Okazję stworzyło niepowodzenie obrad sejmu 1605 roku, który rozszedł się nie podejmując uchwał i przedłożenie przez króla propozycji reformy systemu obronnego, skarbowego oraz sposobu obrad sejmowych. W datowanej 19 grudnia 1605 roku instrukcji na sejmiki, które zebrać się miały przed zwołanym do Warszawy na 7 marca 1606 sejmem. Zygmunt III zaproponował utworzenie stałego wojska, niezależnego od uchwał sejmowych skarbu, ograniczenie kręgu spraw wstecz omawianych na sejmie do ważnych dla całego państwa polsko-litewskiego i zobowiązania posłów do zakończenia obrad uchwałą.

Wisner H., Rokosz Zebrzydowskiego, Kraków 1989, str. 2. Szczegóły tej instrukcji znajdziesz na pewno w jakiś aktach sejmikowych z tego okresu.

Nie przebudował, bo zakończył się fiaskiem. Nie wiem też co rozumieć tu pod słowem "centralizm", bo jakiegoś centralizmu władzy szlachta nie chciała - ona chciała silnej władzy przez nią kontrolowanej

Dlaczego uważam ruch egzekucyjny jako szansę (tylko i aż szansę)? Ponieważ miał na celu faktyczne wzmocnienie państwa. Pamiętajmy, że chodziło o egzekucję nie tylko dóbr, ale i praw.

Czy przypadkiem w tym czasie z obozu królewskiego nie padały propozycje likwidacji izby poselskiej i ograniczenia konfederacji warszawskiej?

O tym nie słyszałem.

Sejm z 1606 roku na pewno rozszedł się w kwietniu bez podjęcia żadnych postanowień, na skutek protestu biskupów, przeciw przedłożonemu przez izbę poselską projektowi ustawy gwarantującej swobodę wyznaniową ogółowi mieszkańców Rzeczypospolitej. Do sprzeciwu senatu doszło na skutek intryg jezuitów z Piotrem Skargą na czele. (por. H. Wisner, Zygmunt III Waza, Wrocław 2006, s. 96-97).

Janusz Tazbir uważa, że Zygmunt III zdając sobie sprawę jaki jest stosunek Skargi do konfederacji warszawskiej celowo oddał mu ją do oceny, aby następnie wykorzystać jego protest do obalenia projektu. W ten sposób przyłożył się do wybuchu Rokoszu Zebrzydowskiego, który mając w tej sytuacji poparcie protestantów poczuł się silniejszy. (J. Tazbir, Państwo bez stosów, Warszawa 2009, s. 109-110).

O projektach likwidacji izby poselskiej i ograniczenia senatu, ale rok wcześniej, bo na sejmie w 1605 roku pisze P. Jasienica, RON. Srebrny Wiek, Warszawa 2007, s. 260. Trzeba byłoby to sprawdzić jednak dokładniej, a w tej chwili nie mam na to czasu. Na pewno Konopczyński nie pisze nic na ten temat w Dziejach Polski Nowożytnej (Warszawa 2003, s. 224), koncentrując się na sporze o małżeństwo Zygmunta III z Cecylią Renatą. Podobnie H. Markiewicz w Historii Polski 1492-1795 (s. 445).

Wydaje się jednak, że szanse na przeprowadzenie pewnych reform (przynajmniej elekcji, której propozycje składał Jan Zamoyski) na przełomie XVI i XVII wieku były wcale małe, a na ich niepowodzenie nie bez wpływu pozostały poczynania znajdującego się pod wpływem jezuitów Zygmunta III.

Kamyczkiem do ogródka dla tego władcy niech będzie również niekorzystna z punktu widzenia RON polityka dynastyczna, co można zarzucić również jego synom w późniejszym czasie (choćby usilne poszukiwania przez W IV ziemi, która stanie się własnością dziedziczną Wazów).

Pytanie nr 3: czy można wskazać przełomowe wydarzenie, kiedy Rzeczpospolita została zwasalizowana przez Rosję? Kiedy kraj znalazł się „pod kreską” i co było tego bezpośrednią przyczyną? Kiedy szlachta zdała sobie sprawę, że kraj jest zniewolony przez Rosję? Czy ówcześni w ogóle mieli tego świadomość?

Przyczyn było wiele, ale ta bezpośrednia to udany rosyjsko-habsburski zamach stanu z 1697 r. i zdobycie władzy w Polsce przez elektora saskiego Fryderyka Augusta, popieranego jedynie przez garstkę zdrajców z bp Dąbskim na czele.

Wydarzenia lat następnych to walka szlachty z uzurpatorem: detronizacja, wybór na króla Stanisława Leszczyńskiego, oddanie kraju pod protekcję szwedzką. Gdy uzyskano wreszcie abdykację uzurpatora (1706 r.) i nastał konsensus między szlachtą a królem Stanisławem, doszło do klęski Karola XII pod Połtawą.

W 1708 r. Polska została podbita i znalazła się pod okupacją rosyjską.

Na prośbę Rosji uzurpator i abdykant powrócił do kraju i zaczął powtórne, nielegalne rządy od zawarcia traktatu z carem Piotrem, w którym de facto wyrzekł się suwerenności Polski za cenę utrzymania go przy władzy przez wojska rosyjskie. Zdradziecki traktat zawarto w Toruniu w dniu 20 października 1709 r. Car zobowiązał się utrzymać uzurpatora na tronie polskim: "... udzielać mu pomocy wojskowej, jak iść mu zawsze na rękę w Rzeczypospolitej Polskiej dobremi usługami".

Kolejna wojna domowa szlachty z uzurpatorem, tzw. konfederacja tarnogrodzka, zakończała się ugodą zawartą przy pośrednictwie rosyjskim i faktyczną akceptacją (w domyśle tymczasową) protekcji rosyjskiej przez sejm niemy w 1717 r.

bitwie pod Połtawą (1708 r.)

Albowiem powtórne rządy uzurpatora po jego abdykacji w 1706 r. nie miały żadnej legalnej podstawy formalno-prawnej, za taką nie może przecież uchodzić traktat toruński z dnia 20 października 1709 r. Powtórne, nielegalne rządy Fryderyka Augusta opierały się wyłącznie na desygnacji carskiej, oczywiście bezprawnej z punktu widzenia praw kardynalnych RON.

Zgoda, przy czym jak sama nazwa wskazuje, egzekucjonistom nie chodziło o coś nowego, tylko o wprowadzenie w życie lub też przypomnienie przepisów już istniejących.

Albowiem powtórne rządy uzurpatora po jego abdykacji w 1706 r. nie miały żadnej legalnej podstawy formalno-prawnej, za taką nie może przecież uchodzić traktat toruński z dnia 20 października 1709 r.

W 1708 r. Polska została podbita i znalazła się pod okupacją rosyjską.

Bzdura. Konfederaci mieli podpisany sojusz z Piotrem I...

Wojny zmniejszyły polski potencjał, a polityczna anarchia utrudniała mobilizację tego, co jeszcze się ostało.

nie tyle anarchia, co poszanowanie prawa, dobiło RON

Szlachta zmieniła stosowanie liberum veto. Magnateria zaczęła brać łapówki od obcych dworów. Stan szlachecki często stawal przeciwko królowi, czy p-ko władzy wykonawczej. Zawiniła szlachta jako grupa społeczna.