| |
|
|
 Kościół polski w okresie odrodzonego Królestwa
| |
|
|
|
|
Książę Łokietek jednoczy kraj
Po opanowaniu dwóch najważniejszych dzielnic Małopolski (1312) i Wielkopolski (1314) mógł książę Władysław Łokietek, umocniony poparciem możnowładztwa na wiecu w Sulejowie (1318 roku) starać się przez swojego oddanego współpracownika biskupa kujawskiego Gerwarda o koronację. Papież Jan XXII rezydujący w Awinionie nie udzielił jej wprawdzie oficjalnie ale w tajnych pismach danych biskupowi udzielił władcy dwudziestodniowego odpustu udzielanego monarchom i przystał na koronację ale jako króla Krakowa. Papiestwo nie chciało aby koronacja Łokietka naruszała w czymś prawa do tronu Polskiego Jana Luksemburskiego, króla czeskiego, któremu po małżonce (córce króla polskiego i czeskiego Wacława II) przysługiwały prawa do tronu. 20 I 1320 roku abp gnieźnieński Janisław nałożył na skronie Władysława Łokietka upragnioną koronę.
Konflikt z Muskatą i Zakonem Krzyżackim
Kilka lat wcześniej Łokietek wdał się w spór z biskupem krakowskim Janem Muskatą, który jawnie popierał Czechów. W 1307 roku cofnął mu nadania potwierdzone wcześniej, które otrzymał od czeskiego króla Wacława II. Konflikt trwał dziesięć lat póki biskup nie ukorzył się przed księciem. Palącą sprawą był też konflikt z Krzyżakami, którzy w 1308 roku zajęli Pomorze a następnie w latach 1317 i 1329 opanowali ziemię michałowską (sprzedaną im przez ks. kujawskiego Leszka) i dobrzyńską w czasie wojny z Polską. Skargi na Krzyżaków wielokrotnie przedstawiane w Awinionie utykały w dyplomatycznej machinie papiestwa. Dopiero pokój kaliskiz 1343 roku juz za Kazimierza Wielkiego pozostawił w rekach Krzyżaków Pomorze, a ziemia dobrzyńska i Kujawy wróciły do Polski. Wielokrotnie wcześniej Krzyżacy najeżdżali na Kujawy mszcząc sie na tamtejszych biskupach (Gerwardzie i Macieju) odmawiając płacenia z tych ziem dziesięcin należnych Kosciołowi.
W cieniu wielkiego sporu papiestwa i cesarstwa
W wielkim sporze papieża Jana XXII (1316-34) z cesarzem Ludwikiem IV Wittelsbachem Polska stanęła po stronie papieża. Łokietek chcąc zaznaczyć suwerenność swojego państwa zgodził się na płacenie papiestwu świętopietrza naliczanego w dodatku na nowych zasadach (zamiast podymnego, pogłówne).
Polityka kościelna Kazimierza Wielkiego
Kazimierz Wielki (1330-70) starał się osobiście wpływać na życie kościoła. Wpływał na procedurę obsady biskupstw. Np. nie dopuścił do poznańskiego biskupstwa Andrzeja z Wiślicy i Bernarda płockiego (papież zgodził się w końcu na kandydata kapituły płockiej i króla). Musiał jednak czasami godzić się na kandydata nominowanego przez papieży - np. biskupa Bodzantę na stolicę w Krakowie. Jednak po śmierci Bodzanty postarał się aby biskupstwo objął jego kandydat Florian z Mokrska. Poparciem obdarzał król abp gnieźnieńskiego Jarosława Bogorię. Do grona jego najbliższych współpracowników można też było zaliczyć opata tynieckiego Jana, który nie wahał się udzielić królowi ślubu z Krystyną Rokiczanką. Natomiast tępił król osoby nieposłuszne jego woli czego najlepszym przykładem jest sprawa kanonika krakowskiego Marcina Baryczki, którego kazał utopić w studni, gdy ten Bogu ducha winny ksiądz przekazał króólowi klątwę rzuconą nań przez biskupa Bodzantę za bezprawne pobieranie przez króla dziesięcin z dóbr biskupich (na potrzeby kampani na Rusi) .Kazimierz Wielki ofiarowuje kolegiatę wiślicką NMP Owocem tej zbrodni był szereg fundacji pokutnych (kościoły w Stopnicy, Szydłowie, Wiślicy, Sandomierzu).
Kazimierz Wielki starał sie też wpływać na papieża aby nadawał prebendy niższym duchownym (kanonikom kapitulnym) będących jego zaufanymi osobami.
Sprawa Adelajdy Heskiej
Głośną sprawą były starania króla u papieża Urbana V o unieważnienie małżeństwa z Adelajdą heską, które nie zakończyły sie pomyślnie dla króla. Ostatecznie ślubu z Jadwigą Żagańską udzielił królowi biskup poznański Jan Doliwa na podstawie słałszowanej dyspensy papieskiej (w której mówiono, że zachodzi niedozwolony stopień pokrewieństwa pomiędzy królem Kazimierzem a Adelajdą ). Papież dowiedział się o tym i sprawa o mało co skończyłaby się pozwaniem króla przed sąd papieski. Ostateczne działania dyplomacji polskiej i węgierskiej spowodowały, że papież przebaczył królowi, jednak nie uznał małżeństwa z Jadwigą żagańską .
Obce ingerencje w biskupstwa we Wrocławiu i Kamieniu
W 1344 roku utworzono arcybiskupstwo w Pradze i od tego czasu władcy Czech podjęli starania o podporządkowanie sobie biskupstwa we Wrocławiu. Jednak po układzie namysłowskim (1348) królowie czescy zrezygnowali z prób jego podporządkowania. Podobna sprawa wiązała się z biskupstwem w Kamieniu. Papież Klemens VI przyznał bullą z 1343 roku dziesięciny z tego obszaru królowi polskiemu. Na skutek jednak aktywnych przeciwdziałań tamtejszego biskupa Jana, papież wydał bullę z 29 sierpnia 1345 roku zwalniającą biskupa z opłat dziesiecinnych na rzecz Kazimierza Wielkiego, a ostatecznie biskupstwo podporządkowano Stolicy Apostolskiej.
Za Andegawenów, przykład świątobliwej królowej Jadwigi
Również następca Kazimierza Wielkiego Ludwik Andegaweński budował wśród części episkopatu polskiego swoje stronnictwo. Szczególnie na biskupstwo krakowskie desygnował swoich współpracowników Zawiszę z Kurozwęk a potem Jana Radlicę. Niechętnego mu Janusza Suchywilka przeniósł zaś z dala od spraw państwowych (abp gnieźnieńskie). Również Ludwik wraz ze swoim namiestnikiem w Polsce, Władysławem Opolczykiem (który sprowadził paulinów do Polski) doprowadzili do utworzenia organizacji kościelnej na Rusi. W 1375 roku bullą papież Grzegorz XI utworzył metropolię halicką z biskupstwami w Przemyślu, Włodzimierzu I Chełmie.
