|
|
Aotearoa, Dzieje Maorysów
|
|
|
|
Witam!
Czy ktoś wie jakie były dzieje Maorysów przed wojnami z Europejczykami. Czy tam na końcu świata istniały jakieś bardziej zorganizowane społeczeństwa. Czy istniały maoryskie królestwa, grody, miasta...
Z czego brała się siła Maorysów do walki dosyć skutecznej z Anglikami, coś czego zabrakło Aborygenom?
Oczekuje ciekawej dyskusji i pozdrawiam. GrzOwc
|
|
|
|
|
|
|
|
Przyjmuje się tradycyjnie, że zasiedlenie Nowej Zelandii dokonało się ok. 950 - 1350 r. n.e. - ok.950 dotrzeć miał tu żeglarz Kupe z Polinezji centralnej z grupa migrantów, druga faza osadnictwa nastąpiła ok.1150 r gdy dotarła kolejna flota pod wodzą Toi, główna fala imigrantów dotarła ok. 1350 r.(tzw. "wielka flota") - tak chce ustna tradycja i tak wyglądają zrekonstruowane na jej podstawie daty, czysto umowne naturalnie - zasadniczo główne fale imigrantów napłynęły między 1200 a 1400 rokiem, choć już wcześniej jakieś grupy ludzi żyły na obu wyspach Nowej Zelandii...Generalnie Maorysi tworzyli plemiona, czyli "iwi" liczące od kilku do kilkunastu tys. ludzi - było ich ok.50, w tym większość na Wyspie Północnej, niektóre plemiona zanikały lub ulegały silniejszym - z czasem wykształciło się ich 42, z czego tylko 3 na Wyspie Południowej. Większość plemion wywodziła swe nazwy od imienia mitycznego lub historycznego założyciela poprzedzonego słowem Ngati, Ati,Ngai,Aitanga,Whanau,Uri - każde z tych słów miało konotację z określeniem "potomkowie" - przykładowe plemiona to Ngati Maru z Wyspy Południowej czy np. Ngati Kahungunu z Wyspy Północnej. Plemiona łączyły się w "waka" czyli bardzo luźne federacje skupiające te, których przodkowie przybyli w tej samej łodzi(przekazywano ustnie bardzo skrupulatnie genealogie...); same plemiona dzieliły się z kolei na mniejsze grupy "hapu", zajmujące określone terytorium; "hapu" dzieliły się z kolei na "whanau" - rozszerzone gospodarstwa rodzinne. Pozycja społeczna opierała się na starszeństwie - ci, którzy mogli dowieść, że pochodzili od przodka swego "hapu" tworzyli "rangatira" - arystokrację rodowo - plemienną.Pochodzący z młodszych linii genealogicznych tworzyli "ware" - pospólstwo. Najniższą klasą społeczną byli "taurekareka" - wywodzący się głównie spośród jeńców niewolnicy, pracujący m.in. na polach arystokracji. Nie mieli oni żadnych praw, choć generalnie nie byli źle traktowani.Osadnictwo opierało się na "pa" - otoczonych palisadami i rowami osadach, swego rodzaju grodach refugialnych, w których ludność gromadziła się w razie zagrożenia lub podczas uroczystości religijnych, oraz na nieufortyfikowanych wsiach zwanych "kainga". Gospodarstwa składały się 1-4 domów ("whare"), osłony ponad paleniskiem kuchennym ("kauta"), ziemnego pieca ("hangi") i 1-2 jam na zapasy ("rua"). Każda większa osada miała plac zebrań ("marae") używany do obrzędów religijnych i dom narad starszyzny ("whare runanga" lub "whare hui"). Każde "hapu" wystawiało jeden oddział wojowników tzw."hokowhitu-a-Tumatauenga", w dosłownym tłumaczeniu "dwadzieścia razy po siedem bóg wojny" - nie znaczy to że każdy taki oddział miał akurat 140 wojowników służących bogu wojny, ale być może był to swoisty wzorzec do którego dążono. Jeżeli chodzi o kierujących plemionami i grupami plemiennymi "hapu" (które tak naprawdę były ważniejsze od plemion dla zwykłych ludzi)to główny wódz to "ariki" (tytuł znany w całej Polinezji) a wódz niższej rangi to "kaumatua"; głowa wielkiej rodziny to "matamua". Jak więc widać była to społeczność zorganizowana(jak wszystkie społeczności polinezyjskie, mikronezyjskie i melanezyjskie), z racji wielkości Nowej Zelandii mogąca tworzyć większe i bardziej zwarte(a tym samym silniejsze)grupy rodowo - terytorialne - dlatego też Maorysi mogli bronić się dzielnie przed Anglikami, mimo iż zawsze część plemion wspierała kolonizatorów przeciwko swym dawnym plemiennym wrogom, Maorysi tworzyli też jednostki walczące pod angielskim dowództwem z tymi Maorysami którzy stawiali opór Anglikom - np. słynny Lotny Szwadron Arawa... Polecam starą ale doskonałą książkę Joan Metge "Maorysi z Nowej Zelandii"...oraz http://en.wikipedia.org/wiki/M%C4%81ori
