Witaj GOŚCIU ( Zaloguj się | Rejestracja )
 
3 Strony  1 2 3 > 
Reply to this topicStart new topicStart Poll

> Puszcza nienaturalna ?
     
2107
 

III ranga
***
Grupa: Użytkownik
Postów: 195
Nr użytkownika: 74.374

ndrzej kryst
Zawód: wolny
 
 
post 8/08/2016, 11:42 Quote Post

http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/new...rcheologow.html
 
User is offline  PMMini Profile Post #1

     
El_Slavco
 

VI ranga
******
Grupa: Użytkownik
Postów: 953
Nr użytkownika: 47.579

 
 
post 8/08/2016, 17:13 Quote Post

Puszcza pewnie jest naturalna, ale zależy też co rozumiesz pod "nienaturalne". Jeśli ludziki tam dawno dawno temu działały a potem odeszły i to wszystko zarosło, to moim zdaniem to jest nadal naturalna puszcza. Za "nienaturalną" uznałbym tylko taką, w którą ingerowano w sensie takim, że: 1. pozyskiwano z niej materiał i 2. robiono nasadzenia to razem nam daje - w moim rozumieniu - puszczę nienaturalną
 
User is offline  PMMini Profile Post #2

     
2107
 

III ranga
***
Grupa: Użytkownik
Postów: 195
Nr użytkownika: 74.374

ndrzej kryst
Zawód: wolny
 
 
post 9/08/2016, 8:41 Quote Post

No i tu sie ten gips zaczyna. Naturalnosc jest pojeciem rozciagliwym jak guma od majtek. Tylko bardziej. rolleyes.gif

Z Lasu Bialowieskiego zawsze pozyskiwano "material". Od ustapienia lodowca. Na poczatku tym materialem bylo mieso, skory i jakies rogi. Potem zakres pozyskiwanych materialow rozszerzyl sie zielone czesci roslin "pozyskiwane" przez masowo wypasane bydlo , sciolke rowniez drewno i pochodne. Nie wiadomo jaki stopien osiagnelo wylesienie zanim Las Bialowieski na poczatku sredniowiecza opustoszal....itd. itd-----

To zdanie : "robiono nasadzenia to razem nam daje - w moim rozumieniu - puszczę nienaturalną " - jest niby proste jak swinski ogon. = puszcza "naturalna" = urosla bez nasadzen - "sama" .............Jednak co sie dzieje gdy np. rosliny "ktore same urosly" pochodza z innego regionu zostaly swiadomie albo nieswiadomie sprowadzone przez ludzi z innych regionow ?. confused1.gif

Na ile mozna odniesc pojecie "naturalny" do przepieknego zagajnika z robinii (akacji) pochodzacych z Ameryki Polnocnej ktore sobie bez ludzkiej ingerencji urosly gdzies pod Bialowieza ?. confused1.gif

Ten zagajnik - w calej swojej zlozonosci jest:

A. Naturalny bo wyrosl bez ludzkiej ingerencji ("samo" sie zasialo - ptaki, wiatr etc .) wink.gif
B. Jest naturalny bo wyrosl w dzikim Lesie Bialowieskim ? wink.gif

czy tez

C. Jest "nienaturalny" (mimo ze nie wychodowany w retorcie) - bo w tle miala miejsce ludzka ingerencja.... sad.gif

Jeli "C" - czyli "nienaturalna" to jak "naturalnym" jest, czy moze byc "dziki i pierwotny jedyny w Europie Las Bialowieski" jesli sklada sie (tez) z takich "nienaturalnych" elementow ?

That is the question..... rolleyes.gif
 
User is offline  PMMini Profile Post #3

     
El_Slavco
 

VI ranga
******
Grupa: Użytkownik
Postów: 953
Nr użytkownika: 47.579

 
 
post 9/08/2016, 15:14 Quote Post

Dla mnie prosto: nasadziło się samo, więc jest naturalne. Bo przecież i mogło się tak zdarzyć (wiem, że się nie zdarzyło, ale mogło), że np. pod wpływem klimatu itp jakieś "pyłki" robinii dotarłyby przez Atlantyk do Europy i w końcu do naszej puszczy (przyjmijmy np. że nie ma ludzi bo nie wyewoluowali) i to nastąpiło samoczynnie. Więc moim zdaniem: sama roślina jest sprowadzona sztucznie, ale jej zagajnik pod Białowieżą uważałbym za naturalny. Ale wcale nie twierdzę, że moje rozumowanie jest właściwe po prostu w tym wypadku człowiek mógł w pewnym sensie przyspieszyć np. o setki czy tysiące lat coś co mogłoby (i tylko mogłoby) nastąpić w przyszłości samo z siebie
 