Po śmierci Ludwika w 1382 roku i objęciu tronu węgierskiego przez jego córkę Marię panowie polscy nie wyrazili zgody na objęcie przez nią rządów w Polsce. W 1383 roku na zjeździe w Sieradzu elity polityczne doszły do porozumienia w sprawie obsady tronu polskiego przez inną córkę Ludwika - Jadwigę. Przybyła ona w rok później do Krakowa jako dziesięcioletnia dziewczynka. W 1386 roku zaaranżowano mariaż z księciem z Litwy Jagiełłą (starszym czterokrotnie od swej wybranki). Warunkiem małżeństwa miało być przyjęcie przez Jagiełłę chrztu. Co tez niebawem uczynił. Kandydatowi na męża Jadwigi Wilhelmowi Habsburgowi wypłacono odszkodowanie, a młodziutka królowa miała ponieść ofiarę dla ochrzczenia Litwy; było to bowiem małżeństwo ze wszech miar niedobrane (bo pod względem wieku, charakterów i upodobań, poziomu intelektualnego). Zapisała się Jadwiga w pamięci potomnych jako świątobliwa królowa wspieraniem Akademii Krakowskiej (oddając liczne swoje klejnoty na potrzeby uczelni) łagodnym usposobieniem, troską o biednych i opuszczonych. Spędzała długie chwile na modlitwie i rozmyślaniach. Pozostał po niej cenny czarny krucyfiks przed którym spędzała długie chwile (znajdujący się w katedrze wawelskiej). W 1399 roku powiła córeczkę jednak wskutek komplikacji poporodowych matka i córka (Elżbieta Bonifacja) zmarły. Jagiełło musiał na nowo określić swoją pozycję w państwie.
Duchowni i kuria w Awinionie
W XIV wieku Kościół Polski postrzegany był przez awiniońskich papieży jako peryferyjny. Jednak jak wszystkie chrześcijańskie kraje Polska zobowiązana była do płacenia świętopietrza (specjalnej daniny dla papieża) Biskupi coraz częściej mianowani byli przez papieża po uprzednim unieważnieniu decyzji kapituł. Mianowany przez papieża biskup zobowiązany był do podzielenia się z nim jednorocznym dochodem z biskupstwa. Duchowni nie mieli innego sposobu objęcia beneficjum niż za zgodą papieża. Musieli zatem podejmować zabiegi w kurii. Liczba beneficjów w polskim Kościele wynosiła około 150 a chętnych było zawsze więcej. Posiadacze beneficjów mieli mieli zapewnione godziwe warunki egzystencji. Ukoronowaniem kariery, z reguły po studiach uniwersyteckich (dzięki dochodom z beneficjów) było uzyskanie biskupstwa. Jednak wewnątrz tej grupy społecznej jaką było duchowieństwo były tez osoby o niskim statusie poprzestające na niższych święceniach. Dopiero w momencie objęcia biskupstwa decydowano sie na pełne święcenia kapłańskie. Przyjmowano je wraz z sakrą biskupią. Marzeniem dla grupy niższego duchowieństwa było osadzenie przy kościele parafialnym. Od duchownego nominowanego na to stanowisko wymagano zdolności czytania i pisania oraz śpiewu i znajomości "Ojcze nasz " i Składu Apostolskiego.
L i t e r a t u r a:
J. Dąbrowski, Ostatnie lata Ludwika Wielkiego. 1370-1382, Kraków 2009;M. Barański, Dynastia Piastów w Polsce, Warszawa 2006 (odpowiednie rozdziały o Łokietku i Kazimierzu Wielkim). J. Nikodem, Jadwiga król Polski, Wrocław 2009; J. Wyrozumski, Kazimierz Wielki, Wrocław 1982; S. Szczur, Annaty papieskie w Polsce w XIV wieku, Kraków 1998, S. Szczur, Historia Polski. Średniowiecze. Kraków 2004; Historia Kościoła w Polsce,pr. zbior. Warszawa 1974
ARKADIUSZ BEDNARCZYK
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
Marcina Baryczkę utopiono w Wiśle, nie w studni (szkoda studni!).
|
| |
|
|
1 Użytkowników czyta ten temat (1 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:
Śledź ten temat
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym temacie dodano odpowiedź, a ty nie jesteś online na forum.
Subskrybuj to forum
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym forum tworzony jest nowy temat, a ty nie jesteś online na forum.
Ściągnij / Wydrukuj ten temat
Pobierz ten temat w innym formacie lub zobacz wersję 'do druku'.
|
|
|
|
|
17/01/2014, 12:52
