| |
|
|
 Przywileje, Wszystko i dokładnie w jednym poście
| |
|
|
|
Belhitef
|
| |
|
| I ranga |
|
 |
|
| Grupa: Użytkownik |
|
| Postów: 25 |
|
| Nr użytkownika: 13.377 |
|
|
|
|
| |
|
Szukałem informacji po forum, a w internecie też nie mogę tego znaleźć. Mianowicie chodzi o teksty przywilejów. Na forum jest już kilka postów o przywilejach, ale na pewno nie o wszystkich. Dlatego chciałem po krótce wszystko podsumować i prosić. Prosić wszystkich historyków o podawanie źródeł skąd można zaczerpnąć tekst przywileju lub wklejenie jej(treści) jako post. Najlepiej źródeł w wersji elektronicznej.
"PRZYWILEJ PIOTRKOWSKI - 1388
Nadany przez: Władysława Jagiełłę
Opis: Potwierdzono dotychczasowe przywileje. Król zobowiązuje się do wykupienia szlachcica, który trafiłby do niewoli podczas wyprawy poza granicami kraju oraz do wypłacenia żołdu (3 grzywny od kopii) podczas wyprawy zagranicznej. Nie powierzano zamków osobom obcej narodowości.
PRZYWILEJ CZERWIŃSKI - 1422
Nadany przez: Władysława Jagiełłę
Opis: Król zobowiązał się, że żaden szlachcic nie będzie pozbawiony swojego majątku bez wyroku sadowego. Zapewnił nietykalność majątkową. Zakazano łączenia stanowiska sędziego ziemskiego i starosty w jednym ręku. Król musiał uzyskać zgodę Rady Królewskiej na bicie monety (dotychczas były to regalia królewskie).
STATUT WARCKI - 1423
Nadany przez: Władysława Jagiełłę
Opis: Szlachta mogła wykupić majątki sołtysów "krnąbrnych i nieużytecznych" i sama wyceniała wartość sołectw. Ograniczono wychodźstwo chłopów ze wsi. Wprowadzono taksy wojewodzińskie - wojewodowie ustalali maksymalne ceny na wyroby rzemieślnicze.
PRZYWILEJE JEDLIŃSKO-KRAKOWSKIE - 1430 i 1433
Nadany przez: Władysława Jagiełłę
Opis: Przywilej został sformułowany w 1425 roku w Brześciu Kujawskim, nadany w Jedlinie i potwierdzony trzy lata później w Krakowie. Jagiełło nadał go szlachcie za koronację Władysława III i kontynuację dynastii Jagiellonów na tronie polskim. "Neminem captivabimus nisi iure victum" - "Nikogo nie będziemy więzić bez wyroku sądowego". Zapewniono nietykalność osobistą. Tylko szlachcic mógł zostać dostojnikiem kościelnym.
PRZYWILEJE NIESZAWSKO-CERKWICKIE - 1454
Nadany przez: Kazimierza Jagiellończyka
Opis: Nadany za cenę udziału szlachty w wojnie trzynastoletniej z Krzyżakami. Potwierdzono dotychczasowe przywileje. Bez zgody szlachty nie mogły być odtąd ustanawiane nowe prawa i podatki. Zgody sejmików ziemskich wymagało także powoływanie jej pod broń, tzw. pospolite ruszenie. Przywilej ten stał się podstawą polskiego parlamentaryzmu.
PRZYWILEJ PIOTRKOWSKI - 1496
Nadany przez: Jana Olbrachta
Opis: Nadany za cenę udziału wyprawie na Mołdawię. Szlachtę zwolniono z opłat celnych na towary własne i sól. Dla niej została zastrzeżona większość urzędów w państwie. Mieszczanie nie mogli nabywać dóbr ziemskich. Ceny towarów ustanawiali urzędnicy szlacheccy. Chłopi bez zgody pana nie mogli wyprowadzać się ze wsi. Tylko jeden syn chłopski mógł opuścić wieś w ciągu roku. Tylko jeden przedstawiciel rodziny chłopskiej mógł zmienić zawód i iść do miasta, jeśli był to jedynak nie mógł opuszczać wsi. Wprowadzono taksy wojewodzińskie na towary miejskie. Rozkwitała gospodarka folwarczano-pańszczyźniana.
PRZYWILEJ RADOMSKI - KONSTYTUCJA NIHIL NOVI - 1505
Nadany przez: Aleksandra Jagiellończyka
Opis: Król nie mógł wydać ustawy bez zgody senatu i izby poselskiej. Król nie mógł wprowadzić żadnych zmian (stąd nazwa "nihil novi" = "nic nowego") w przywilejach i prawach szlachty bez zgody Senatu i Sejmu.
1518
Nadany przez: Zygmunta Starego
Opis: Król zrzekł się sądzenia sporów między panami duchownymi i świeckimi a ich poddanymi - w dobrach ziemskich obowiązywało sądownictwo patrymonialne.
1520
Nadany przez: sejm w Toruniu i Bydgoszczy
Opis: Ustalono wymiar obowiązkowej pańszczyzny w wysokości 1 dnia w tygodniu. Zapewniono swobodę żeglugi dla szlachty po Wiśle. Ograniczono prawa sądów miejskich w razie, gdy sprawcą przestępstwa popełnionego w mieście był szlachcic."
Spokojnie, wiem, że wcześniej też były przywileje, ale to jest temat "Polska Jegiellonów" :]
|
| |
|
|
| |
|
|
|
Kokosz
|
| |
|
| II ranga |
|
|
|
| Grupa: Użytkownik |
|
| Postów: 97 |
|
| Nr użytkownika: 3.727 |
|
|
|
Stopień akademicki: magister |
|
|
| |
|
Przywilej piotrkowski - wydany najprawdopodobniej w Krakowie 18.II.1386 przy okazji ślubu Jagiełły z Jadwigą (Łowmiański), potwierdzony 1386 w Korczynie i 1388 w Piotrkowie; przywilej ten znosił fukcję justycjariusza - urzędnika ścigającego i osądzającego osoby zakłócające porządek publiczny (nie był chyba skuteczny bo Jagiełło pod koniec życia kilkakrotnie ponawiał zniesienie tego urzędu).
Przywilej czerwińsk 1422 - sądy mają sądzi wg. prawa pisanego a nie zwyczajowego, które pozwalało na pewne ingerencje.
Statut warcki 1423 - co do punktu o wychodztwie chłopów to ograniczono na czas przypadający z tytułu wolnizny przeznaczonej na karczunek.
JEdleńsko-krakowskie - korona miała przypaść potomkowi Jagiełły wedle "widzimisię" szlachty a nie dla Władysława; uprawnienia szlachty koronnej rozciągano także na szlachtę Rusi Halickiej.
Cerkwicko-nieszawskie 1454 - zgoda na skasowanie ceł ustanowionych bez zgody sejmu generalnego lub prowincjalnego; główszczyzna za chłopa płacona panu a nie kasztelanowi; zwiększenie sankcji za zbiegostwo chłopskie i rozszerzenie ich na miasta i dzierżawców królewskich; zobowiązania króla do niedyskryminowanie dzielnic przy wyborze urzędników centralnych; sądzenie szlachty tylko przed sądami ziemskimi.
Piotrkowski 1496
W dziedzinie chłopskiej:
- ograniczenie wychodźctwa chłopów do jednej osoby na rok ze wsi
- ograniczenie wychodźctwa synów chłopskich do miasta bądź na naukę na 1 osobę na rok i to tylko dla rodzin posiadających więcej jak 1 syna (zniesiono w 1501);
- ponownie zajęto się sprawą coraz liczniejszego zbiegostwa chłopów (omawiane już w Cerkwicy 1454), ponownie zaostrzono kary;
- tzw. luźnych (bez majątków) starano się przypisać do folwarków
- mieszczanie mieli zakaz zatrudniania luźnych na okres mniejszy niż 1 rok;
- zakaz wyjazdów chłopskich na prace sezonową za granice państwa;
- 1496 i 1501 usunięto prawo chłopa do stawania przed sądem grodzkim i miejskim gdy chłop był pozwany, a jako powód mógł wystepowac tylko w asyście pana;
- chłop mógł składac skargi na pana tylko przed sądem królewskim.
Również wobec miast zaszły szerokie zmiany - mieszczaństwo jawiło się jako konkurencja w handlu art. rolnymi, zagraniczny, w życiu politycznym jako ewentualna podpora dla króla. Stąd też w tym kierunku poszły uchwały sejmu:
- wolnośc sprzedaży i kupna z Nieszawy 1454 obecnie powiększono o przekazanie w ręce wojewody prawa do ustalania cen na towary miejscowe i importowane (wojewoda miał zasięgac opinii starostó, urzędników ziemskich a także samego mieszczaństwa)
- zakaz nabywania i posiadania przez mieszczan ziemi z tym, że posiadany areał należało sprzedac do 1543; tylko nieliczne miasta od tego czasu szczyciły się prawe do posiadania ziemii
- godności w kapitułach gnieźnieńskie, krakowskiej, poznańskiej, włocławskiej i płockiej tylko dla szlachty z tym wyjątkiem, że nieliczne niższe godności można było obsadzic mieszczanami ale tylko ze stopniem doktora
- wolnośc celna dla szlachty na wyroby eks- i importowane.
To by było w skrócie tyle - pewnie są jakieś niedoróbki, może i błędy(?). Proponuję modowi przypiąć jeden wielki, dobrze opracowany temat o pryzwilejach szlacheckich.
|
| |
|
|
| |
|
|
|
|
Tekst przywileju koszyckiego jest na tej stronie więc nie ma sensu go powielać: http://www.historycy.org/index.php?showtopic=2724&hl=
Natomiast nie ma chyba na forum tekstu przywileju jedlneńskiego, a ponieważ ja go posiadam więc zamieszczam tutaj:
PRZYWILEJ JEDLNEŃSKI
My, Władysław z Bożej łaski król Polski, ziem krakowskiej, sandomierskiej, sieradzkiej, łęczyckiej, kujawskiej, tudzież Litwy książę zwierzchni i panujący, Pomorza i Rusi pan i dziedzic.
Naprzód chcemy, aby wszystkie domy boże, czyli kościoły, zachowały w zupełności swoje prawa, swobody i przywileje, granice i rozdziały dawne, jakich za świętej pamięci poprzedników naszych, królów i książąt polskich, używały. Pozwalamy również wszystkim zatrzymać i posiadać dostojeństwa tako duchowne, jako i świeckie, na mocy tych samych praw, zwyczajów i przywilejów, jakie im służyły za najjaśniejszych czasów poprzedników naszych, Kazimierza, Ludwika i innych królów i książąt, dziedziców królestwa polskiego. Takowych zaś dostojeństw i urzędów, ilekroć wyjdą z posiadania, będziemy udzielać tylko szlachcicowi zasłużonemu i dobrej używającemu sławy, z jakiejkolwiek ziemi królestwa polskiego by pochodził.
Nie będziemy także na pomienione dostojeństwa tak duchowne, jako i świeckie nadawać żadnej osobie mianowania na przyszłość, czyli tak zwanej ekspektatywy. Nie będzie nam wolno rzeczonych godności tak duchownych, jako i świeckich ograniczać, zmniejszać ani umarzać; dzierżaw, czynszów, ani dochodów do nich należących, bez słusznego wejrzenia w nabyte prawa, znosić. Nadto, ponieważ się zdarza, że zamki i warownie trzymane bywają przez dzierżawców obcego rodu i pochodzenia, z wielkim królestwa i jego prowincji niebezpieczeństwem; przeto żadnemu z książąt obcych ani ich plemienników i żadnemu zgoła cudzoziemcowi nie będziemy powierzać w zarząd, bądź to na czas pewny, bądź na zawsze, ani w jakikolwiek bądź sposób wypuszczać zamku, warowni albo miasta, czynić go starostą, dzierżawcą i zwierzchnikiem ziemi jakowej albo dzielnicy naszego królestwa polskiego. Przyrzekamy przy tym i zapewniamy, że ilekroć szlachta królestwa polskiego na wezwanie nasze dla odparcia napaści nieprzyjacielskiej wyjdzie poza granice naszego kraju, wydzielimy im stosowną nagrodę za poniesioną niewolę lub inne szkody.
A wszakże pomieniona szlachta obowiązana będzie strzec granic królestwa od najazdów i napaści nieprzyjaciół, bronić ich i wszelakim sposobem zasłaniać, służąc wojskowo o własnym koszcie. W razie zaś, gdyby wróg jaki nasze królestwo njechał, a rycerzom naszym przyszło z nim do rozprawy w obrębie tegoż królestwa, otrzymają od nas nagrodę za samo tylko jeństwo, Jeśliby zaś wojna wytoczyła się poza granice kraju, wtedy i za poniesione (uchowaj Boże) straty i za ucierpiane więzy stosowną przyrzekamy im nagrodę. Jeńców zaś jakich bądźkolwiek, których by za granicami albo w obrębie naszego królestwa rycerze nasi pojmali, sami w swych rękach chcemy zatrzymać, aby przez nas samych byli szacowani. Postanawiamy nadto, że gdybyśmy w wydarzonej kiedy naglącej potrzebie, zmierzając przeciw nieprzyjaciołom kraju i napastnikom wojenna wyprawę, krajowcom naszym za granice królestwa wyjść zbrojno lub wydalić się nakazali, obowiązani są wedle prawa służyć wojskowo o własnym koszcie, nagrody żadnej poza wdzięczną pamięcią ojczyzny nie wyglądając. Przyrzekamy również za dostojnych synów naszych, że gdy przy łasce bożej jeden z nich królem wybrany berło państwa obejmie, nie pozwoli bicia monety z jakiegokolwiek bądź kruszcu, bez rady i wyraźnego zezwolenia prałatów i panów królestwa polskiego; podobnie jak i my bez ich rady i przyzwolenia żadnej monety nie chcieliśmy kować, aniśmy kowali.
Nadto przyrzekamy, że nigdzie w całym królestwie polskim nie będziemy ustanawiać ani w jakikolwiek bądź sposób zaprowadzać swoich sędziów królewskich.
Nareszcie przyrzekamy najuroczyściej, że żadnego obywatela osiadłego za popełnioną winę lub przestępstwo nie będziemy więzili dłużej niż sześć niedziel, aż do zebrania sądu przez nas lub starostę naszego wyznaczonego. A wtedy, jeśli sądowo i dowodnie niewinności swej dowiedzie, uwolnionym zostanie. Wyjąwszy takiego, który by schwytany był na kradzieży lub jakowym jawnym przestępstwie, jako to podpalaniu, rozmyślnym zabójstwie, porywaniu panien lub niewiast, łupieży i pustoszeniu włości. Nikomu też dóbr ani dzierżaw zabierać nie będziemy, chyba że w drodze prawa przez sędziów właściwych albo panów naszych jako winowajca będzie nam wskazany. Przyrzekamy niemniej, ze żadnemu obywatelowi, żądającemu i proszącemu o rozgraniczenie miedzy naszymi a jego dobrami i dziedzictwami, uczynić zadość nie omieszkamy.
Czego wszystkiego świadectwem pieczęć majestatu naszego przy niniejszym piśmie zawieszona.
W obecności wielebnych w Chrystusie ojców wielmożnych i szlachetnych, Wojciecha, świętego kościoła gnieźnieńskiego arcybiskupa i prymasa, Zbigniewa krakowskiego, Jana włocławskiego, Stanisława poznańskiego, Jana chełmskiego.
|
| |
|
|
| |
|
|
|
kochanka
|
| |
|
| Nowicjusz |
|
|
|
| Grupa: Użytkownik |
|
| Postów: 1 |
|
| Nr użytkownika: 65.256 |
|
|
|
|
| |
|
Chciałabym pokornie ponowić tenże temat: czy ma ktoś- czy są w internecie- czy można w ogóle skądś zdobyć treści przywilejów? Sporo czasu spędziłam na szukaniu i owszem- znalazłam, lecz tylko po łacinie(głównie dzieło "volumina legum"). Łaciny niestety nie znam. Znalezienie na tym forum treści przywileju koszyckiego i jedlneńskiego bardzo mnie ucieszyło i wypełniło nadzieją. Byłabym wielce wdzięczna za informacje...
|
| |
|
|
1 Użytkowników czyta ten temat (1 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:
Śledź ten temat
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym temacie dodano odpowiedź, a ty nie jesteś online na forum.
Subskrybuj to forum
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym forum tworzony jest nowy temat, a ty nie jesteś online na forum.
Ściągnij / Wydrukuj ten temat
Pobierz ten temat w innym formacie lub zobacz wersję 'do druku'.
|
|
|
|
|
19/04/2006, 14:41