User is offline  PMMini Profile Post #4

     
2107
 

III ranga
***
Grupa: Użytkownik
Postów: 195
Nr użytkownika: 74.374

ndrzej kryst
Zawód: wolny
 
 
post 10/08/2016, 11:37 Quote Post

Sek w tym, ze ludzie sa, wyewoluowali i uzywaja pojecia "naturalnosci" w celu realizacji przyziemnych interesow. Przypisujac temu subiektywnie definiowanemu pojeciu obiektywna "wartosc" i znaczenie, koniecznosc ochrony i zachowania. Warta zachowania naturalnosc ?. Pojawila sie w koncu "sama z siebie" . Zastawic fotelem i zrobic rezerwat ?. Maly bo maly ale zawsze. Poza tym wlasny.

No wiec jak to jest z ta Puszcza Naturalna (albo Nienaturalna ?) na Podlasiu ???. Kolo Bialowiezy. Na ile uniwersalna jest jej naturalnosc (lub nienaturalnosc) ? Jesli robiniowy (akacjowy) zagajnik kolo Bialowiezy przyjac za naturalny - tym samym przedstawiajacy soba jakas wartosc, to dlaczego taki sam zagajnik robiniowy rosnacy w Puszczy Kabackiej ( w Warszawie ) nie oglosic swieta wartoscia ?. Parkiem Narodowym. Zubry mozna dowiezc pozniej, zakaz wstepu bez biletow i przewodnika oglosic natychmiast. Zgadza sie ?

Ten post był edytowany przez Net_Skater: 13/08/2016, 13:01
 
User is offline  PMMini Profile Post #5

     
marc20
 

VIII ranga
********
Grupa: Użytkownik
Postów: 3.395
Nr użytkownika: 80.503

Stopień akademicki: student
Zawód: student
 
 
post 10/08/2016, 12:30 Quote Post

Z tego co mi wiadomo Park Narodowy wcale nie musi spełniać kryteriów "naturalności", co więcej, bywa że zalecane jest wykaszanie łąk w Parku kosą aby nie zarastały drzewami.

2107
Możesz podać szczegóły odnośnie tych robinii w Białowieskim Parku ? Gdzie to dokładnie jest ?

Ten post był edytowany przez marc20: 10/08/2016, 12:32
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #6

     
szczypiorek
 

IX ranga
*********
Grupa: Użytkownik
Postów: 5.287
Nr użytkownika: 74.357

Stopień akademicki: mgr
 
 
post 10/08/2016, 12:51 Quote Post

Dziwny ten temat. Bieszczadzki Park Narodowy nie spełniałby tak rozumianego rygoru ścisłej naturalności. Albo Magurski P.N. Przed wojną spora część tych terenów była zamieszkana, ale przyszła akcja "Wisła" i przyroda odbiera powoli to co jej.

No a z drugiej strony przykład Biebrzańskiego Parku Narodowego. Niektóre fragmenty (całkiem spore) są powstrzymywane przed naturalną sukcesją lasu. Między innymi przez wykaszanie albo wypas.

Wszystkie te wymienione obszary są całkiem słusznie uważane za przyrodniczo cenne.
 
User is offline  PMMini Profile Post #7

     
2107
 

III ranga
***
Grupa: Użytkownik
Postów: 195
Nr użytkownika: 74.374

ndrzej kryst
Zawód: wolny
 
 
post 10/08/2016, 15:22 Quote Post

@marc 20
QUOTE
2107
Możesz podać szczegóły odnośnie tych robinii w Białowieskim Parku ? Gdzie to dokładnie jest ?


Nie, niestety nie moge, poniewaz jestem pszyrodniczym heretykiem i agnostykiem i nie uczeszczam na coniedzielne Msze Swiete w Swietych Gajach. Zreszta nie wiem czy nie czeka mnie jakis stos na Podlasiu. Ale jakies robinie tam na pewno rosna.One rosna praktycznie wszedzie - w kazdym pierwotnym i prastarym lesie polskim. Na pewno znajdziesz.....(Adamowski i inn.)

Według badań Wojciecha Adamowskiego z roku 2002 w Puszczy występuje pięć gatunków drzew obcego pochodzenia, które tworzą spontaniczne populacje, są to jawor, klon jesionolistny, dąb czerwony, robinia akacjowa i jabłoń domowa.( W sumie w Lesie Bialowieskim rosnie 26 gatunkow drzew - dla ulatwienia dodam, ze w moim ogrodku rosnie 28 roznych gatunkow ) Wśród obcych gatunków o większym stopniu rozpowszechnienia wskazuje się także na jesion pensylwański i czereśnię ptasią. Jednak na terenie Puszczy nie ma drzewostanów, w których obcy gatunek stanowiłby ponad 10% udziału. Obce gatunki drzewiaste występują w formie pojedynczej lub co najwyżej grupowych domieszek. Spotykane są głównie w oddziałach sąsiadujących z terenami nieleśnymi lub wzdłuż dróg komunikacyjnych[69].

QUOTE
Z tego co mi wiadomo Park Narodowy wcale nie musi spełniać kryteriów "naturalności", co więcej, bywa że zalecane jest wykaszanie łąk w Parku kosą aby nie zarastały drzewami.


No akurat Las Bialowieski jako kandydat na Swiety Gaj jest kandydatem ze wzgledu na "naturalnosc". Przynajmniej oficjalnie. Niektorzy tam jezdza, bo licza na to, ze zgodnie z propaganda zza krzaka w tym lesie wychyli sie Tyranozaurus rex albo przynajmniej mamut. Przewaznie - do tej pory - wycieczki widza nawalonego gajowego jak cos zaszelesci w krzakach, ale jak ten las bedzie w takim tempie "naturalniec" i pierwotniec , jak dotychczas to wszystko mozliwe... Wymarle w XVII wieku tury krecily sie tam przeciez jeszcze kilkadziesiat lat temu.

@szczypiorek
QUOTE
Dziwny ten temat. Bieszczadzki Park Narodowy nie spełniałby tak rozumianego rygoru ścisłej naturalności. Albo Magurski P.N. Przed wojną spora część tych terenów była zamieszkana, ale przyszła akcja "Wisła" i przyroda odbiera powoli to co jej.


Ano dziwny. W Lesie Bialowieskim powstalo (chyba od lat 50 - tych ?). ponad 23 000 ( tysiace ) prac naukowych, publikacji, opracowan etc....Na wydrukowanie i udostepnienie tego wszystkiego narodowi polskiemu trzeba by chyba wyciac kilka takich lasow. Dowcip polega na tym , ze w tym morzu publikacji sa moze 23 prace dotyczace Historii tego lasu (nie bede sie spieral o 10 w te czy wewtwe). Historia Bialowieskiego zajmuje sie teraz m.in. specjalista od biologii ryjowek (to sa stworzenia podobne do myszy). I profesor biologii. Dziwne.

PS. Zastanow sie nad pojeciem " rygor scislej naturalnosci" i pojeciem "rygor scislej nienaturalnosci" - wyobraz sobie nastepnie cos pod tymi pojeciami, co Twoje zmysly potrafia ogarnac: krajobraz, rosliny, zwierzeta, kawalek przyrody ozywionej lub nieozywionej. Czy ta scisla, badz niescisla "naturalnosc" lub zgola "nienaturalnosc" da sie ujac jakimis kryteriami ?. Jesli tak to jak winny brzmiec owe kryteria ?


