|
|
Figury szachowe z Lewis, Sredniowieczne bierki szachowe
|
|
|
|
Nie dalej jak wczoraj powróciłem z przepięknych rejonów zachodniego Highlands oraz Hebrydów Zewnętrznych. Poza pięknymi widokami interesowałem się także historią, która mnie w tamtych rejonach otaczała. Pomyślałem, że ciekawą pamiątką z Wyspy Lewis byłyby repliki bierek szachowych znalezionych tam w 1831 roku... No właśnie - wskoczyłem na Wikipedię aby poczytać o historii tych bierek. Okazuje się, że artykuł zawiera błąd. Mówi on, że figury znaleziono w Zatoce Uig na zachodzie wyspy Lewis. Na zachodzie wyspy Lewis nie ma zatoki Uig. Owa zatoka znajduje się na północy wyspy Skye i jest to zatoka, z której wypływałem w kierunku wysp Harris i Lewis. W takim razie, gdzie znaleziono te figury? Wikipedia mówi o piaszczystej ławicy. Widziałem takie na północnym i zachodnim wybrzeżu Lewis. Najpiękniejsze plaże znajdują się w rejonie miejscowości Eoropie. Czyżby tam je znaleziono? Nie wątpię natomiast w ich norweskie pochodzenie.
Wikipedia mówi też w artykule o szachach z Lewis o (dosłowny cytat): "kilku zachowanych do dnia dzisiejszego kolekcji średniowiecznych bierek szachowych". Jakie oprócz kolekcji z Lewis istnieją zachowane średniowieczne zestawy szachów?
Ten post był edytowany przez Arbago: 10/06/2012, 0:37
|
|
|
|
|
|
|
|
Miałem gdzieś Encyklopedię Szachów, jak tylko znajdę chwilę, to poszukam, tam było o historii, były zdjęcia...
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE Na zachodzie wyspy Lewis nie ma zatoki Uig. Arbago
Cytuje sam siebie, gdyż to ja popełniłem błąd. Na wyspie Lewis jest zatoka Uig. Zbieżność nazw z zatoką na wyspie Skye wprowadziła mnie w błąd. Na manowce wyprowadza angielskie tłumaczenie nazwy. Wieś na wyspie Skye oryginalnie nazywa się w gaelic Uige, a na wyspie Lewis Uig. Figurki znaleziono na piaszczystej plaży w zatoce Uig na wyspie Lewis.
Aljubarotta, lancelot, czekam na wasze informacje. Pozostałych też zapraszam do dyskusji. Odkryłem nie dawno, że ponoć najstarszą bierkę szachową, pochodzącą z V wieku odkryto w bizantyjskim zamku w Albanii.
|
|
|
|
|
|
|
|
Pozwolę sobie przepisać fragmenty hasła "archeologia i szachy" z "Szachy od A do Z" W. Litmanowicza i J. Giżyckiego (BTW nie mogę znaleźć tomu drugiego, od n do z).
CODE W 1831 r., w nadbrzeżnym piasku na wyspie Lewis znaleziono 78 bierek (...). W latach 1855-1856 w ruinach miasta Bambrakathul odkopano 37 bierek z kości słoniowej, toczonych, białych i czarnych, datowanych na XI w., wykonanych w stylu arabskim (obecnie w zbiorach Muzeum Brytyjskiego) W drugiej połowie XIX w. odkryto ciekawe znaleziska szachowe (pojedyncze figury z IX-XII w.) na terenie Anglii i Szkocji, Francji, Niemiec i Włoch (na przykład na wyspie Groix u wybrzeży Bretanii w kurhanie-groble [sic, przez L] wikinga odnaleziono figury szachowe z IX w.). W miejscowości Chatenois w Wogezach (Francja) w 1906 r. wykopano 4 figury typu arabskiego z IX-X w. (w tym skoczek o formie abstrakcyjnej, lecz z zaznaczeniem rysów twarzy jeźdzca, co stanowi przejście do style europejskiego, figuralnego). Podobna figura skoczka, lecz wykonana z górskiego kryształu, znaleziona została w 1922 r. we francuskich Pirenejach, datonowana na XII-XIII w. (wyrob zapewne francusko-hiszpanski) W końcu XIX w. w Kijowie odkopano kilka figur szachowych typu arabskiego z XI-XII w. W dolinie Fergany (Uzbekistan) odkryto figurę "Ptaka Ruh" z kości słoniowej z VI-VIII w., równoznaczną z wieżą (W szachach na Wschodzie - figura wyobrażająca pojazd wojenny zastąpiona przez ptaka Ruh towarzyszącego armii) W Afrosiabie, dawnym grodzisku Samarkandy natrafiono na najstarszą figurę skoczka ("konia") z kości słoniowej, datowaną na VIII w. (z okresu Sasanidów*) Liczne wykopaliska szachowe z obszaru Azji Środkowej, pomostu wiodącego szachy w stronę ziem europejskich, są zasługą wielu ekspedycji badawczych archeologów radzieckich w latach 50-60 