I jeszcze trochę statystyk:
http://www.feldgrau.com/stats.html

Interesuje mnie szczególnie przełom 42/43. W kilku książkach (choćby "T34 Mityczna Broń") widać w statystykach produkcyjnych sporą zadyszkę po stronie ZSRR w tym okresie. Układa mi się w głowie dość ryzykowna teoria związana z "backhandem" Mainsteina, ale o tym może jutro/pojutrze jak będę miał dłuższą chwilę na przewertowanie biblioteki 
PZDR

Przyznam się szczerze, że nigdy nie wgryzałem się w problem sowieckich strat w II wś. Przeczytałem te posty i zastanawiam się jak to możliwe, że pod Moskwą Sowieci gonili resztkami sił, uratowały ich dywizje syberyjskie niemal w ostatniej chwili. A potem byli w stanie podjąć kontrofensywę zimową. Wygrać bitwę stalingradzką (na wyniszczenie). I dalej prowadzić krwawe operacje, aż do Berlina. Skąd w 1942/43 roku ci wszyscy ludzie, gdy najludniejsza cześć kraju była pod okupacją?

Clausewitz i kilku innych teoretyków wojskowości zakładało, że przy stratach w liczbie żołnierzy rzędu ok. 10% całkowitej populacji państwa staje się ono całkowicie niezdolne do prowadzenia wojny.

Wielka Brytania zmobilizowała jeszcze większy procent, bo mając 40 mln mieszkańców, zmobilizowała 9,5 mln.

No właśnie... Przeczytałem mnóstwo książek nt. frontu wschodniego, przerzuciłem trochę statystyk (to dość ciężka sprawa w przypadku strony rosyjskiej, gdyż dane są baaardzo rozbierzne) i nadal mnie to zastanawia. Jeśli chodzi o tą kwestię, to poruszana jest tylko fragmentarycznie i przy okazji. Dla przykładu: południowe ramie obrony pod kurskiem pękło nie tylko ze względu na mniej rozbudowany system umocnień, ale także dlatego, że spora część rozlokowanych tam dywizji opierała się na świerzo zaciągniętym roczniku 1925. Byli dobrze przeszkoleni jak na warunki sowieckie, ale w zdecydowanej większości nie mieli "otrzaskania" frontowego. Żołnierzy powołanych z rocznika 1923 już wtedy praktycznie nie było na tym łez padole (przed jesienią 1943 żyło jeszcze 7-8%, w maju 1945r. 3%). Z "wyzwolonego" terytorium Ukrainy do grudnia 1943r. powołano ponad 80tyś. żołnierzy. Co ciekawe , praktycznie bez przeszkolenia trafili na front. Papcio Stalin pomimo istnej hekatomby wśród szeregów RKKA najwyraźniej nie specjalnie dbał o życie tych Ukraińców. Wracając do tematu - zimą 42/43 ZSRR angażuje na froncie ogromną część swoich rezerw i znowu pojawia się "zadyszka".

Jeśli założymy, że populacja ZSRR w 1941 roku, jednak wynosiła te 214 milonów, to wtedy mogłoby się okazać, że się jednak nie pomylili. Straty ZSRR to było około 20 milionów cywilów i żołnierzy, a więc mniej niż 10% (przy liczbie ludności wynoszącej 214 milionów).

Procentowe straty ludności w III Rzeszy były właśnie zbliżone do ok. 10%.

Jednak zastanawia mnie jeden fakt...
Jeśli straty ZSRR rzeczywiście zbliżyły się do tego maksymalnego pułapu, to znaczyłoby, że pod koniec wojny Stalin tak naprawdę już nie miał żadnych rezerw. Skoro nie miał rezerw to dlaczego mimo wszystko nie zmienił taktyki i nadal wysyłał swoich żołnierzy na rzeź??

Hmm...9,5 mln z samych Wysp Brytyjskich? Nie zapominajmy o całym Imperium Brytyjskim, w którego skład wchodziły np. Indie. Jeśli ta liczba obejmuje te terytoria to procent sie zmienia.