 
User is offline  PMMini Profile Post #8

     
marc20
 

VIII ranga
********
Grupa: Użytkownik
Postów: 3.395
Nr użytkownika: 80.503

Stopień akademicki: student
Zawód: student
 
 
post 10/08/2016, 20:44 Quote Post

2107
QUOTE
Według badań Wojciecha Adamowskiego z roku 2002 w Puszczy występuje pięć gatunków drzew obcego pochodzenia, które tworzą spontaniczne populacje, są to jawor, klon jesionolistny, dąb czerwony, robinia akacjowa i jabłoń domowa.( W sumie w Lesie Bialowieskim rosnie 26 gatunkow drzew - dla ulatwienia dodam, ze w moim ogrodku rosnie 28 roznych gatunkow ) Wśród obcych gatunków o większym stopniu rozpowszechnienia wskazuje się także na jesion pensylwański i czereśnię ptasią. Jednak na terenie Puszczy nie ma drzewostanów, w których obcy gatunek stanowiłby ponad 10% udziału. Obce gatunki drzewiaste występują w formie pojedynczej lub co najwyżej grupowych domieszek. Spotykane są głównie w oddziałach sąsiadujących z terenami nieleśnymi lub wzdłuż dróg komunikacyjnych[69].

Czego ten cytat dotyczy ?
a) Lasu Białowieskiego
b) Białowieskiego Parku Narodowego będącego częścią lasu (a)
c) polskiej części Białowieskiego Parku Narodowego
d) powierzchni obszarów ścisłej ochrony Parku Narodowego
e) wszystkich powyższych ?

QUOTE
PS. Zastanow sie nad pojeciem " rygor scislej naturalnosci" i pojeciem "rygor scislej nienaturalnosci" - wyobraz sobie nastepnie cos pod tymi pojeciami, co Twoje zmysly potrafia ogarnac: krajobraz, rosliny, zwierzeta, kawalek przyrody ozywionej lub nieozywionej. Czy ta scisla, badz niescisla "naturalnosc" lub zgola "nienaturalnosc" da sie ujac jakimis kryteriami ?. Jesli tak to jak winny brzmiec owe kryteria ?


Mam przed sobą książeczkę Cuda Polski. Parki Narodowe autora Pawła Fabijańskiego. Na stronie nr 10-11 pisze tak:

LAS NATURALNY i LAS SADZONY

Lasy naturalne w odróżnieniu od hodowanych nie zmieniają się w czasie. Wyglądają tak samo jak 100 lat temu i prawdopodobnie nie zmienią się za następne 100 lat. Składają się z wielu gatunków drzew. Nie ma wyodrębnionych starodrzewów i młodników. Obok siebie rosną wiekowe olbrzymy,"średniaki" i młode drzewa. Te ostatnie rozwijają się tylko w lukach po przewróconych starych okazach - wykorzystują zwolnione miejsca i promienie słońca, które przebijają się wtedy do dna lasu. W lesie sadzonym rośnie znacznie mniej gatunków drzew, zwykłe dominuje jeden lub dwa. Drzewa są w równym wieku lub istnieje zaledwie kilka ich pokoleń, w zależności od tego, ile razy dosadzano nowe. Taki las utrzymuje się dzięki nieustannej pielęgnacji - bez opieki leśników powoli przekształciłby się w naturalny albo zostałby zniszczony przez szkodniki.


Ten post był edytowany przez marc20: 10/08/2016, 21:47
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #9

     
2107
 

III ranga
***
Grupa: Użytkownik
Postów: 195
Nr użytkownika: 74.374

ndrzej kryst
Zawód: wolny
 
 
post 10/08/2016, 22:09 Quote Post

Według badań Wojciecha Adamowskiego z roku 2002 : http://www.bialystok.lasy.gov.pl/c/documen...9&groupId=62688

czyli 3 N-ctwa Lasu Bialowieskiego - wlacznie z kawalkami tego lasu, ktore staly sie swiete pod koniec lat 90-tych i bierzmowanymi przez postkomunistow chyba kolo 2001 - 2002.


Teraz ta definicja do rozbiorki :

QUOTE
Lasy naturalne w odróżnieniu od hodowanych nie zmieniają się w czasie. Wyglądają tak samo jak 100 lat temu i prawdopodobnie nie zmienią się za następne 100 lat. Składają się z wielu gatunków drzew. Nie ma wyodrębnionych starodrzewów i młodników. Obok siebie rosną wiekowe my,"średniaki" i młode drzewa. Te ostatnie rozwijają się tylko w lukach po przewróconych starych okazach - wykorzystują zwolnione miejsca i promienie słońca, które przebijają się wtedy do dna lasu. W lesie sadzonym rośnie znacznie mniej gatunków drzew, zwykłe dominuje jeden lub dwa. Drzewa są w równym wieku lub istnieje zaledwie kilka ich pokoleń, w zależności od tego, ile razy dosadzano nowe. Taki las utrzymuje się dzięki nieustannej pielęgnacji - bez opieki leśników powoli przekształciłby się w naturalny albo zostałby zniszczony przez szkodniki.



"Składają się z wielu gatunków drzew."...... W naszych warunkach wystepuje szereg "formacji jednogatunkowych" - przyrodniczych monokultur . To sa np. buczyny gdzie dominuje buk. Sa bory borealne - swierkowe, sosnowe. regle ze swierkiem itp. , lasy zdominowane wylacznie przez olche - olsy. Buczyny uzytkowane przez lesnikow sie odnawiaja same. Po wycieciu pojedynczych starych drzew, natychmiast pojawia sie nalot i buk blyskawicznie zajmuje powierzchnie , zagluszajac inne gatunki. Na zalaczonej fotce gdzie dwie panie cos mierza jest wlasnie taki las. Ktory - intensywnie uzytkowany, rzniety i rabany - wygladal 100 lat temu tak samo i za 100 lat bedzie wygladal identycznie. Prosze powiedziec czy w mysl przytoczonej definicji jest to las "naturalny" czy tez "nienaturalny". ( na marginesie - w poblizu Wenecji sa zachowane po dzis dzien fragmenty buczyn, ktorych uzytkowanie rozpoczeto w 1458 roku, hodujac material na wiosla do galer wodowanych w weneckim Arsenale - ten las wyglada tak samo jak kilka wiekow temu....naturalny ????)

W Lesie Bialowieskim z koleji nie ma cisa. Ktorego sporadycznie widywali botanicy rosyjscy jeszcze w XIX wieku. Niemcy w czasie I wojny swiatowej nie znalezli juz ani jednego egzemplarza. Naturalne ?. Nie. W XIX wieku w Lesie Bialowieskim paslo sie od 700 do 2000 zubrow i do 10 000 sztuk bydla domowego. ( straznicy mieli prawo wypasac 2000 , na wypas dalszych 8000 car zezwolil wloscianom). Cis jest(byl) materialem bardzo atrakcyjnym - starsze egzemplarze wycieto (byc moze na luki ?) wszystko co sie samo odnawialo niszczyli wlasciciele bydla poniewaz cis o miekkim igliwiu jest trujacy i krowy zdychaly czesto po spozyciu...............Z jakim wymiarem naturalnosci mamy wiec w tym przypadku do czynienia ?.

Czym jest ta naturalnosc w rzeczywistosci ?. Wszystkim co nie rosnie w rzadkach ?.... rolleyes.gif



Załączona/e miniatura/y
Załączony obrazek
 
User is offline  PMMini Profile Post #10

     
Elfir
 

VI ranga
******
Grupa: Użytkownik
Postów: 1.039
Nr użytkownika: 80.708

OK
Zawód: ogrodnik
 
 
post 28/10/2016, 20:56 Quote Post

QUOTE(marc20 @ 10/08/2016, 12:30)
Z tego co mi wiadomo Park Narodowy wcale nie musi spełniać kryteriów "naturalności", co więcej, bywa że zalecane jest wykaszanie łąk w Parku kosą aby nie zarastały drzewami.



Kosi się też niektóre rezerwaty, które są bardziej ścisłą formą ochrony.
A Wielkopolski Park Narodowy nie ma wcale naturalnych lasów, bo chroni się na nim nie lasy ale formy polodowcowe.

Wiele cennych środowisk powstało sztucznie, w wyniku działań człowieka - najbardziej pospolitym przykładem są bieszczadzkie połoniny.
A poza tym wiele łąk cenną roślinnością kserotermiczną to dawne pastwiska. A kto teraz owce wypasa?
Jedyne w Polsce stanowisko azalii pontyjskiej pod Leżajskiem też jest najprawdopodobniej antropogenicznego pochodzenia.