naszego [tj. XX] stulecia. O tak: we wspomnianym Afrosiabie w 1958 r. odkopany został koń szachowy ze szkła z XI-XII w., w Kum-Kurhanie i w Munczuak-tepe - figury ceramiczne z XIV-XV w. oraz kościane z VIII-IX w. typu abstrakcyjnego, w 1972 sensacyjne znalezisko w Dalwerzin-tep dwóch figur: "słonia" i "byka zebu" z kości słoniowej, z tzw. wielkich szachów, datowane na II wiek(!), a więc najstarsze znane figury szachowe. [wszystkie wspomniane stanowiska arch. leżą w Uzbekistanie] Ciekawe wykopaliska szachowe pochodzą z terenu Tadżykistanu : ponad 20 figur z kości słoniowej z VI-VIII w. (w starej twierdzy Hułbuk) typu abstrakcyjnego, arabskiego. W dwudziestu miejsach na ziemiach dawnej Rusi oraz obszarach przyległych radzieccy archeologowie odkopali ponad 250 szachowych figur, przyczyniając sie tym do uściślenia wiedzy o rozwoju szachów wśród narodów Słowiańszczyzny i Litwy. W Moskwie, na terenie Zariadia, w sąsiedztwie Kremla, znaleziono dziesiątki figur szachowych z XIV-XVII w. z drzewa i kości, rzeźbionych i toczonych. W Kijowie - 9 figur z kości z XII-XIII w. typu arabskiego. W Białej Wieży (Ukraina, prawy brzeg Donu), na miejscu dawnej twierdzy Sarkel - 18 figur z kości słoniowej z XI w., a zwłaszcza cenne znalezisko gońca ("słonia") w postaci figuralnej, wskazującej na lokalne przeobrażenie tej figury z abstrakcyjnej formy arabskiej. W Grodnie (wykopaliska na Górze Zamkowej, rozpoczęte jeszcze przez polskich archeologów w 1932 r.) natrafiono w 1949 r. na figurę "ładji" - wieży - z XII w. w kształcie łódki na podstawie, wykonanej z jasnego kamienia. Podobną figurę, z kości, odkryto takze w 1954 r. w Wołkowysku, gdzie znaleziono również najstarszą, z przełomu XI-XII w., ruską bierkę personifikowaną - piona w kształcie żołnierza, z kości. W Łukomli k. Połocka w 1966 r. znaleziono figurę hetmana z XII w., rzeźbioną w kości, przedstawiającą postać ludzką (wplywy wschodnie w pozie ciała), zas w Brześciu, w 1973 r. - figurę kościaną króla (?) z XII-XIII w., tym razem w postaci wojownika, w stylu wschodnim. Najliczniejsze wykopaliska staroruskie pochodza z terenu Nowogrodu Wlk. gdzie w ciągu dwunastu lat znaleziono 67 figur z 40 kompletów, datowanych na lata w przedziale XII-XV w., nieomal wszystkie o formach abstrakcyjnych (tylko jeden "koń" figuralny). Na dawnych ziemiach litewskich - w Trokach i Nowogródku - w latach 60-70 XX w. znaleziono kilkanaście figur typu arabskiego z XII-XIV w., w tym niezmiernie ciekawą figurę wieży (ładji) ze skrzydłami (żagla? Ptaka Ruh?). W Mangaziei, handlowej stolicy Syberii Północnej w XVII w., w latach 1968-69 wydobyto 74 figury z kości i drewna, przeważnie toczone, abstrakcyjne, w staroruskim stylu, a także drewniane szachownice z XVII w., co stanowi unikalne znalezisko archeologiczne. W Polsce nie mamy zbyt wielu szachowych wykopalisk. Pojedyncze bierki z X i XIII w. znalezione w Gdańsku, Szczecinie, Kołobrzegu i na wyspie Wolin, przypisywane grze szachowej, mogą w rzeczywistości należeć do gier tablicowych innego typu (są to bądź krążki, bądż wydłużone bierki: piony? gońce?). Znalezione przed I wojną światową w Krakowie, wydobyta z gruzu wywiezionego prawdopodobnie z Wawelu, romańska figura wojownika, rzeźbiona w kości słoniowej, datowana na XII w., mogła stanowić szachową figurę (podobna do "wiezy" z kompletu z wyspy Lewis). Przechowywana w Muzeum Archeologicznym w Krakowie, została zrabowana przez hitlerowców w czasie ostatniej wojny, co uniemożliwiło dokonanie dalszych badań nad genezą i funkcją tego znaleziska. W 1962 r. ekipa archeologów dokonała rewelacyjnego odkrycia w Sandomierzu nieomal pełnego kompletu szachów (brak tylko 4 pionów) "piastowskich" z XII w. - wyrobu lokalnego - o bierkach typu arabskiego, rzucając tym samym nowe swiatło na dzieje gry szachowej na naszych ziemiach i plasując to niezmiernie cenne znalezisko w czołówce światowych odkryć archeologicznych z zakresu szachów.
Oraz hasło "Lewis (szachy z wyspy Lewis)":
CODE Jedno z najwspanialszych znalezisk szachowych - 78 bierek (figury personifikowane, piony w kształcie graniastosłupów) odkopanych w 1831 r. z ławicy piasku u wybrzeża wyspy Uig na wyspie Lewis w grupie Hebrydów. Miejsca wyrobu oraz daty powstania tych szachów dokładnie nie ustalono. Wyrzeźbione zostały z kości morsa, zapewne w XII w. i najprawdopodobniej pochodzą z Islandii (choć są również domniemania, że ich pochodzenie jest brytyjskie lub szkockie). Znaleziono 8 królów, 8 królowych(tj. hetmanów), 16 biskupów (tj. gońców), 15 rycerzy (tj. skoczków), 12 wież (w postaci stojących rycerzy) oraz 19 pionów. Poszczególne bierki różnią się między sobą wygląðem, zdobieniem i wielkością (nie ma dwu identycznych). W zbiorach Muzeum Brytyjskiego w Londynie znajduje się 67 bierek, zaś 11 - w Szkockim Muzeum Narodowym w Edynburgu. Szachy z wyspy Lewis były wielokrotnie brane za wzór do odtwarzania w kompletach pamiątkowych i artystycznych oraz w figurach ukazywanych w scenach teatralnych i filmowych (np. w ekranizacji sztuki T.S. Eliota "Mord w katedrze", w angielskim filmie sensacyjnym "Damski gang" i in.)
* - ostatni Sassanida - Jazdigird III, został zamordowany w Merwie w 651 r., stąd zapewne pomyłka i chodzi o VII w. (na pewno to nitka podszyła się pod I! ) W książce (tomie 1) są też ciekawe hasła o historii szachów, o szachach w heraldyce szachach z Ager i zapewne parę innych. Jestem podłamany brakiem 2 tomu, gdyż tam znajduje się hasło traktujące szerzej o szachach sandomierskich.
Stan badań w książce na rok 1983.
Ten post był edytowany przez aljubarotta: 11/06/2012, 14:09
|
|
|
|
|
|
|
|
Dziękuję aljubarotta. Co ciekawe większość opisanych znalezionych bierek to wyobrażenia abstrakcyjne w stylu arabskim. Wiadome jest, że muzułmanie nie mogli odtwarzać postaci ludzi z przyczyn religijnych. Europejczycy kopiowali ten wzór. Dlatego właśnie niezwykle pomysłowo wykonane szachy z Lewis tak urzekają swoją urodą. Są inne od znajdywanych bierek abstrakcyjnych i na tym polega ich wyjątkowość w średniowiecznej sztuce szachowej.
Czy mamy jakieś zdjęcia szachów sandomierskich i ruskich, oraz czy możemy kupić gdzieś repliki?
|
|
|
|
|
|
|
|
Arbago, bardzo ładny zestaw tych szachów możesz kupić na stronie NMS: http://shop.nms.ac.uk/products/National-Mu...-Chess-Set.html Poza tym w muzeum możesz oczywiście podziwiać i oryginały Byłem tam ostatnio, daleko nie mam więc jakbyś potrzebował fotek to daj znać. Wsiadam w autobus, szybka wizyta w NMS i mogę Ci wysłać foty na maila.
|
|
|
|
|
|
|
|
Szachy z Lewis już posiadam (kupione na Lewis w Stornoway ). Interesują mnie zdjęcia polskich i ruskich bierek szachowych. Do muzeum w Londynie wybieram się niebawem sam (ostatnio byłem chyba 6 lat temu), natomiast zdjęcia z muzeum w Szkocji. Z przyjemnością, jeżeli oczywiście nie będzie to dla Ciebie kłopot... A`propos tematu: http://www.youtube.com/watch?v=u3mnjcckL6E
Co natomiast wiemy o tak zwanych szachach Karola Wielkiego? Na pewno nie były one, jak chce pewna powieść, darem od muzułmańskiego księcia. Islam zakazywał przedstawiania postaci ludzkich.
|
|
|
|
|
|
|
|
Ja bardzo poproszę o dalsze foty, jako, że mam zamiar "strzelić " sobie kopię figur, gorzej z planszą...
|
|
|
|
1 Użytkowników czyta ten temat (1 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:
Śledź ten temat
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym temacie dodano odpowiedź, a ty nie jesteś online na forum.
Subskrybuj to forum
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym forum tworzony jest nowy temat, a ty nie jesteś online na forum.
Ściągnij / Wydrukuj ten temat
Pobierz ten temat w innym formacie lub zobacz wersję 'do druku'.
|
|
|
|