Dodać mogę że w 1856 r. w reakcji na wzrastające zagrożenie ze strony Anglików Maorysi z wyspy Północnej na konferencji wodzów w Waikato wybrali swego króla, który w zamierzeniu miał integrować skłócone plemiona - naturalnie nie wszystkie plemiona podlegały temu królowi a jego pozycja ograniczona była na rzecz starszyzny... Tu lista maoryjskich królów http://pl.wikipedia.org/wiki/Maorysi
|
|
|
|
|
|
|
|
Australijscy Aborygeni nie dość że byli rozproszeni na olbrzymich przestrzeniach, to jeszcze cywilizacyjnie a tym samym organizacyjnie stali znacznie niżej od Maorysów - ich plemiona nie były w zasadzie żadnymi ścisłymi jednostkami organizacyjnymi, podstawową komórką była rodzina, koczowniczy tryb życia i niski poziom technologiczny uniemożliwiał tworzenie jakichkolwiek wspólnot terytorialnych mogących stawiać zorganizowany opór...Jednocześnie wobec braku oparcia w jakichś większych wspólnotach Aborygeni szybko ulegali zgubnemu procesowi akulturacji, popadali w alkoholizm itd - innymi słowy nastąpił w ich przypadku inspirowany przez bezmyślną politykę angielską regres cywilizacyjny (w przypadku Tasmańczyków można mówić o ludobójstwie). Tu co nieco o ostatniej Tasmance... http://pl.wikipedia.org/wiki/Truganini
|
|
|
|
|
|
|
|
A od kiedy można datować koniec wojen maoryskich i początek swoistej symbiozy angielskiej Nowej Zelandii i maoryskiej Aotearoi?
|
|
|
|
|
|
|
Ahaswer
|
|
|
Nowicjusz |
|
|
|
Grupa: Użytkownik |
|
Postów: 17 |
|
Nr użytkownika: 50.151 |
|
|
|
|
|
|
Maorysi sa narodem (!) szczegolnym. Tkwi w ich genach jakis pociag do walki, jakby potrzebowali zastrzykow adrenaliny. Nie nazwalbym ich agresywnymi w europejskim tego slowa znaczeniu. Oni po prostu kochaja walke nie w wymiarze rywalizacji, lecz w sferze odkrywania wlasnych mozliwosci. Krotko mieszkalem w NZ. Zafascynowali mnie ci ludzie. Mam wsrod nich przyjaciol. Nie powiem jednak, ze ich rozumiem. Nie mozna tez powiedziec, ze proces integracji (celowo nie uzywam slowa "asymilacja") z bialymi dobiegl konca. Maorysi stanowia najwieksze spoleczne wyzwanie dla tego prowincjonalnego, spokojnego kraju, ktorego wiekszosc (biali) jak do tej pory sobie z nimi nie radzi.
Maorysi mocno sie roznia od swoich kuzynow z innych wysp Polinezji. Choc czesto mieszaja sie z Samoanczykami czy Tonga, to jednak zachowuja swoj unikalny charakter. Co zabawne, odrozniaja sie od pozostalych Polinezyjczykow... anatomicznie. W powszechnej opinii Maorys ma twarz (usta) wykrzywione w grymasie nienawisci, dokladnie jak ich rzezby. Podczas gdy np Samoanczycy, ktorzy sa rowniez dosc sporych rozmiarow, sprawiaja wrazenie poczciwych, lagodnych miskow.
|
|
|
|
|
|
|
|
W 1840 roku Maorysi i Brytyjczycy podpisali porozumienie w Waitangi. Oba narody zdecydowały się wówczas tworzyć jeden twór polityczny o holenderskiej nazwie Nowa Zelandia. W traktacie tym Maorysi właściwie podporządkowali się brytyjskiej królowej. Nie mogli jednak ścierpieć nacisku białych osadników i w drugiej połowie XIX wieku wybuchły dwa powstania maoryskie.
Czy Maorysi na podstawie traktatu w Waitangi posiadają obecnie jakieś przywileje w Nowej Zelandii? Osobiście słyszałem tylko o zarezerwowanych dla nich czterech miejscach w nowozelandzkim parlamencie.
|
|
|
|
|
|
|
|
Można prosić o jakieś informacje na temat uzbrojenia stosowanego przez wojowników maoryskich? Jak wyglądała ich taktyka w starciach z Brytyjczykami?
