| |
|
|
 Sobieski - Polski Cezar, Historia z perspektywy człowieka w ATL
| |
|
|
|
|
(Ten tekst ma charakter próby odtworzenia sposobu myślenia mieszkańca ATL i jako taki nie jest zbytnio spójny ani logiczny)
JAN SOBIESKI - TYRAN CZY ODNOWICIEL OJCZYZNY?
Jan Sobieski herbu Janina (ur. 17 sierpnia 1629 w Olesku, zm. 17 czerwca 1696 w Wilanowie) - postać niezaprzeczalnie fascynująca, można rzec pierwszy polski monarcha (choć określenie to nie jest do końca poprawne, o czym więcej później) po Zygmuncie II Auguście.
Jak wiadomo, po ostatnim królu Zygmuncie i stworzeniu Kościoła narodowego, nie wybrano już więcej króla w Polsce.
Jego obowiązki przejęła teoretycznie Rada Nieustająca, a praktycznie Izba Poselska i Senat posługujące się pośrednictwem Komisji Obojga Narodów, których sposób wyłaniania nie był nigdzie określony, ale w praktyce wybierała je Izba Poselska za zgodą Senatu, uzyskiwaną w drodze większości 2/3.
Jednak połowa XVII wieku to okres kryzysu tego systemu. Napięcia pomiędzy partią optymatów (skupiającą co do zasady najbogatszych i najmożniejszych magnatów oraz zwolenników ich interesów) a partią popularów (skupiającą co do zasady średnią i biedniejszą szlachtę) sięgnęły zenitu, zwłaszcza po przegranej wojnie z Rosją w 1648 roku, gdzie utracono Smoleńsk, a rządzący w owym czasie popularzy musieli ustąpić, aby powrócić do władzy dopiero w latach 60-tych XVII wieku. W takiej atmosferze przebiegała młodość i kształtowanie się polityczne Jana Sobieskiego.
Jan Sobieski, jak i jego brat Marek byli pilnymi studentami i potomkami Stanisława Żółkiewskiego, prominentnego polityka stronnictwa optymatów, jednak Rzeczpospolita usłyszała o nich dopiero w roku 1660, gdzie obaj bracia odznaczyli się w wojnie z Rosją, do której dążył Jerzy Lubomirski, nieformalny przywódca prohabsburskiego stronnictwa popularów, aby odwrócić uwagę opinii publicznej od problemu prześladowań protestantów w monarchii Habsburgów oraz do konfliktu o obsadę stanowisk biskupich w Kościele narodowym.
Ta kwestia nie została bowiem określona po królu Zygmuncie i popularowie proponowali, aby biskupi byli wybierani przez odpowiednie sejmiki, bądź Izbę Poselską większością 2/3 za zgodą Senatu kolejną większością 2/3, a optymaci - aby zaakceptować nieformalny trend dziedziczności stanowisk biskupich (biskupi i arcybiskupi Kościoła polskiego mogli się swobodnie żenić i często zapewniali następstwo po sobie na stanowisku swojemu potomstwu).
Jan i Marek odznaczyli się w zwycięskim oblężeniu Moskwy, przejmując de facto dowodzenie z rąk Lubomirskiego, jednak Marek przypłacił je życiem, pozostawiając żonę i maleńkiego syna.
Jan wrócił do kraju w glorii chwały, jednak upadek popularów w roku 1661 i kompromitacja mentora Jana, Lubomirskiego, który naraził się opinii szlacheckiej zasłabnięciem podczas oblężenia Moskwy oraz negocjacją zbyt łagodnego (w oczach opinii publicznej) pokoju w Kijowie, sprawiły łącznie, że Jan nie angażował się w politykę.
1662 był okresem rządów profrancuskich optymatów, jednak i one nie były spokojne - stronnictwo popularów przeszkadzało im w rządach jak tylko mogło, stosując obstrukcję parlamentarną i nadużywając starej zasady jednomyślności w celu uniemożliwienia optymatom sprawowania rządów.
Niespokojne lata 1663-1664 spowodowały, iż wielu ludzi zaczęło domagać się "dobrej szabli", która niczym Cyncynat przywróciłaby porządek w republice i zmusiła dwie partie do współpracy ze sobą.
Część optymatów, widząc zagrożenie wojną z Turcją, którą niechybnie Rzeczpospolita by przegrała zaczęła planować zamach stanu, który odciążyłby państwo.
Na czele spiskowców stał (nieformalnie) prymas (a więc głowa Kościoła polskiego) Mikołaj Prażmowski, który na początku widział w tej roli Stefana Czarnieckiego, który umarł jednak w roku 1665. Po jego śmierci spiskowcy zwrócili się do popularnego bohatera wojennego, Jana Sobieskiego, który jako popular, ale z powiazaniami rodzinnymi z optymatami, nadawalby się na twarz "rządu zgody narodowej". Planom spiskowcow sprzyjał także los. W 1666 Sejm nie uchwalił podatków na obronę granicy, a na Ukrainę spadł ogromny najazd tatarski w kwietniu tego roku. Pod koniec roku 1666 sułtan turecki wysłał list z wypowiedzeniem wojny i wszyscy wiedzieli że jest ona nieuchronna, a szlachte poludniowo-wschodnich województw ogarnęła wręcz panika. Z początkiem roku 1667 doszło do klęski wojsk polskich pod Kudakiem i utraty Kijowa na rzecz Osmanów. W takiej sytuacji armia pod dowództwem Sobieskiego (powołanego na hetmana wielkiego w 1665) nie napotkała znaczącego oporu wkraczając na posiedzenie parlamentu 16 kwietnia 1667 roku i bez sprzeciwu uchwalono tzw. "konstytucję kwietniową", która dawała Janowi Sobieskiemu tytuł "hetmana najwyższego Rzeczypospolitej" - wraz z zupełną władza nad wojskiem, odwołaniem wszystkich innych hetmanów poza nim, wprowadzeniem mianowania i odwoływania wszystkich stanowisk w armii przez hetmana najwyższego, powierzeniem "spraw bieżącego zarządu nad krajem i prawa zarządzającego" hetmanowi najwyższemu. Stanowiła ona, że każdy Sejm ma być skonfederowany, z aktem konfederacji uchwalonym po zawarciu pokoju. 5 maja 1667 nowo mianowany hetman najwyższy odniósł zwycięstwo nad siłami osmanskimi pod Lwowem, w 1668-1669 wyparł ich z granic przedwojennej Rzeczpospolitej, w 1670 zdobył Jedysan, a w 1671 - Budziak i księstwa naddunajskie. Co więcej, zawarty pokój w Warnie pozostawił te nabytki pod wladaniem Rzeczpospolitej, z Budziakiem i Jedysanem przekształconymi w "Czarnomorski Okrąg Wojskowy" pod zarządem gubernatora Stefana Bidzińskiego. Księstwa naddunajskie zachowały swoich dotychczasowych władców jako lenników Rzeczposolitej. Po takim sukcesie rządy hetmańskie zostały utrzymane po wojnie, a sam hetman przystąpił do opracowania aktu konfederacji wraz z prawnikami. Prace nad nim trwały dwa lata, a został zaprzysiężony w maju 1673 roku. Jego najważniejszymi postanowieniami były- uznanie stanowiska hetmana najwyższego za dożywotnie i stałe, przyznane Janowi Sobieskiemu, likwidacja Komisji Obojga Narodów oraz rozdzielenie ich kompetencji między Gabinet Hetmana-prowizoryczne ciało wykonawcze powstałe na wojnie, a Radę Nieustającą, która zmieniła nazwę na Radę Państwa. Hetman najwyższy został jej dozywotnim przewodniczacym, który zatwierdzał wybranych przez Izbę Poselską i Senat kandydatów. Sama Rada otrzymała wraz z hetmanem pewne uprawnienia sądwnicze, stając się praktycznie sądem najwyższym (w zakresie w jakim sadownictwo nie należało do osobistych prerogatyw hetmana) oraz uprawnienia do kontroli pracy instygatorów i podległego im aparatu skarbowo-urzędniczego. Hetman najwyższy otrzymał także tytuł "strażnika cnoty publicznej" i jako taki sprawował nadzór nad rugowaniem członków Izby Poselskiej i mógł unieważnić każda uchwałę i konstytucję sejmow i sejmikow jeśli uznał że jest sprzeczna z cnotą publiczną. Stanowiska senatorskie zostały uznane dziedzicznymi wraz z biskupimi, co zaskarbilo przychylność optymatow dla rządu hetmańskiego. Stanowisko arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa po bezdzietnym Prazmowskim przypadlo samemu Sobieskiemu. Hetman najwyższy otrzymał także kompetencje do rugowania senatorów i sędziów sądów ziemskich w razie naruszenia przez nich cnoty publicznej. Mógł zarządzać wybór dodatkowych sędziów w sejmikach ziemskich, zatwierdzal każdy wybór sędziowski, mógł dzielić i zmieniać kompetencje sądów. Wraz z Radą Państwa nadzorowal zbieranie podatków, sam zarzadzal majątkiem narodowym a wraz z Radą Panstwa mógł zarządzać nowe podatki w okresie między posiedzeniami Sejmu. Sejm mógł je odrzucić na następnym posiedzeniu. W 1683 hetman opowiedział się po stronie powstania węgierskiego Imre Thokolego i zajął Węgry a w 1684 zdobył Wiedeń. W 1685 zajął Czechy i ogłosił się protektorem królestwa czeskiego i wegierskiego co zostało uznane pokojem w Linz który Sobieski podyktowal schwytanemu cesarzowi Leopoldowi I. W 1686 sam przyjął tytuł cesarski na prośbę obu izb parlamentu (w nawiazaniu do tradycji rzymskiej i projektów Gustawa II stworzenia cesarstwa protestanckiego). Z uwagi na posiadaną przez Sobieskiego ggodność arcybiskupa gnieźnieńskiego którą mogli sprawować tylko mezczyzni, tylko mezczyzni mogli być cesarzami Polaków. Jego najstarszy syn Jakub poślubił córkę zlapanego Leopolda I, a młodszy Aleksander-książę Siedmiogrodu nieslubna córkę Ludwika XIV. W 1690 pokonał koalicje rosyjsko szwedzka odbierając Pomorze, Estonię i ziemie aż po Don. Co myślicie?
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
5 maja 1667 nowo mianowany hetman najwyższy odniósł zwycięstwo nad siłami osmanskimi pod Lwowem, w 1668-1669 wyparł ich z granic przedwojennej Rzeczpospolitej, w 1670 zdobył Jedysan, a w 1671 - Budziak i księstwa naddunajskie. Co więcej, zawarty pokój w Warnie pozostawił te nabytki pod wladaniem Rzeczpospolitej, z Budziakiem i Jedysanem przekształconymi w "Czarnomorski Okrąg Wojskowy" pod zarządem gubernatora Stefana Bidzińskiego. Księstwa naddunajskie zachowały swoich dotychczasowych władców jako lenników Rzeczposolitej. (Xxxxf)
Tylko tyle? Czemu tak skromnie?
W naszej rzeczywistości kilkadziesiąt lat wojen z Osmanami zakończyło się tym, żeśmy z trudem utrzymali granice, na pewien czas tracąc nawet spory kawał terytorium. Okupiliśmy to też utratą buforu w postaci niegdyś zależnej Mołdawii. Tu, widzę, zabawa po całości: Sobieski małym palcem u nogi kładzie Osmanów na łopatki (tych samych Osmanów, którzy po Połtawie sprowadzili Pitra Wielkiego to roli kornego petenta). No to jak zabawa po całości to po całości, jeszcze cały Krym dla nas. I coroczny haracz ze strony Turcji.
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
QUOTE(źwiesz @ 29/11/2021, 13:25)
W hurysach.
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
QUOTE(źwiesz @ 29/11/2021, 13:25) 5 maja 1667 nowo mianowany hetman najwyższy odniósł zwycięstwo nad siłami osmanskimi pod Lwowem, w 1668-1669 wyparł ich z granic przedwojennej Rzeczpospolitej, w 1670 zdobył Jedysan, a w 1671 - Budziak i księstwa naddunajskie. Co więcej, zawarty pokój w Warnie pozostawił te nabytki pod wladaniem Rzeczpospolitej, z Budziakiem i Jedysanem przekształconymi w "Czarnomorski Okrąg Wojskowy" pod zarządem gubernatora Stefana Bidzińskiego. Księstwa naddunajskie zachowały swoich dotychczasowych władców jako lenników Rzeczposolitej. (Xxxxf)Tylko tyle? Czemu tak skromnie? W naszej rzeczywistości kilkadziesiąt lat wojen z Osmanami zakończyło się tym, żeśmy z trudem utrzymali granice, na pewien czas tracąc nawet spory kawał terytorium. Okupiliśmy to też utratą buforu w postaci niegdyś zależnej Mołdawii. Tu, widzę, zabawa po całości: Sobieski małym palcem u nogi kładzie Osmanów na łopatki (tych samych Osmanów, którzy po Połtawie sprowadzili Pitra Wielkiego to roli kornego petenta). No to jak zabawa po całości to po całości, jeszcze cały Krym dla nas. I coroczny haracz ze strony Turcji.
Rozumiem, że brzmi to nierealistycznie, ale z drugiej strony zobacz na karierę Napoleona, który położył na kolana Prusy i Austrię, z którymi też Francji zdarzało się wcześniej przegrywać, czy Aleksandra Wielkiego, który zdobył potężne imperium perskie, którego Macedonia była wasalem.
Uważam, że w "Zabawach" upodobnienie czyjejś kariery do Napoleona/Aleksandra by przeszło.
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
Po klęscy (a może jednak tylko porażce?) pod Wiedniem Turcja przez 15 (piętnaście) lat walczyła na froncie od Adriatyku po Don ze wszystkimi sąsiadami.
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
Turcja przez 15 (piętnaście) lat walczyła na froncie od Adriatyku po Don ze wszystkimi sąsiadami. (TMI Fairy)
...i straciła pod względem powierzchni jakieś 1,5 no może 2 razy tyle co tutaj w 4 lata z jednym przeciwnikiem.
Uważam, że w "Zabawach" upodobnienie czyjejś kariery do Napoleona/Aleksandra by przeszło. (Xxxf)
Napoleon d>%@, kiedy wrogów k>%@. Alek też. Jaka jest proporcja sił i środków?
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
Ejże, akurat Alek walczył ze znacznie przeważającym liczebnie i materiałowo przeciwnikiem - imperium perskim.
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
QUOTE(źwiesz @ 29/11/2021, 16:52) Turcja przez 15 (piętnaście) lat walczyła na froncie od Adriatyku po Don ze wszystkimi sąsiadami. (TMI Fairy)
...i straciła pod względem powierzchni jakieś 1,5 no może 2 razy tyle co tutaj w 4 lata z jednym przeciwnikiem.
O to właśnie mi chodziło.
Fakt, że w porównaniu z Węgrami Jedysan i Budziak są nic niewarte, ale chciałem upomnieć OP o "znaj proporcje, mocium panie".
Ten post był edytowany przez TMI Fairy: 29/11/2021, 19:05
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
W hurysach. (TMI Fairy)
Oraz winogronach i kastratach. Wielka Trójca: wino, kobiety i śpiew.
Fakt, że w porównaniu z Węgrami Jedysan i Budziak są nic niewarte, ale "znaj proporcje, mocium panie". (TMI Fairy)
Obojętne, ile są warte, to Turcja nie była państwem, które potulnie daje sobie wyrwać kawałek terytorium i jeszcze przeprasza że oddaje tak mało.
Ejże, akurat Alek walczył ze znacznie przeważającym liczebnie i materiałowo przeciwnikiem - imperium perskim. (Xxxxf)
A my się w realu popróbowaliśmy z Turcją jeden na jeden. W 1672 na ten przykład. Opowiedz nam o tych naszych olśniewających sukcesach.
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
QUOTE(źwiesz @ 29/11/2021, 18:49) W hurysach. (TMI Fairy)Oraz winogronach i kastratach. Wielka Trójca: wino, kobiety i śpiew. Ejże, akurat Alek walczył ze znacznie przeważającym liczebnie i materiałowo przeciwnikiem - imperium perskim. (Xxxxf)A my się w realu popróbowaliśmy z Turcją jeden na jeden. W 1672 na ten przykład. Opowiedz nam o tych naszych olśniewających sukcesach.
Dziękuję za dłuższy rechot
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
Kolega xxxxf:
QUOTE JAN SOBIESKI - TYRAN CZY ODNOWICIEL OJCZYZNY?
1. Czy po śmierci Zygmunta III Moskwa nas nie atakuje tylko czeka do 1648 roku
2. Co z Kozakami- głucho o nich więc nie było chyba powstań?
3. I w związku z powyższym co z ukraińskimi królewiętami- Wiśniowieckimi, Zasławskimi, Koniecpolskimi- bądźmy bowiem szczerzy- jeżeli Ukraina jest spokojna to przy nich Sobiescy są chudopachołkami. No i jeszcze Radziwiłłowie gdzieś zniknęli- a powyższe uwagi ich też dotyczą.
4. W realu Sobieski dwukrotnie wkroczył do Mołdawii z całkiem sporymi siłami. Dla Turków był to front trzeciorzędny. I co- i nic. Dlaczego ma być lepiej? Nasz największy samodzielny sukces na froncie tureckim miał miejsce w roku 1621 i polegał na tym, że niemal cudem obroniliśmy granicę.
5. Podsumowując- zanim dojdzie się do Sobieskiego należałoby przeanalizować lata od śmierci Zygmunta III do owego rozkwitu talentu hetmana
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
Nie czytaliście posta wprowadzającego? Nie ma Zygmunta III, gdyż po śmierci Zygmunta Augusta nie obiera się króla.
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
QUOTE(Wilczyca24823 @ 30/11/2021, 13:33) Nie czytaliście posta wprowadzającego? Nie ma Zygmunta III, gdyż po śmierci Zygmunta Augusta nie obiera się króla.
Czytalim, czytalim. Nie dość że króla ni ma, to jeszcze i herezja sie panoszy!
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
Koleżanka Wilczyca24823:
QUOTE Nie czytaliście posta wprowadzającego? Nie ma Zygmunta III, gdyż po śmierci Zygmunta Augusta nie obiera się króla
No to jeszcze lepiej- luka w wydarzeniach nie obejmuje niecałych trzydziestu lat lecz jakieś dziewięćdziesiąt. Po których objawiły się postacie znane nam z OTL i nawet na tych samych ( lub zbliżonych ) urzędach. Można więc dorzucić następną garść pytań- od zmian ustroju, poprzez politykę zagraniczną i kulturę do spraw personalnych ( no bo może nie tylko Lubomirskiego nie być tam gdzie OLT był, może i główny bohater wątku, jeśli się narodził być skromnym średniozamożnym szlachetką )
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
No cóż - autor założył, że personali rozłożą się podobnie jak OTL. Może nie chciał tworzyć całego elaboratu historycznego, gdyż najważniejsze są zdarzenia dokonujące się za życia Sobieskiego?
|
| |
|
|
1 Użytkowników czyta ten temat (1 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:
Śledź ten temat
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym temacie dodano odpowiedź, a ty nie jesteś online na forum.
Subskrybuj to forum
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym forum tworzony jest nowy temat, a ty nie jesteś online na forum.
Ściągnij / Wydrukuj ten temat
Pobierz ten temat w innym formacie lub zobacz wersję 'do druku'.
|
|
|
|
|
29/11/2021, 9:54
