Witaj GOŚCIU ( Zaloguj się | Rejestracja )
 
 
Reply to this topicStart new topicStart Poll

> Skutki unii polsko-litewskich w XVI/XVIII w.
     
maciejka19
 

Nowicjusz
Grupa: Użytkownik
Postów: 1
Nr użytkownika: 71.660

 
 
post 7/03/2011, 3:09 Quote Post

Początki historii stosunków polsko-litewskich sięgają wieku XIII, gdy zjednoczone przez Mendoga państwo, zagarnąwszy część terenów ruskich, wdało się w pierwsze zatargi sąsiedzkie z książętami polskimi. Epoka wzajemnych walk i najazdów, choć na krótko przerwana sojuszem Władysława Łokietka z Giedyminem, trwała w praktyce do roku 1385, gdy zawarto pierwszą polsko-litewską unię personalną – unię w Krewie – często interpretowaną jako inkorporację Litwy przez Polskę. W ciągu kolejnych dziesięcioleci uregulowania prawne dotyczące związku obu państw ulegały zmianom, zdarzało się nawet, że unia w praktyce była zawieszona. Kolejną wielką zmianę przyniosło zawarcie unii lubelskiej w 1569. Stworzyła ona podwaliny dla nowego tworu – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
W II połowie XIV wieku Polska była połączona unią personalną z Węgrami poprzez władcę Ludwika Węgierskiego z rodu Andegawenów. Jego śmierć spowodowała rozluźnienie się więzi między tymi państwami, a ponadto zmusiła możnych do znalezienia męża dla następczyni polskiego tronu - królowej Jadwigi. Na scenie politycznej pojawił się Jagiełło, Wielki Książę Litewski. Zaakceptowano jego osobę, jako męża dla królowej. W 1385 roku na mocy traktatu zawartego w Krewie ziemie litewskie zostały przyłączone do Królestwa Polskiego. Po krótkim okresie okazało się, że Litwini nie godzą się na utratę własnej państwowości i zaczęli domagać się nowej formuły prawnej dla związku obu państw. Stąd kolejne ugody miały poprawić ich pozycję.
Ugoda w Ostrowie w 1392 roku była ciosem politycznym zadanym próbie inkorporacji. Ugoda ta zapoczątkowała proces stopniowego rozluźniania związku polsko-litewskiego. To rozluźnienie w pewnym momencie było tak zaawansowane, że Litwa zaczęła prowadzić własną, niezależną od polskiej politykę zagraniczną. Chodziło tu głównie o stosunki z Zakonem Krzyżackim. Kniaziowie i panowie litewscy okrzyknęli Witolda królem Litwy. Ten zaś bez porozumienia z Polską zawarł porozumienie z Krzyżakami i przystąpił do wielkiej akcji wojennej przeciw Tatarom. Poniósł jednak wielką klęskę w bitwie nad rzeką Worsklą 1399 r. Wobec zawodu na froncie wschodnim, Witold zwrócił się ponownie ku zachodowi, by obronić terytoria etnicznie litewskie przed Krzyżakami, którym zgodził się we wspomnianym układzie salińskim odstąpić Żmudź. Litwę mógł obronić tylko sojusz z Polską.
Dzięki unii wileńsko - radomskiej (1401) Litwini zdobyli silnego sojusznika przeciwko Krzyżakom. Wojna z zakonem toczona w latach 1409 - 1411 potwierdziła słuszność kroków obu państw ku unii. Zwycięstwo pod Grunwaldem (15 lipca 1410) było wielkim triumfem połączonych sił polsko - litewskich. Niestety, nie udało się go wykorzystać politycznie i ostatecznie zniszczyć zakonu. Walki z Krzyżakami toczyły się jeszcze przez niemal pół wieku by skończyć się wreszcie trwalszym pokojem (Toruń, 1466). Rzeczą trudną dziś do osądzenia jest, w jakim stopniu do takiego stanu rzeczy przyczyniła się nieudolność strony polskiej, a w jakim bierna postawa sojuszniczego państwa litewskiego. Nie pozostawia wątpliwości fakt, że od pokoju melneńskiego, na mocy którego Litwa odzyskała Żmudź (1422), Litwini nie angażowali się już w walki z Zakonem Krzyżackim. Polacy zmuszeni byli walczyć dalej bez pomocy ważnego dla nich sojusznika.
Te wydarzenia odbiły się negatywnie na dalszych stosunkach między państwami. Do końca XV wieku obie strony nie wypracowały mocnych więzi, mogących przetrwać dłuższy okres. Unia personalna cierpiała na ciągłych sporach o następców tronu Wielkiego Księstwa Litewskiego. Zawiązywano układy unijne, potem je zrywano - obie strony nie wierzyły w ich trwałość. Państwa spoglądały na siebie nieufnie, nie uzgadniały wspólnej polityki wobec swoich potencjalnych wrogów (Krzyżaków). Doszło nawet do tego, oba państwa, mając jednego władcę, żyły odrębnym życiem w atmosferze wzajemnej nieufności i nie prowadziły nawet jednolitej polityki zagranicznej. Uwidoczniło się to wyraźnie w wojnie trzynastoletniej z Zakonem, kiedy Litwa, obawiając się zbytniego wzmocnienia Polski, zachowała neutralność. Po odzyskaniu Żmudzi przestał być zainteresowana walką z Krzyżakami, a często nawet traktowała Zakon, jako rzeczywistego potencjalnego sojusznika w rozgrywkach z Polakami.

Rok 1492 to zerwanie na okres niemal 10 lat unii personalnej. Schyłek XV w. przyniósł uspokojenie antagonizmów polsko litewskich. Polacy, zajęci konfliktami z Krzyżakami i sprawami czesko-węgierskimi, nie mieli warunków do prób realizacji dawnych planów inkorporacyjnych. Również na Litwie zmienił się stosunek do Polaków wskutek wzrostu potęgi Wielkiego Księstw Moskiewskiego. Litwa poniosła klęski militarne w wojnach z Moskwą. Zmuszało to do szukania oparcia w Polsce. Z drugiej strony Korona zagrożona na przełomie XV/XVI w. przez Turków i Tatarów równie chętnie widziała pomoc litewską. Polska koncentrowała się na sprawach związanych z Krzyżakami oraz kwestią objęcia tronów węgierskiego i czeskiego przez Jagiellonów. W tych warunkach doszło do zawarcia unii wileńskiej(1499). Na mocy unii w przyszłości miano wspólnie wybierać jednego dla obu państw władcę oraz ustalono obowiązek wzajemnej pomocy wojskowej.
Dobry klimat dla stworzenia trwalszego zjednoczenia tworzył także w Polsce ruch egzekucyjny, domagający się realnego i trwałego połączenia Polski i Litwy, zespolenia ustrojów obu państw i wspólnego stawienia czoła problemom je nękającym. W końcu na mocy unii lubelskiej (1569) powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów. Oba państwa zaczęło łączyć coś więcej niż tylko osoba władcy, jak to było dotychczas.
W następstwie unii nastąpiło wzmocnienie pozycji militarnej i politycznej Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Od tego momentu po 1569 r. w polityce zagranicznej zaczyna dominować kierunek wschodni. Dość wyraziście umacnia się pozycja ekonomiczna magnaterii polskiej, która tworzyła na terenach inkorporowanych wielkie latyfundia magnackie. Pozycja ekonomiczna magnaterii była podstawą do umocnienia jej pozycji politycznej, co wyraźnie godziło w demokrację szlachecką. Unia realna przewidywała głębsze związki polityczne i gospodarcze. Warto także pamiętać o tych negatywnych. Korona zastała uwikłana głównie w politykę wschodnią. Była to również konieczności stawienia czoła najazdom tatarskim na wschodnie ziemie przyłączone do Korony. Przyłączenie ziem na wschodzie oznaczało także dla Polski problem w postaci Kozaków. Mieli się oni okazać główną przyczyną rozpoczęcia walk między Rzeczpospolitą a Turcją. Unia z Litwa wciągała również Polskę w bardzo prawdopodobny w przyszłości konflikt z Moskwą.
Unia z Litwą pociągała za sobą nie tylko konsekwencje polityczne. Nie można oczywiście pomijać wzrostu prestiżu na arenie międzynarodowej i siły militarnej Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Na mocy unii tworzył się organizm silniejszy pod względem gospodarczym, kulturalnym i demograficznym. Wielość wyznań, kultur, narodowości wzbogaciło na pewno Polskę. Jednocześnie w późniejszych wiekach wywoływało liczne problemy i powodowało osłabienie państwa. Ziemie, które znalazły się w granicach Korony - Podole, Wołyń, Ukraina, stały się celem ekspansji polskiej szlachty. Ogrom tych obszarów pozwalał wielkim rodom