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE Jak wyglądała ich taktyka w starciach z Brytyjczykami? Eire
Taktyka maoryska była niezwykła i jak piszą na Wikipedii niepojęta dla Brytyjczyków. Podczas gdy Brytyjczycy chcieli walczyć po europejsku zdobywając umocnienia Maorysów, ci często oddawali owe umocnienia bez walki, lub też budowali całe forty, których jedynym celem było prowokowanie Brytyjczyków do ataku i absorpcja ich sił. Forty te zwane pa były dobrze ufortyfikowane i posiadały np. przerwy w palisadzie, gdzie kryły się śmiertelne pułapki na Brytyjczyków. W czasie gdy Brytyjczycy tracili ludzi, amunicje i czas na zdobycie pa Maorysi się przenosili w inne miejsce budując tam kolejny fort, lub kilka fortów. Brytyjczycy ponosili duże straty i długi czas Maorysi wygrywali wojnę. Nie byli jednak w stanie wygrać w otwartym polu i zepchnąć Brytyjczyków do defensywy. Ostatecznie ludność maoryska nie była w stanie długo utrzymywać dużego wojska i to w końcu doprowadziło do ograniczonego, ale jednak zwycięstwa Brytyjczyków.
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE A od kiedy można datować koniec wojen maoryskich i początek swoistej symbiozy angielskiej Nowej Zelandii i maoryskiej Aotearoi? Ostatnie starcia maorysko-brytyjskie to przełom 1871 - 1872 roku.
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE(Ahaswer @ 6/11/2008, 4:21) Maorysi stanowia najwieksze spoleczne wyzwanie dla tego prowincjonalnego, spokojnego kraju, ktorego wiekszosc (biali) jak do tej pory sobie z nimi nie radzi. A na czym to nieradzenie sobie z nimi polega?
QUOTE Co zabawne, odrozniaja sie od pozostalych Polinezyjczykow... anatomicznie.
J. w. Na czym ta różnica polega?
Ten post był edytowany przez emigrant: 22/11/2010, 15:12
|
|
|
|
|
|
|
|
W okresie powstań Maorysi nie stronili już od broni palnej- częściowo kupionej od Anglików wcześniej a częściowo zdobycznej.
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE Czy istniały maoryskie królestwa, grody, miasta...
Pa - obronne wioski Maorysów. Nie wiem czy można to nazwać grodem, ale podczas walk z Anglikami tak to mogło wyglądać mniej więcej .
Pozdrawiam.
|
|
|
|
|
|
|
|
To byly odpowiedniki wspolczesnych Fortow- ta nazwa bedzie chyba bardziej trafna.
|
|
|
|
|
|
|
|
Tradycyjną bronią Maorysów była "taiaha", czyli pałka przypominająca swoim wyglądem współczesne kije bejzbolowe. http://mp.natlib.govt.nz/detail/?id=36584&l=mi Innym typem pałki była "patu". http://www.kiwitreasure.com/887-patu-maori...lub-carving.htm Jeszcze innym typem była "wahaika". http://www.matariki.nl/Art/Carving/Woodcar...s.php?id=M05054 Jak widać, broń była bogato zdobiona. Twarz wyrzeźbiona w tej broni w czasie walki była skierowana do tyłu, ażeby chronić wojownika przed atakiem z tego kierunku.
Już było tu wcześniej wspomniane, iż Maorysi nie gardzili bronią palną. Poniżej jest link do serii reprodukcji rysunków i szkiców pochodzących z okresu Pierwszej Wojny z Maorysami w latach 1845 do 1847. Na pierwszym szkicu widać wojowników wykonujących taniec wojenny z muszkietami. Taniec ten polegał wręcz na "defiladowym", czyli zsynchronizowanym podskakiwaniu, oraz odpowiednim i identycznym chwycie broni. Osobiście mi się nasunęła refleksja podczas przyglądania się temu skeczowi, iż taki taniec wojenny nie był niczym innym jak równoważnikiem współczesnej musztry wojskowej. Ale może jestem w błędzie. http://freepages.genealogy.rootsweb.ancest...ir/war-pics.htm
Bardzo interesująca jest także ilustracja nr. 10 obrazująca szturm Hone Heke's pa przez Brytyjczyków 1 lipca 1845 roku. Pokazuje ona zdolności adaptacji Maorysów do nowego trybu walki przy pomocy broni palnej. Wyraźnie widać umieszczone w palisadzie otaczającej pa w regularnych odstępach otwory strzelnicze, ulokowane przy samej ziemi, co pozwalało Maorysom strzelać spoza osłony, oraz zmniejszało wielkość powierzchni celu (czyli ich sylwetek) wystawionych na ostrzał .
EDIT Ciekawy opis zwyczajów wojennych i technik walk Maorysów. http://teaohou.natlib.govt.nz/journals/tea...o36TeA/c29.html
Ten post był edytowany przez Phouty: 9/05/2014, 2:48
|
|
|
|
1 Użytkowników czyta ten temat (1 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:
Śledź ten temat
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym temacie dodano odpowiedź, a ty nie jesteś online na forum.
Subskrybuj to forum
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym forum tworzony jest nowy temat, a ty nie jesteś online na forum.
Ściągnij / Wydrukuj ten temat
Pobierz ten temat w innym formacie lub zobacz wersję 'do druku'.
|
|
|
|