Witaj GOŚCIU ( Zaloguj się | Rejestracja )
 
> Mała Orda Nogajska, I właściwy jej podział
     
rycymer
 

Ellentengernagyként
*********
Grupa: Przyjaciel forum
Postów: 5.900
Nr użytkownika: 30.754

 
 
post 22/07/2008, 13:40 Quote Post

Zainspirowany wypowiedziami na ten temat w innych wątkach, postanowiłem przyjrzeć się bliżej temu nieco zapomnianemu zagadnieniu i podjąć się trudu właściwego uporządkowania ord nogajskich, gdyż, jak zdążyłem zauważyć, aż roi się w tej kwestii od różnorakich błędów. Idąc zatem od południowego zachodu na północ, a potem na wschód, leżą:

- Orda Dobrudzka (na południe od Dunaju)
- Orda Budziacka (między Dunajem a Dniestrem, czyli między Kilią a Akermanem), budząca największy postrach na południowo - wschodnich rubieżach Rzeczpospolitej), choć, wg Beauplana, licząca zaledwie od 80 do 90 wsi i mogąca wystawić 4 do 5 tys. jazdy
- Orda Białogrodzka (od Dniestru do Bohu)
- Orda Oczakowska (od Bohu po Dniepr, gdzie stykała się z koczowiskami Ordy Dżambojłuckiej (Jamboluckiej u Podhorodeckiego), zwanej też od jej głównej siedziby, Perekopu, Perekopską).

Te cztery ordy leżały już poza terytorium Chanatu Krymskiego, w granicach Imperium Osmańskiego.

Na północny wschód od Półwyspu Krymskiego, na Dnieprowym Lewobrzeżu, koczowała
- Orda Dżambojłucka (Jambolucka wg Podhorodeckiego), zwana Perekopską, zaś na północ od niej
- Orda Jedyczkulska (Jedykulska u Podhorodeckiego), w bliskim sąsiedztwie terytoriów zajmowanych przez Kozaków, nad Morzem Azowskim z kolei
- Orda Azowska

Tatarzy z Budziaka uznali zwierzchnictwo chana krymskiego dopiero w 1637 r., w przypadku zaś pozostałych ord sprawa była o tyle prostsza, że ich przywówdcami zostawali najczęściej przedstawiciele niezwykle rozbudowanej rodziny Gerejów lub wysocy rangą wojskowi czy też dygnitarze z Bakczysaraju (W. A. Serczyk, Na dalekiej Ukrainie. Dzieje Kozaczyzny do 1648 roku, s. 66).

Należy tutaj jescze powiedzieć kilku słów o tym, jak doszło do sytuacji, w której ww. ordy znalazły się na nadczarnomorskich i naddnieprzańskich stepach. Otóż po podboju nadwołżańskich chanatów (Kazań w 1552 r. i Astrachań w 1556 r, po przejściu dotychczasowego stronnika Moskwy, Derwisza Alego, na stronę Krymu), Moskwa postanowiła położyć kres samodzielności Ordy Nogajskiej. Wykorzystała tutaj nieustanne walki wewnętrzne, jakie toczyli ze sobą prymitywni koczownicy, w których zresztą wybijali się nawzajem. Gdy chan nogajski Izmaił wezwał na pomoc wojska rosyjskie przeciw swym przeciwnikom, te ruszyły natychmiast do walki. Po kilku drobnych utarczkach z przeciwnikami Izmaiła, także jego oponenci uznali nad sobą zwierzchnictwo Moskwy. W 1555 r. Orda Nogajska straciła niezależność. Część Nogajów nie podporządkowała się jednak Moskwie, lecz przeniósłszy swe koczowiska między Don, Kubań i Manysz, dała początek Małej Ordzie Nogajskiej, która rychło uznała zwierzchnictwo chana krymskiego, Wielka zaś Orda Nogajska, koczująca na wschód od biegu dolnej Wołgi, podporządkowała się Moskwie (L. Podhorodecki, Chanat krymski i jego stosunki z Polską w XV - XVIII wieku, s. 105). Poza kontrolą tak Krymu, jak i Moskwy pozostowała jeszcze niewielka stosunkowo Orda Ałtyulska, mająca swe koczowiska nad rzeką Embą. Po rozpadzie Ordy Nogajskiej sporo Nogajów przekoczowało z terytorium Małej Ordy w stepy południowej Ukrainy i wybrzeża Morza Azowskiego, jednak należy w tym miejscu kategorycznie zaprzeczyć, jakoby to dopiero wówczas doszło do pierwszej fali ich osadnictwa w tych rejonach. Błędem jest również twierdzenie, iż do podziału Nogajów na poszczególne, znane choćby z późniejszych z nimi zmagań wojsk Rzeczpospolitej, ordy doszło dopiero w pierwszych latach XVII w. Ad rem jednak: gdy Sahib I Gerej opanował Chanat Astrachański (co miało miejsce jeszcze przed jego podbojem przez Moskwę), zapewnił sobie w ten sposób również zwierzchnictwo nad Ordą Nogajską. Walcząc z Nogajami, częściowo ich ujarzmił i skłonił do przesiedlenia się na nadczarnomorskie stepy aż po Dobrudżę i Budziak, już na terytorium Osmanów. W wyniku tejże wędrówki powstały bardzo prymitywne i rozbójnicze Ordy: Dobrudzka, Budziacka, Białogrodzka i Oczakowska nad Morzem Czarnym, Dżambojłucka na północ od Perekopu, Jedzyczkulska w kierunku północnym od niej, na Lewobrzeżu, sąsiadująca bezpośrednio z Kozaczyzną, a także Orda Azowska na nadazowskich stepach (L. Podhorodecki, Chanat krymski i jego stosunki z Polską w XV - XVIII wieku, s. 101, W. A. Serczyk, Na dalekiej Ukrainie. Dzieje Kozaczyzny do 1648 roku, s. 65 - 66). Co sądzicie o takim podziale ord nogajskich? Czy jest wg Was do przyjęcia? Proszę skonfrontować tę moją skromną wypowiedź zwłaszcza ze słowami W. A. Serczyka i L. Podhorodeckiego, którzy nie dość, że się różnią między sobą m. in. w nazewnictwie poszczególnych ord, to jeszcze popełniają dość sporo, rzekłbym, osobliwych błędów, które wprowadzają do tematu mnóstwo niepotrzebnego zamieszania, niniejszy zaś wywód ma być, w opinii jego autora, próbą przezwyciężenia owych nieścisłości i dokonania ostatecznego uporządkowania problematyki ord nogajskich. Wszelkie opinie, również krytyczne, bardzo mile widziane, zapraszam więc wszystkich gorąco do dyskusji.

P. Borawski, Tatarzy w dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1986
P. Borawski, A. Dubiński, Tatarzy polscy. Dzieje, obrzędy, legendy, tradycje, Warszawa 1986
L. Podhorodecki, Tatarzy, Warszawa 1971
L. Podhorodecki, Chanat krymski i jego stosunki z Polską w XV - XVIII wieku, Warszawa 1987
W. A. Serczyk, Na dalekiej Ukrainie. Dzieje Kozaczyzny do 1648 roku, Kraków 1984
D. Skorupa, Stosunki polsko - tatarskie 1595 - 1623, Warszawa 2004
Z. Wójcik, red., Eryka Lassoty i Wilhelma Beauplana opisy Ukrainy, Warszawa 1972
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #1


> Posts in this topic

 
1 Użytkowników czyta ten temat (1 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:


Topic Options
Reply to this topicStart new topic

 

 
Copyright © 2003 - 2023 Historycy.org
historycy@historycy.org, tel: 12 346-54-06

Kolokacja serwera, łącza internetowe:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej