 Użytkowników czyta ten temat (2 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:
Śledź ten temat
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym temacie dodano odpowiedź, a ty nie jesteś online na forum.
Subskrybuj to forum
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym forum tworzony jest nowy temat, a ty nie jesteś online na forum.
Ściągnij / Wydrukuj ten temat
Pobierz ten temat w innym formacie lub zobacz wersję 'do druku'.
|
|
|
|
|
14/01/2020, 18:19