magnackim zarówno Polski, jak i Litwy na tworzenie gigantycznych posiadłości ziemskich. Należy dodać, że na unii w znacznym stopniu zyskał stan szlachecki Litwy, dotychczas z zazdrością patrzący na pozycję swoich pobratymców w Koronie. Rozciągnięto na niego wszelkie przywileje, które dotychczas były zarezerwowane dla polskiej szlachty. Sama polska szlachta aż tak znacząco unii nie odczuła i trzeba przyznać, że jej kontakty z ziemiami litewskimi były dosyć ograniczone.
Unia stworzyła organizm państwowy, w którym przenikały się różne religie, języki, kultury. Miało to swój oddźwięk w kulturalnym aspekcie unii. Zauważalne było przenikanie się jakże odmiennych od siebie światów - żydowskiego, polskiego, ukraińskiego i wielu innych. Podsumowując: pod względem kulturalnym oba państwa na unii zyskały, czerpiąc jedno od drugiego to, co najlepsze.
Zawarcie unii pomiędzy Polską a Litwą przyniosło zasadniczą zmianę układu sił politycznych w Europie Środkowo-Wschodniej oraz reorientację polityki dotychczas prowadzonej przez państwo polskie. W XIV wieku ziemie polskie były nękane najazdami ze strony Litwy (głównie północne Mazowsze). Po pojawieniu się na ziemiach północnych Zakonu Krzyżackiego w tą właśnie stronę zwróciło się ostrze polskiej polityki. Litwini po zawarciu unii stali się z wrogów, sojusznikami. Unia polsko-litewska miała wyraźnie antykrzyżacki charakter, zwłaszcza w momencie zagrożenia Żmudzi przez Zakon Krzyżacki.
Pomimo istnienia unii, Wielkie Księstwo Litewskie zachowało dużo ze swej niezależności. Mimo to jego zachowanie w tym zakresie w porównaniu z polityką Polski można określić, jako bierne. Ten stan rzeczy utrzymał się aż do III rozbioru (1795). Wyjątkiem jest tylko postawa z okresu potopu szwedzkiego, gdy Radziwiłłowie na mocy traktatu w Kiejdanach (1655) oddali Litwę pod panowanie Karola Gustawa.
Unie polsko-litewską możemy także rozpatrzyć na tle europejskim. W literaturze historycznej przedmiotem porównań jest unia kalmarska, zawarta przez Danię, Szwecję i Norwegię w 1397 r. Obie unie zostały zawiązane w obliczu niebezpieczeństwa zewnętrznego, unia kalmarska – dla obrony przeciw Hanzie. Jednak gdy unia polsko – litewska w XVI w. wzmocniła się, unia kalmarska rozpadła się na początku lat 20. XVI w. Polityka represji wobec Szwedów (tzw. Krwawa łaźnia sztokholmska 1520 r.), zastosowana przez króla Danii Chrystiana II, okazała się posunięciem zgubnym dla unii kalmarskiej. Niekiedy porównuje się unię polsko-litewską do unii personalnej Anglii i Szkocji w 1603 r., przekształconej w unię realną w wieku XVIII (1703r.).


Będę bardzo wdzięczna za sprawdzenie tego eseju:)
 
User is offline  PMMini Profile Post #1

 
2 Użytkowników czyta ten temat (2 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:


Topic Options
Reply to this topicStart new topic

 

 
Copyright © 2003 - 2023 Historycy.org
historycy@historycy.org, tel: 12 346-54-06

Kolokacja serwera, łącza internetowe:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej