ale kazdy ma swoje autorytety

ROZDZIAŁ XII.
NAPOLEOŃSKA SZTUKA WOJENNA.
I. PRAKTYKA WOJENNA I TEORJA WOJNY.
l. ZWYCIĘSTWO DZIEŁEM MYŚLI I CHARAKTERU WODZA. W rozdziałach poprzednich widzieliśmy w szkicowym zarysie przebieg głównych kampanij napoleońskich. Każda z tych kampanij stanowi wypadek odrębny, toczy się w innych warunkach, ma odmienny charakter; każda z wielkich operacyj przeprowadzonych przez Napoleona stanowi dzieło sztuki odmienne od innych, wymagające osobnego rozważenia. Przegląd tych kampanij, operacyj, bitew pozwolił nam już stwierdzić niejednokrotnie, że nie los ślepy, nie szczęście zwyciężało za Napoleona, ale człowiek, umiejący panować nad losem. "Niema - powiadał Napoleon - wielkich czynów, któreby były dziełem przypadku i szczęścia; są one zawsze wynikiem pracy myślowej i genjuszu... Spójrzcie na Aleksandra, Cezara, Hannibala, Gustawa Adolfa i innych; stale im się wiedzie; czy dlatego stają się wielkimi ludźmi, że mają szczęście? Nie, wiedzie im się dlatego, że będąc wielkimi ludźmi umieli zapanować nad szczęściem, Jeśli studjuje się sprężyny ich powodzeń, widzi się z zadziwieniem, że robili oni wszystko by powodzenia te osiągnąć".
Co robił Napoleon, by osiągnąć powodzenie wojenne? Czy można sztukę osiągania powodzeń wojennych - krótko mówiąc, sztukę wojenną - ująć w jakieś prawidła? Wszak żywiołem wojny jest niepewność, a każde położenie wojenne jest wypadkiem szczególnym. Napoleon sam pisał; "Taktyka, zmiany szyków, nauka artylerji i inżynierji dają się zawrzeć w traktatach mniej więcej tak ściśle, jak geometrja; ale znajomość wyższych działów sztuki wojennej nabyć można jedynie studjując historję wojen i bitew wielkich wodzów, przez doświadczenie. Niema reguł ścisłych, określonych; wszystko zależy od charakteru, jakim natura obdarzyła dowódcę, od jego zalet, jego wad, od natury wojsk, działania broni, od pory roku i tysiąca okoliczności, które sprawiają, że rzeczy nie są nigdy do siebie podobne''.
2. ZASADY I METODY WOJOWANIA. Jakżeż tę różnorodność zjawisk historji wojennej pogodzić z nabywaniem znajomości strategii przez studiowanie historji wojen, skoro żadnych reguł wysnuć z historji tej nie można?
Otóż Napoleon utrzymuje, że właśnie historja wojen pozwala ustalić nie reguły wprawdzie, ale zasady i metody wojowania. Wyliczając kampanje swych wielkich poprzedników pisze: ,,Historja tych ośmdziesięciu trzech kampanij stanowiłaby pełny traktat sztuki wojennej; zasady, jakich należy się trzymać w wojnie obronnej i zaczepnej, wypływałyby z tej historji, jak ze źródła". I dodaje o sobie: ,,Wszystkie plany czternastu kampanij Napoleona były zgodne z prawdziwemi zasadami wojny; jego wojowanie było śmiałe, ale metodyczne"...
Kiedy indziej mówi Napoleon;
"Przypisywano losowi moje największe czyny, a niepowodzenia moje przypiszą napewno moim błędom; jeśli jednak opiszę swe kampanje, zdziwią się ludzie, że w powodzeniu i w niepowodzeniu zawsze rozum mój i moje zdolności działały jedynie w zgodzie z zasadami".
Jeśli są zasady i metody wojowania, wypływające z historji wojen, istnieje zatem dla Napoleona teorja wojny. "Każda wojna - pisze - musi być metodyczna, bo każda musi być prowadzona zgodnie z zasadami i z regułami sztuki, z rozumem, celowo; musi być prowadzona z wyrachowaniem sił posiadanych". Powiadał niegdyś - jeszcze jako wódz Wielkiej Armji, że gdyby kiedyś miał czas, spisałby W sposób dostępny dla wszystkich zasady sztuki wojennej i każdy wojskowy mógłby się z książki tej nauczyć wodzostwa, jak każdej innej umiejętności. Powiadał nawet, że zadziwionoby się zwięzłością tych wskazań.
Czy niema sprzeczności w tekstach powyższych? Raz upatruje Mistrz w dziejach wojen nieskończoną różnorodność zjawisk, wykluczającą ścisłe reguły; zaraz zaś w innych ustępach tejże zapiski mówi o wypływających z dziejów wojen zasadach, o metodzie w sztuce wojennej, a nawet o redutach sztuki.
Pewne jest, że uznaje on teorję naukową wojny i że składa się ona w jego myśli z zasad, równie niezmiennych, jak zasady logicznego myślenia i ze wskazań metodycznych, wypływających z odniesienia tych zasad do rożnych możliwości wojny. Te wskazania metodyczne składają się na jego system wojenny.
3. MYŚLI TEORETYCZNE NAPOLEONA. Genjusz Napoleona jest to genjusz praktycznego działania. Nie jest on teoretykiem. Nawet na Św. Helenie, dyktując swe pamiętniki i liczne uwagi o najróżniejszych wydarzeniach i zjawiskach, nie podyktował zapowiadanego ongi traktatu teoretycznego o wojnie. Jednakże, choć nie teoretyk, wiele myślał o wojnie ze ścisłością matematyka. ,,To nie genjusz jakiś - powiadał - szepce mi do ucha co mam czynić w pewnem położeniu, nieoczekiwanem dla innych; mówi mi to rozumowanie, rozważanie, doświadczenie" i dodaje "ja wciąż pracuję myślą". To też Napoleon nie był to umysł, tworzący arcydzieła pod wpływem natchnień chwilowych; ciągła, systematyczna praca duchowa była cechą jego umysłu. Pozostały po nim nietylko czyny, ale i myśli. Z luźnych jego wypowiedzeń się i uwag, a zwłaszcza z jego nieporównanych instrukcyj, dawanych zastępcom, pomocnikom, podwładnym, więc Ludwikowi, Józefowi, Hieronimowi Bonaparte, Eugeniuszowi Beauharnais, Massenie, Berthierowi, Davoutowi, Soultowi i innym, możnaby złożyć całą teorje napoleońskiej strategji i taktyki, posługując się historją napoleońskich kampanij, operacyj i bitew jako sprawdzianem rzeczywistości.

II. ZASADY NAPOLEOŃSKIE.

4. ZNISZCZENIE PRZECIWNIKA. Na czoło wszystkich zasad napoleońskiej sztuki wojennej wysuwa się bezwzględne dążenie do zniszczenia żywej siły przeciwnika. W r. 1797 powiadał gen. Bonaparte: "Jest wielu dobrych generałów w Europie, ale oni widzą za wiele rzeczy naraz, ja widzę tylko masy nieprzyjacielskie, które staram się zniszczyć, pewny, że wszystko inne tem samem upadnie". Innemi słowy pierwszą zasadą jest powalenie przeciwnika przez zniszczenie jego armji, co osiąga się walną bitwą. Stąd cecha duchowa Napoleona jako wodza: głód bitwy. Wszystkie inne względy podporządkowuje się tej zasadniczej idei przewodniej, wynikającej dla Napoleona z samej natury wojen.
Dążąc do zniszczenia przeciwnika, wódz musi jednocześnie dążyć do zachowania siły własnej od zniszczenia.
Stąd konieczność przewidywania zgóry wszelkich, najgorszych ewentualności, idąc do "najdalszych granic przewidywania ludzkiego" by wyjść obronną ręką z każdego położenia, jakie może się wytworzyć.
5. DĄŻENIE DO PRZEWAGI SIŁ NAD PRZECIWNIKIEM. Ażeby zniszczyć przeciwnika w bitwie, trzeba być silnym. Nigdy w przeświadczeniu Napoleona nie jest się zanadto silnym na wojnie i w bitwie.
"Zwycięstwo - powiada on - jest udziałem większych batalionów". W przeciwieństwie do większości współczesnych uświadamia on sobie w całej pełni zasadę przewagi sil, dąży do zapewnienia sobie tej przewagi, stwarzając sobie coraz potężniejsze narzędzie wojny, rozwijając je do najdalszych granic możliwości. Tę siłę zbrojną stara się przygotować, zorganizować, wyszkolić, zaopatrzyć, duchowo ją porwać i opanować; stara się o jej zachowanie i utrzymanie w stanie zdolnym do walki. Gdy idzie o akt siły, o bitwę, każe "ściągnąć do niej wszystkie siły, nie zapomnieć o żadnym bataljonie; często najmniejsza siła decyduje o losie walki".
6. JEDNOŚĆ DZIAŁANIA. Skuteczność działania sił posiadanych wymaga jednolitego ich użycia, Stąd zasada jedności działania sformułowana genjalnie przez młodego Bonapartego 1794 r.:
,,Z systemami wojennemi jest to samo co z oblężeniem twierdzy: trzeba skierować wszystkie ognie na jeden punkt; gdy wyłom wybity, równowaga jest zwichnięta, reszta staje się zbyteczna, twierdza pada".
A zatem zespolenie wszystkich wysiłków w jednem głównem działaniu, wobec którego wszystko inne schodzi na plan drugi, w jednem działaniu jednolicie pakierowanem.
Więc w jednej kampanji jeden tylko główny teatr operacyjny; na jednym teatrze operacyjnym jedna armja (to jest jeden wódz); w jednym czasie jedno tylko działanie główne;
wszystkie siły na innych teatrach operacyjnych działają na korzyść głównego teatru operacyjnego;
wszystkie siły, nie uczestniczące w głównej operacji, muszą działać tak, by przyczynić się do jej powodzenia, pracując pośrednio na rzecz działania głównego;
a zatem:
jak najwięcej sił do działania głównego;
tylko to, co ścisłe; niezbędne, wydzielone na drugorzędne teatry operacyjne czy kierunki, do drugorzędnych działań.
Zobaczymy później wskazania metodyczne, wynikające z zasady jedności działania.
Zasada powyższa, rozwinięta tutaj w dziedzinie strategji, jest dla Napoleona ideą przewodnią każdego działania wojennego, każdej wojny, każdej operacji, każdej bitwy, nietylko na szczeblu armji (czy grupy armij) ale na każdym szczeblu dowodzenia.
7. ZAPEWNIENIE SWOBODY DZIAŁANIA. Aby działanie mogło doprowadzić do zniszczenia przeciwnika, wódz musi posiadać i zachować swobodę realizacji zamiarów własnych, wbrew przeciwstawiającej się woli przeciwnika. Stale więc, gdy tylko możliwe staje się jego działanie zaczepne czy jego opór, siły własne muszą być "en garde", w gotowości odparcia i ukarania każdego zamachu.
Tę swobodę działania zapewnia samo ugrupowanie sił, to jest rozczłonkowanie ich takie, że pozwala przeciwstawić na czas całą siłę zebraną każdemu zamachowi przeciwnika. O każdym zamachu przeciwnika trzeba wiedzieć na czas, ,,aby powziąć decyzję i nie być zmuszonym do takiej decyzji, jaka jest dogodna dla nieprzyjaciela", Stąd konieczność wywiadu i rozpoznania. By wygrać czas potrzebny do manewru przeciw rozpoznanemu przeciwnikowi, trzeba nieraz powstrzymujących czy opóźniających walk, prowadzonych przez bezpośrednio zagrożone człony ugrupowania lub specjalnie wydzielone straże przednie, grupy osłonowe, czy ,,korpusy obserwacyjne". Trzeba uniezależnić się od terenu przez odpowiednią organizację tyłów, stworzenie ośrodków operacyjnych, manewr linjami komunikacyjnemi.
Ale najskuteczniej zapewnia swobodę działania zaskoczenie.
"Wszystko ma być sekretem i tajemnicą" co się tyczy własnego planu i zamiaru.
Więc nagłość jego realizacji, a z chwilą jej podjęcia "czynność, czynność i szybkość!"
8. EKONOMJA SIŁ. Zasadę ekonomji sił widzieliśmy wyłaniającą się z zasady jednostki działania. Polega ona na celowym rozdziale sił posiadanych pomiędzy zadanie główne i zadania drugorzędne, tak, by maximum ich doprowadzić do działania głównego w rozstrzygającym punkcie i rozstrzygającej chwili.
Przewaga sił niezawsze jest naszym udziałem. Gdy przeciwnik jest liczniejszy, to jest ma przewagę sił bezwzględną, dążyć trzeba do przewagi względnej w decydującem miejscu i czasie.
"Sztuka wojenna - pisze Napoleon, - polega na tem, by zawsze, nawet mając armję mniej liczną, być mocniejszym od przeciwnika w miejscu, gdzie się naciera lub tam, gdzie przeciwnik naciera".
Tak pojęta zasada ekonomji sił wymaga zatem od wodza, by będąc słabszym, stawał się w punkcie rozstrzygającym mocniejszym od przeciwnika. Myśl wodza i jego siła duchowa ma słabość liczebną zamienić w siłę.
Uzyskać względną przewagę siły masą mniejszą przeciw masie większej można tylko wprowadzając w grę czynnik czasu, który dla Napoleona w strategji, jak w mechanice, stanowi "wielki czynnik pomiędzy ciężarem a siłą".
Czas występuje tutaj podwójnie;
jako przyśpieszenie działania masy własnej;
jako opóźnienie działania masy przeciwnika (fałszywe wiadomości, demonstracje, działania opóźniające).
"Siła działania na wojnie, jak ilość ruchu w mechanice, mierzy się iloczynem masy i szybkości".
Wystarczy rzucić okiem na pierwsze operacje 1796 roku.
Ta sama masa, dzięki szybkości jej działania, jest (prawie w całości) użyta przeciw Austrjakom, przeciw Sardyńczykom, znów przeciw Austrjakom. Znaczna część dokonywa nadto w drugim, trzecim i czwartym dniu operacji owego "jeu de va et viens" między Austrjakami a Sardyńczykami, między Dego a Millesimo.
Każdy bataljon francuski dokonał co najmniej podwójnej, jeśli nie potrójnej pracy bojowej w porównaniu z bataljonami sprzymierzonych.
Przy mniejszej masie, siła działania francuskiego była dzięki temu większa od siły działania przeciwnika, a Bonaparte miał wszędzie, gdzie się bił, przewagę liczby.
9. PRZEWAGA KIERUNKU. Na wojnie, jak w mechanice, wyzyskanie siły zależy od kierunku jej użycia. Napoleon wybiera kierunek użycia siły własnej taki, by odrazu zrujnować cały układ sił przeciwnika. Jest to działanie na flankę i na tyły ze strony najniebezpieczniejszej dla napadniętego.
Ale przeciwnik również działa, również dążyć może do obejścia lub oskrzydlenia.
Operacja ma być tak zbudowana, by własny manewr mógł rozwijać się swobodnie, bez troski o połączenia tyłowe, podstawy zaopatrzenia, ośrodki żywotne własnego kraju; by przeciwnie manewr przeciwnika trafiał w próżnię lub wyczerpywał się w walkach z opóźniającą go drugorzędną siłą osłonową.
"Sztuka wojenna - powiada Napoleon - wskazuje, że należy obchodzić lub oskrzydlać jedną flankę przeciwnika, bez rozdzielania armji własnej"
A zatem dążenie do przewagi kierunku działania wiąże się u Napoleona najściślej z zasadami jedności działania i ekonomją sił. Osaczając przeciwnika, chce on uniknąć wszelkiego rozproszenia sił i wysiłków, wszelkiego ryzyka narażenia własnych sił podzielonych na porażki częściowe.
Manewr, doprowadzający własne siły w położenie, z którego będą mogły z przewagą kierunku uderzyć, musi zapewnić całości sił współdziałanie w przestrzeni i czasie, jednoczesny, skoordynowany wysiłek w bitwie.
10. PROSTOTA ZASAD NAPOLEOŃSKICH. Powyższych kilka zasad napoleońskich wydaje się niemal oczywistością; są one tak proste jak zdrowy rozsądek; możnaby napozór uznać je za zbędne w ich prostocie, gdyby nie fakt, że wieki całe mijały, zanim znalazł się człowiek, który zasady te w pełni sobie uświadomił i czynem oczywistość ich ukazał światu.
Od uznania ich do wcielenia w czyn jest zresztą daleko. A w sztuce wojennej "wszystko polega na sposobie wykonania".

Glowne zadanie Napoleon wyznaczyl artyleri ,ktora skoncentrowana w jednym punkcie wybijala dziure w szyku przeciwnika przez ktora wchodzila piechota i kawaleria

Oczywiscie ze moge.Nie z ksiazki gen Kukuiela ale z
" The art of war" by baron Henry Jomini, General and Aid-de camp of the Emperor of Russia.
Translated from the french by capt. G.H.MENDEL Corps of topografical enginneers,U.S.ARMY
Specjalnie podaje pelny tytul zebys nie szukal dziury w calym,
Otoz Chapter IV -Art XXXI strona 184.

" The manner of driving an enemy from his position by main force is following- Throw his troops in confusion by heavy and well- directed fire of artilery,increase this confusion by vigorous charges of cavalry,and follow up the advantages thus gained by pushing forward masses of infantry well covered in front by skirmishers and flanked by cavalry.

Nie bardzo rozumiem.  Dwie armie stawały naprzeciwko siebie, następnie Napoleon koncentrował w jednym punkcie cały ogień artyleryjski, a gdy zrobił w szyku przeciwnika wyłom, to wchodziła w niego piechota i artyleria

Jomini uczestniczy prawie we wszystkich wojnach Napoleona jako oficer sztabu

pod Liskiem przeszedl na strone Alliantow

Otóż napisał on dzieło "Wojny Napoleońskie" i oto jego fragment:

Jakoś znajomo wygląda mi ten fragment, czy możesz mi napisać Nappy, skąd go wziąłeś

No to powertuj i nie znajdziesz nigdzie fragamentu o obronie w szyku kolumny.

Faktycznie Anglicy (a mówiąc dosłownie Wellington    ) nie przyjęli szyku kolumnowego, ponieważ ich działania polegały na walce defensywnej (Vimeiro, Talavera, Busaco, Fuentes de Onoro, Waterloo), a szyk kolumnowy nie jest elementem walki obronnej.

Otrzymujesz nazwiska historykow,cytaty autorow,

Mamy nowy warsztat badawczy,nowe dokumenty wydobyto z archiwow.

A jesli chodzi o ten wasz autorytet gen.Kukiela,to czy to nie przypadkiem ten sam general , ktorego gen. Anders i inni dowodcy liniowi olali cieplym moczem gdy mial zostac Wodzem Naczelnym.

...to chcialem tylko nadmienic ze kolumne wprowadzono przed Napoleonem (post Rozwoj szyku kolumnowego w XVIII wieku)...(korten)

Kolumna powstała w wyniku rozwoju rewolucyjnej armii francuskiej i swieciła swe triumfy jeszce do czasów wojny secesyjnej i prusko - austriackiej 1866r. Formowanie jej i manewrowanie wymagało mniej wyszkolonego żołnierza niż żołnierzy klasycznej armii XVIII w. Anglicy zaś nigdy tego systemu nie przyjeli, rozwineli szyk linerany i dzieki świetnemu wyszkoleniu indywidualnemu i strzeleckiemu potrafili pokonać kolumny francuskie.
Który z tych szyków był lepszy, co na ten temat sadzicie?