Witaj GOŚCIU ( Zaloguj się | Rejestracja )
 
 
Reply to this topicStart new topicStart Poll

> Mendel (miara) Od Czego Pochodzi Nazwa?
     
mlukas
 

VII ranga
*******
Grupa: Użytkownik
Postów: 2.568
Nr użytkownika: 99.991

Stopień akademicki: mgr
 
 
post 18/09/2020, 12:49 Quote Post

Tak mnie zaciekawiło jaka jest etymologia słowa mendel (w znaczeniu jednostka miary - 15 sztuk jak ktoś nie wie).
Wikisłownik podaje że z niemieckiego mandel co znaczy migdał ale nie widzę w tym sensu żadnego...

Druga sprawa z tego co sprawdzałem tylko w Polsce istniała taka jednostka miary (przynajmnniej w Europie). Skąd się to wzięło?
 
User is offline  PMMini Profile Post #1

     
Spiryt
 

Ostatni Wielki Gumiś
*******
Grupa: Użytkownik
Postów: 1.856
Nr użytkownika: 40.921

Stopień akademicki: licencjata
Zawód: student
 
 
post 18/09/2020, 13:39 Quote Post

Jako miara jak najbardziej istniała oczywiście w Niemczech, Bańkowski podaje też, że istniało, chyba efemerycznie, w Czechach, na Łużycach, a z polskiego na Ukrainie i Białorusi.


Pochodzenie jest rzeczywiście niejasne.

Jakaś przenośnia pochodząca od "migdała" wykluczona być nie może, dziwne dryfy znaczeniowe, chociażby polski 'szczyt' jakoś zmienił znaczenie z "tarcza" na "wierzchołek".

Ale wg niemieckim Wikisłowniku ktoś przytacza ten słownik, wg. którego istniało łacińskie mandala o tym znaczeniu.

Które najprawdopodobniej ma związek z łacińskim manus (dłoń).

Ten post był edytowany przez Spiryt: 18/09/2020, 16:15
 
User is offline  PMMini Profile Post #2

     
Sarissoforoj
 

Kwatermistrz Generalny
*******
Grupa: Supermoderator
Postów: 2.902
Nr użytkownika: 1.265

Stopień akademicki: mgr. inz.
Zawód: Emeryt
 
 
post 19/09/2020, 10:23 Quote Post

Mendel jak się wydaje pierwotnie dotyczył pomiaru wykonanej pracy podczas żniw, dopiero później przez swoją popularność zaczęto go wykorzystywać do miary ilościowej innych drobniejszych towarów np. jaj. Podczas żniw zżętą pszenice i żyto (zboża ozime) wiązano w snopki (do wiązania używano takiej samej słomy jaka była w snopkach). Celem przeschnięcia ustawiano je w kupki/ mendle liczące po 16 snopków (4 x 4 stojące ponowo snopki) ustawionych kłosami do góry tak aby ewentualna woda deszczowa gładko spływała po słomie. Kupki te też były nazywane mendlami chłopskimi.

Natomiast jęczmień i owies (zboża jare) nie były wiązane w trakcie żniw tylko kładziono je garściami na rżysku aby wyschły (słoma jęczmienna łatwo chłonie wilgoć), nie chciano aby jęczmień zgnił w stodole. Jęczmień i owies były koszone znacznie później niż żyto i pszenica. W międzyczasie zwożono część zboża ozimego i z część snopków żytnich młócono cepami. Z uzyskanej w ten sposób słomy (słoma żytnia była najdłuższa i w przeciwieństwie do pszenicznej nie łamliwa) wiązano powrósła. Były one stosunkowo długie. Dzięki temu snopki jęczmienne czy też owsiane były znacznie grubsze od żytnich, pszenicznych. Kłosy postawionych pionowo w taki sposób snopów wykładały się na boki i łatwo przyjmowałyby deszczówkę. Kładziono je więc na płasko w mendle: pięć snopków na spodzie, cztery wyżej (w przerwach między snopkami warstwy poniżej), następnie trzy snopki, znowu wyżej dwa i na końcu jeden. Razem to dawało piętnaście snopków i klasyczny mendel. Ten sposób układania w pewien sposób zabezpieczał zboże przed ewentualnym deszczem i pozwalał ocenić jakość żniw.

Dlaczego piętnaście a nie szesnaście upowszechniło się jako miara mendla? Trudno określić. Być może 15-tkowy łatwiej dawał się przeliczyć na kopy (60 sztuk). A być może to właśnie jeden snopek zabrany z każdej kupki żyta na powrósła na jęczmień też miał znaczenie (bo też daje ostatecznie 15 snopków w kupce/ mendlu). A być może miały tu znaczenie jakieś podatki, które pobrane przez właściciela, kościół ograniczał wielkość pierwotnego mendla.

Jeszcze jeden pomysł na mendel. Kopa pochodzi prawdopodobnie od ilości ziaren w kłosie. Natomiast kłos jak łatwo można sprawdzić dzieli się na cztery sekcje, właśnie po piętnaście ziaren. W jaki sposób to się wiąże z sama nazwą to już pewnie inna inszość.
 
User is online!  PMMini ProfileEmail Poster Post #3

     
mlukas
 

VII ranga
*******
Grupa: Użytkownik
Postów: 2.568
Nr użytkownika: 99.991

Stopień akademicki: mgr
 
 
post 19/09/2020, 18:11 Quote Post

Dzięki za obie odp. Sporo to wyjaśniło.

Co do tych snopków znalazłem że była jeszcze:

QUOTE
Sztyga  20 sztuk  1/3 kopy - praktycznie niespotykane już określenie 20 sztuk. Sztyga to też sposób ustawienia snopów na polu w dwóch opierających się wzajemnie rzędach. Być może nazwa miary pochodzi od zwyczaju ustawiania snopków w rzędach 2 razy po dziesięć.


Ten post był edytowany przez mlukas: 19/09/2020, 18:16
 
User is offline  PMMini Profile Post #4

     
Arheim
 

VII ranga
*******
Grupa: Użytkownik
Postów: 2.978
Nr użytkownika: 70.627

Stopień akademicki: MS
 
 
post 20/09/2020, 9:40 Quote Post

Mendel nie ma coś wspólnego z Mandalą wink.gif


https://studybuddhism.com/pl/buddyzm-tybeta...ym-jest-mandala

Kłos
https://golden-seeds.pl/budowa-klosa/

QUOTE
Dlaczego piętnaście a nie szesnaście upowszechniło się jako miara mendla? Trudno określić. Być może 15-tkowy łatwiej dawał się przeliczyć na kopy (60 sztuk). A być może to właśnie jeden snopek zabrany z każdej kupki żyta na powrósła na jęczmień też miał znaczenie (bo też daje ostatecznie 15 snopków w kupce/ mendlu). A być może miały tu znaczenie jakieś podatki, które pobrane przez właściciela, kościół ograniczał wielkość pierwotnego mendla.


QUOTE
Jeszcze jeden pomysł na mendel. Kopa pochodzi prawdopodobnie od ilości ziaren w kłosie. Natomiast kłos jak łatwo można sprawdzić dzieli się na cztery sekcje, właśnie po piętnaście ziaren. W jaki sposób to się wiąże z sama nazwą to już pewnie inna inszość.


Ten post był edytowany przez Arheim: 20/09/2020, 9:42
 
User is offline  PMMini Profile Post #5

 
2 Użytkowników czyta ten temat (2 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:


Topic Options
Reply to this topicStart new topic

 

 
Copyright © 2003 - 2023 Historycy.org
historycy@historycy.org, tel: 12 346-54-06

Kolokacja serwera, łącza internetowe:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej