|
|
Gilgamesz: król czy bóg ?
|
|
|
pepi_2
|
|
|
Nowicjusz |
|
|
|
Grupa: Użytkownik |
|
Postów: 10 |
|
Nr użytkownika: 68.305 |
|
|
|
Zawód: inzynier mechanik |
|
|
|
|
Jak to właściwie z tym panem jest? Niby występuje jako postać historyczna ale równocześnie kojarzony jest także z bóstwem. Może ktoś wie?
|
|
|
|
|
|
|
|
Epos o Gilgameszu tłum. K. Łyczkowska, P. Puchta, M. Kapełuś, Warszawa 2010, we wstępie strona VIII - Opowieści o Gilgameszu powstały w czasach sumeryjskich, a potem przez dwa tysiąclecia zdobywały popularność na całym Wschodzie Starożytnym. ich bohater jest postacią historyczną. Wymieniono go na sumeryjskiej liście królów jako piątego władcę I dynastii z Unug (późniejszego babilońskiego Uruk) (...). Owianego legendą bohatera już starożytni zaliczyli w poczet bogów (...). Imię Gilgameza można zatem znaleźć na listach bogów, wymienione pośród sędziów świata podziemnego.
Chyba pewnie można go powołać do Tezeusza, Achillesa etc.
|
|
|
|
|
|
|
|
hasło z Encyklopedii Religii PWN:
Gilgamesz (sumer. Bilgames) w tradycji mezopotamskiej ubóstwiony na poły legendarny władca ®Uruk, bohater rozpowszechnionego w starożytności na Bliskim Wschodzie cyklu opowieści przedstawiających go jako przeciwnika mitycznych istot oraz poszukiwacza nieśmiertelności. Spisana w II tys. p.n.e. lista królów Sumeru wymienia G. jako piątego władcę Uruk, panującego 126 lat, syna demona lilu (®lilu i lilitu) – arcykapłana w Kullab, dzielnicy Uruk. W innych źródłach G. to syn ®Lugalbandy i bogini ®Ninsun, w dwóch trzecich bóg i w jednej trzeciej człowiek. Jest prawdopodobne, że prototypem literackiego G. był rzeczywisty władca panujący w I poł. III tys. p.n.e. Już w połowie III tys. p.n.e. G. był ubóstwiony, o czym świadczą listy bogów z ®Šuruppak i Ebli. Nieco później w tekstach z ®Girsu G. pojawił się jako bóstwo świata podziemnego, skojarzone ze zmarłymi władcami. Utuhegal z Uruk (XXII w. p.n.e.) uczynił go swoim boskim opiekunem, zaś władcy III dynastii z ®Ur (XXI w. p.n.e.) nazywali swoim bratem i przyjacielem. Miało to zapewne związek z deifikacją władców tej dynastii za ich życia. W tym okresie i nieco później G. miał miejsce kultu w pobliżu Ur oraz prawdopodobnie w ®Nippur. Z przełomu III i II tys. pochodzi pięć opowieści o G. w języku sumeryjskim, w których imię bohatera jest poprzedzone determinatywem oznaczającym bóstwo i często również tytułem ®en. Charakter przekazu historycznego ma opowieść o wystąpieniu G. przeciw władcy ®Kisz o imieniu Agga. Kolejne teksty opisują mityczne czyny bohatera. Tematem opowieści "G. i Kraina Życia" (wszystkie tytuły współczesne) jest walka bohatera i jego sługi ®Enkidu z potwornym Huwawą postawionym przez ®Enlila na straży Lasu Cedrowego; pewne elementy sugerują, że las ten był lokalizowany w górach Zagros na wschód od Mezopotamii. Tekst "Gilgamesz i Byk Nieba" opowiada o starciu z bykiem (®Gugalanna) wysłanym przeciw G. przez ®Inannę. W kolejnej opowieści zatytułowanej "G. i drzewo ®halub" G. wysyła Enkidu do świata podziemnego, by znalazł tam zagubione przedmioty. Enkidu jednak łamie prawa Podziemia i musi tam już zostać. Wreszcie źle zachowany tekst "Śmierć G." opisuje podróż G. (lub może Enkidu) do świata zmarłych; jest on bardzo podobny do hymnu opisującego pogrzeb i podróż do zaświatów króla Ur–Nammu z Ur (XXI w. p.n.e.), w którym to hymnie sam G. pojawia się jako jeden z najważniejszych bogów Podziemia. W I poł. II tys. p.n.e. sumeryjskie opowieści (poza pierwszą) zostały przetłumaczone na język akadyjski, zaś ok. 1400–1200 p.n.e. powstał standardowy cykl opowieści zapisywany na XII tabliczkach. Jego autorstwo przypisywano w starożytności kapłanowi ®Sin–leqe–unnini. Wersja standardowa była rozpowszechniona na terenie całego Bliskiego Wschodu Po raz pierwszy odkryta w bibliotece ®Aszurbanipala w ®Niniwie, znaleziona została również w archiwach wielu miast babilońskich, syryjskich, hetyckich, a nawet w palestyńskim Megiddo. Wersja hetycka różni się w wielu szczegółach od akadyjskiego pierwowzoru, co dowodzi, że postać G. należała do żywej tradycji również w ośrodkach peryferyjnych. W akadyjskiej wersji standardowej G. przedstawiony jest jako wielki władca i budowniczy Uruk, który jednak gnębi poddanych. Z tego powodu Anu (®An) stwarza dzikiego Enkidu, który żyje wśród zwierząt na stepie. Uwiedziony przez nierządnicę Szamhat (®prostytucja sakralna) przybywa do Uruk i stacza w bramie nierozstrzygnięta walkę z G., po czym zostaje jego przyjacielem (w tekstach sumeryjskich Enkidu był niewolnikiem G.). Tabliczki III–V zawierają opis wyprawy bohaterów do Lasu Cedrowego przeciw ®Humbabie (sumer. Huwawa). Potworny strażnik dzięki pomocy Szamasza (®Utu) i za namową Enkidu zostaje zabity, a G. powraca do Uruk z cedrowym drewnem do budowy świątyni. Bogini Isztar, której zaloty G. odrzucił, mści się wysyłając na ziemię Byka Nieba, który pustoszy pola Uruk. G. i Enkidu zabijają jednak i tego przeciwnika (VI tabliczka). Na tym kończą się wspólne czyny pary bohaterów. Na początku tabliczki VII bogowie Anu, Ellil (®Enlil) i Ea (®Enki), pomimo wstawiennictwa Szamasza, skazują Enkidu na śmierć za zabójstwo Humbaby i Byka Nieba. Enkidu umiera, a G. decyduje się na wyprawę w poszukiwaniu nieśmiertelności, którą to wyprawę opisują tabliczki IX–XI. Bohater przechodzi przez bramę na wschodzie pilnowaną przez ludzi–skorpiony, pogrążoną w ciemności podziemną drogą boga słońca dociera do pięknego ogrodu, w którym boska oberżystka Siduri przekonuje go, by korzystał z uciech życia i nie pragnął nieśmiertelności. G. jednak nie rezygnuje: na łodzi przewoźnika Ur–szanabiego (Sur–sunabu) przekracza wody śmierci i dociera do wyspu nieśmiertelnego Ut–napisztima (®Ziusudra). Ten ostatni opowiada o potopie i poddaje G. próbie siedmiodniowej bezsenności, w której bohater zawodzi. Jednak na prośbę żony Ut–napisztim zdradza mu tajemnicę rośliny młodości rosnącej w głębinie Apsu (®Abzu). G. zdobywa roślinę i chce podzielić się nią z mieszkańcami Uruk, jednak wąż kradnie mu ją i bohater powraca do miasta z pustymi rękoma. XI tabliczka kończy się opisem wspaniałości Uruk, które G. pokazuje Ur–szanabiemu. Ostatnia tabliczka wersji standardowej nie jest związana z poprzednią narracją i nawiązuje do sumeryjskiej opowieści "G. i drzewo halub". Bohater rozmawia z duchem Enkidu wywołanym z Podziemia zaklęciem Ea. Opowieść o G. wywarła pewien wpływ na religię asyryjską i babilońską w II i I tys. p.n.e. W tekstach z tego okresu G. był wymieniany obok Szamasza jako sędzia zmarłych i strażnik demonów. Poświęcony był mu V miesiąc Abu, w którym odbywały się dziewięciodniowe zapasy w bramie miasta, upamiętniające walkę G. i Enkidu. W tym samym miesiącu odbywało się również święto zmarłych (®abe), podczas którego według serii egzorcystycznej ®Maqlu kierowano modlitwę do G. i wykonywano jego apotropaiczną figurkę. Opowieść o G. stała się częścią tradycji ludowej na Bliskim Wschodzie i jej echa można znaleźć w arabskich narracjach dotyczących poszukiwania nieśmiertelności przez bohatera Buluqiya oraz Fontanny Życia strzeżonej przez mędrca Al–Khidra. Opowieść o dzieciństwie Gilgamesza, przypominająca dzieje Sargona z ®Akadu, została przekazana przez antycznego pisarza Aeliana w dziele "O naturze zwierząt". Współcześnie postać G. jest przedmiotem licznych interpretacji. Zwolennicy ®panbabilonizmu uznawali go za bohatera solarnego lub wręcz uosobienie Słońca. Większość współczesnych filologów widzi w opowieści o G. przedstawienie tragizmu kondycji ludzkiej. Według K. Jaritza podróż G. do Ut–napištima można porównać z zaświatowymi wędrówkami szamanów (®szamanizm), zaś S. Parpola uznał, że czyny bohatera można zinterpretować jako symboliczne przedstawienie drogi wtajemniczenia, której zakończeniem jest uzyskanie ezoterycznej wiedzy symbolizowanej przez ®"drzewo życia". W rzeczywistości inicjacyjny charakter opowieści może wynikać z tego, że postać G. najpewniej służyła władcom III dynastii z Ur za prototyp ubóstwionego władcy, którego czyny mają wymiar kosmiczny.
R. Stiller, Gilgamesz, Warszawa 1967; J. Wittlin, Gilgamesz, Warszawa 1986; S.N. Kramer, Gilgamesh and the Huluppu Tree, Chicago 1938; W.G. Lambert, Gilgameš in Religious, Historical and Omen Texts and the Historicity of Gilgameš [w:] "Gilgameš et sa legende. Études recueilles par Paul Garelli ŕ l'occasion de la VIIe Rencontre Assyriologique Internationale (Paris – 1958)", Paris 1960; V.K. Afanasyeva, Gilgameš and Enkidu in Glyptic Art and in the Epic, "Klio" 53:1970; K. Jaritz, Schamanistisches im Gilgameš–Epos [w:] Beträge zu Geschichte, Kultur und Religion des Alten Orients. In memoriam Eckhard Unger, ed. M. Lurker, Baden–Baden 1971; S. Dalley, Myths from Mesopotamia. Creation, The Flood, Gilgamesh and Others, Oxford – New York 1989; H.–P. Müller, Gilgamesch–Epos und Altes Testament [w:] Ernten, was man sät. Festschrift für Klaus Koch zu seinen 65. Geburtstag, ed. D.R. Daniels – U. Glessmer – M. Rösel, Neukirchen–Vluyn 1991; A. Sołtysiak, Adapa, Etana and Gilgameš. Three Sumerian Rulers among the Constellations [w:] "Oxford VI and SEAC 99. Astronomy and Cultural Diversity", ed. C. Esteban – J.A. Belmonte, La Laguna 1999; A. George, The Epic of Gilgamesh: The Babylonian Epic Poem and Other Texts in Akkadian and Sumerian, London 2000; J. Black – G. Cunningham – E. Robson – G. Zólyomi, The Electronic Text Corpus of Sumerian Literature (www-etcsl.orient.ox.ac.uk), Oxford 1998–2001.
|
|
|
|
2 Użytkowników czyta ten temat (2 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:
Śledź ten temat
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym temacie dodano odpowiedź, a ty nie jesteś online na forum.
Subskrybuj to forum
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym forum tworzony jest nowy temat, a ty nie jesteś online na forum.
Ściągnij / Wydrukuj ten temat
Pobierz ten temat w innym formacie lub zobacz wersję 'do druku'.
|
|
|
|