Błędnym jest określanie Białowieskiego Parku "puszczą pierwotną" - w sensie nietkniętą przez człowieka. Bo takową nie jest.
Podstawowe pytanie: co się chroni w Białowieskim Parku Narodowym? Nie las, jako las. Chroni się naturalne jego odnawianie - sukcesję.
Dlatego wyrąb zaatakowanych przez kornika drzew jest ogromnym błędem. Nawet jeśli by je zjadł, to nie jest to de facto strata dla tego, co w Parku się chroni. Za to można byłoby obserwować, czy przyroda jest w stanie naturalnie sama sobie poradzić i jak będzie wyglądać środowisko jak sobie nie poradzi. Jakie gatunki zastąpią drzewa? Jaki czas będzie konieczny do powtórnego zalesienia? itd.

Ten post był edytowany przez Elfir: 28/10/2016, 21:21
 
User is offline  PMMini Profile Post #11

     
carantuhill
 

Bieskidnik
*********
Grupa: Moderatorzy
Postów: 8.503
Nr użytkownika: 12.703

WOJCIECH
Zawód: Galileusz
 
 
post 29/10/2016, 17:10 Quote Post

CODE
Wiele cennych środowisk powstało sztucznie, w wyniku działań człowieka - najbardziej pospolitym przykładem są bieszczadzkie połoniny.


Hale! Połoniny powstały samoistnie, człowiek je tylko ciut powiększył (suche wiatry z południa radzą sobie z sadzonkami), teraz i tak te miejca zarastają - wystarczy zobaczyć gdzie są już leśne krzewy, za kilka lat będzie tam las, a Połoniny będą mniejsze.
A Puszcza Białowieska nie jest naturalna, żaden park w Polsce nie ma naturalnych lasów i pewnie żaden w Europie - efekt gospodarki leśnej od czasów średniowiecza. W przypadku Puszczy najbardziej chyba newralgiczne okazały się rządy carskie, sprowadzenie masy zwierząt, które wyżerały młode pędy i postarzyły las.
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #12

     
Elfir
 

VI ranga
******
Grupa: Użytkownik
Postów: 1.039
Nr użytkownika: 80.708

OK
Zawód: ogrodnik
 
 
post 29/10/2016, 18:33 Quote Post

Strażnik parku, z którym rozmawiałam twierdzi, że z czasem jedynie Tarnica i Rawka może być bezleśna. Reszta połonin zarośnie.

Ten post był edytowany przez Elfir: 29/10/2016, 18:34
 
User is offline  PMMini Profile Post #13

     
carantuhill
 

Bieskidnik
*********
Grupa: Moderatorzy
Postów: 8.503
Nr użytkownika: 12.703

WOJCIECH
Zawód: Galileusz
 
 
post 29/10/2016, 20:14 Quote Post

QUOTE(Elfir @ 29/10/2016, 19:33)
Strażnik parku, z którym rozmawiałam twierdzi, że z czasem jedynie Tarnica i Rawka może być bezleśna. Reszta połonin zarośnie.
*




Który to? rolleyes.gif Nawet przed kolonizacją granica lasu biegła na wysokości 1250 m, więc nie tylko te dwie się ostaną. Połoniny powstały w sposób naturalny, bo tak wieje z południa. Inna sprawa jest z halami z innych części Beskidów i niektóre z Tatr. Je stworzył człowiek i one objęte ochroną całkowitą zarastają.
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #14

     
lucyna beata
 

niespotykanie spokojny bieszczadzki troll
*******
Grupa: Użytkownik
Postów: 2.245
Nr użytkownika: 43.086

Lucyna Psciuk
Zawód: przewodnik
 
 
post 29/10/2016, 20:23 Quote Post

QUOTE(Elfir @ 29/10/2016, 18:33)
Strażnik parku, z którym rozmawiałam twierdzi, że z czasem jedynie Tarnica i Rawka może być bezleśna. Reszta połonin zarośnie.
*


A a rozmawiałam z pewnym strażnikiem miejskim, który twierdzi, że po Warszawie spacerują goryle. Mam nadzieję, że rozmawiając o historii nie popełnicie tylu błędów, byk na byku bykiem pogania.
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #15

3 Strony  1 2 3 > 
1 Użytkowników czyta ten temat (1 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:


Topic Options
Reply to this topicStart new topic

 

 
Copyright © 2003 - 2023 Historycy.org
historycy@historycy.org, tel: 12 346-54-06

Kolokacja serwera, łącza internetowe:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej