|
|
Wojewoda i komornik, zakres władzy.
|
|
|
lion100
|
|
|
Nowicjusz |
|
|
|
Grupa: Użytkownik |
|
Postów: 15 |
|
Nr użytkownika: 95.346 |
|
|
|
Zawód: uczen |
|
|
|
|
Czym różniły się kompetencje wojewody danej dzielnicy od kompetencji komornika? Jak czytam informacje o obu tych urzędach to ich funkcje zlewają mi się w jedno.
|
|
|
|
|
|
|
|
A jesteś w stanie podać przykłady komorników czyli po łac. camerarius jakiś dworów książęcych? Bo jak mi się kojarzy, to raczej urząd podkomorzego - subcamerarius, wydawało mi się, że urzędnicy z tytułem "camerarius" na polskich dworach książęcych nie występowali. Ale w skrócie, jaka jest różnica? Wojewoda to "comes palatinus" - najważniejszy urzędnik dworski, który zarządzał pierwotnie dworem, w imieniu bądź zastępstwie księcia sprawował sądy i dowodził wojskiem. W przypadku podkomorzego nie stał wysoko w hierarchii jak wojewoda, zarząd dworu i dóbr, ale już nie dowodzenie wojskiem.
|
|
|
|
|
|
|
|
QUOTE(szapur II @ 26/02/2015, 1:11) A jesteś w stanie podać przykłady komorników czyli po łac. camerarius jakiś dworów książęcych? Bo jak mi się kojarzy, to raczej urząd podkomorzego - subcamerarius, wydawało mi się, że urzędnicy z tytułem "camerarius" na polskich dworach książęcych nie występowali.
to może takie zapewne znane szapurowi II źródło historyczne: "Kronika polska" Anonima,
rozdział IX: "O cnocie i szlachetności sławnego Bolesława" cytat: "... nie pierwej ruszył się z miejsca (Bolesław), aż po kolei wysłuchał skargi żalącego się i wysyłał komornika po tego,na kogo się skarżono"
rozdział VI: "O pierwszym Bolesławie, którego zwano Sławnym lub Chrobrym" cytat: "Komornikom zaś rozkazał zebrać rozciągnięte zasłony i obrusy, dywany, kobierce, serwety, ręczniki, i cokolwiek użyte było do nakrycia, i również znieść to wszystko do izby zajmowanej przez cesarza"
(PS - Bolek miał gest i poczucie humoru, hmm...obrusy, ręczniki, serwety, hmm... po uczcie, hmm... zapewne poplamione i niewyprane)
|
|
|
|
|
|
|
|
Pozwoliłem sobie uzupełnić listę z Anonima tzw. Galla, co nie znaczy oczywiście, że popieram przywołanie tego źródła w tej dyskusji.
QUOTE(obodrzyta @ 26/02/2015, 13:01) QUOTE(szapur II @ 26/02/2015, 1:11) A jesteś w stanie podać przykłady komorników czyli po łac. camerarius jakiś dworów książęcych? Bo jak mi się kojarzy, to raczej urząd podkomorzego - subcamerarius, wydawało mi się, że urzędnicy z tytułem "camerarius" na polskich dworach książęcych nie występowali.
to może takie zapewne znane szapurowi II źródło historyczne: "Kronika polska" Anonima, rozdział IX: "O cnocie i szlachetności sławnego Bolesława" cytat: "... nie pierwej ruszył się z miejsca (Bolesław), aż po kolei wysłuchał skargi żalącego się i wysyłał komornika po tego,na kogo się skarżono" Lib. 1, c. 9: et pro illo de quo querebatur camerarium transmandaret
QUOTE rozdział VI: "O pierwszym Bolesławie, którego zwano Sławnym lub Chrobrym" cytat: "Komornikom zaś rozkazał zebrać rozciągnięte zasłony i obrusy, dywany, kobierce, serwety, ręczniki, i cokolwiek użyte było do nakrycia, i również znieść to wszystko do izby zajmowanej przez cesarza" (PS - Bolek miał gest i poczucie humoru, hmm...obrusy, ręczniki, serwety, hmm... po uczcie, hmm... zapewne poplamione i niewyprane) lib. I, c. 6: A camerariis vero pallia extensa et cortinas, tapetia, strata, mantilia, manutergia, et quaecumque servitio praesentata fuerunt, iussit similiter congregare et in cameram imperatoris comportare.
Dodatkowo jeszcze: lib. I, c. 26: Król Bolesław zaś, jako że był porywczy, słysząc człowieka żałośnie jęczącego i myśląc, że to komornicy kogoś uderzyli, rozgniewany pyta, kto ośmielił się tak jęknąć i kto odważył się tu kogoś bić. Bolezlavus autem rex, ut erat ferus, audiens hominem miserabiliter gemivisse, et existimans aliquem camerarios percussisse, iratus sciscitatur, qui fuerit ausus sic gemere, vel quis praesumpserit ibi quempiam verberare.
Jeszcze występuje w lib. III, c. 4: (...) i stamtąd rozsyłał komorników po swoich i po Rusinów, i Węgrów. inde camerarios pro suis et pro Ruthenis et Pannonicis delegabat.
Występować występowali, aczkolwiek przyjmuje się, że urząd powstał pod wpływem czeskim, na przełomie XIII/XIV w. Zob. A. Bogucki, Komornik i podkomorzy w Polsce piastowskiej, [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. III, red. S.K. Kuczyński, Warszawa 1985, s. 75-133, streszczam za: M. Derwich, O społeczeństwie Polski średniowiecznej, "Kwartalnik Historyczny", 95, 2 (1988), s. 203-212, tu: s. 206-208. http://rcin.org.pl/ihpan/dlibra/docmetadat...rom=publication Z kolei ci, o których przekazuje nam Anonim zwany Gallem, to prawdopodobnie zwykli dworzanie, a nie jest to termin przypisujący od razu określone funkcje komorzego. W XIII wieku to się trochę komplikuje. Jako że terminu często używano, miał też wiele znaczeń. I tak, do XIII/XIV w. camerariusem nazywano czasami wojewodę, a czasami podkomorzego (przez pominięcie przedrostka sub-). W XIII wieku termin mógł także jeszcze określać naczelnika dworu (poza dworem panującego).
Ten post był edytowany przez aljubarotta: 26/02/2015, 14:27
|
|
|
|
|
|
|
|
I jakimś cudem Anonim tzw. Gall podaje w gruncie rzeczy anegdotę o chojności Chrobrego, chodzi o podanie pewnego wzoru postępowania, toposu. Tekst kroniki niekoniecznie poświadcza istnienie takiego urzędnika na dworze Chrobrego, tylko że akurat wydawaniem pewnych dóbr na polecenie monarchy w pojęciu Anonima powinien zajmować się "camerarius", czyli funkcjonariusz, którego przekładamy na polski jako komornika. A z tym nie jest tak prosto, jakby się po lekturze Anonima tzw. Galla wydawało, skoro u S. Kutrzeby, Historia ustroju, t. I, Korona, s. 56 czytamy - "Drugim z rzędu urzędnikiem był podkomorzy (subcamerarius), który to urząd był zdaje się przejęty z urządzeń czeskich; tym się tłumaczy, iż istnieje w Polsce subcamerarius, choć nie ma komornika (camerarius), którego miałby być następcą." Nowsze badania wskazują, że urząd wojewody dzielnicowego mógł powstać z urzędu komesów prowincji, ewentualnie kamerariusze przy danym księciu zaczęli być określani jako comites palatini, czyli wojewodowie, gdy zaniknął ol. 1180 urząd wojewody (comes palatinus) ogólnopolskiego. Camerarii, natomiast nie Comites palatini, są poświadczeni na Śląsku. Może więc inaczej sformułujemy sobie różnicę - gdyby komornika/komorzego (camerarius) traktować jako jeden urząd z comes palatinus poszczególnych książąt dzielnicowych, to alternatywne słowa na określenie tego urzędu oddają odmienne aspekty prerogatyw tej funkcji: camerarius - zarząd dworem i majątkiem władcy; wojewoda - dowodzenie wojskiem.
Ps. Co do postu Aljubarotty jeszcze, bo gdy pisałem odpowiedź na tekst Obodrzyty, nie widziałem go jeszcze. Pojawienie się słowa "camerarius" nie oznacza jeszcze administracyjnego terminu technicznego - samo słowo ma szereg znaczeń, począwszy od "dworzanin".
|
|
|
|
|
|
|
|
Odnośnie urzędu/funkcji komornika mam kilka uwag:
- wg Anonima książę Bolesław miał do dyspozycji grupę komorników, czyli nie był to urząd/funkcja "centralny" w dzisiejszym tego słowa znaczeniu
- komornicy u Anonima są też anonimowi, gdyby był to urząd/funkcja podobny do wojewody czy palatyna to prawdopodobnie Anonim podał by imię/przydomek takiego znacznego urzędnika
- opisane czynności zlecane przez księcia komornikom nie należały do zbyt poważnych i prestiżowych
- słowo komora do dzisiaj na niektórych terenach jest synonimem spiżarni, a nawet mamy współczesny termin komora chłodnicza też związana z magazynowaniem żywności
- czy komornicy z czasów Bolesława nie mogli być tymi którzy bezpośrednio egzekwowali odbiór danin w naturze od poddanej ludności wprost do "komór" książęcych? Jeżeli tak to musieli być to ludzie silni fizycznie oraz bezwzględni, gdyż przypuszczam że mogli często spotykać się z uchylaniem od spełniania przymusowych świadczeń na rzecz księcia (u Anonima jest fragment odnoszący się do przypuszczenia pobicia kogoś przez komornika). Nasuwa się mimo woli analogia ze współczesnym terminem komornik
- porównywanie znaczenia, funkcji i zakresu praw i obowiązków poszczególnych urzędników w średniowieczu ma sens jeżeli odnosi się to do: konkretnego księstwa/województwa w danym krótkim okresie czasu; dynamika zmian na przestrzeni kilkuset lat była tak duża, że ten sam termin oznaczał później często inną treść; różnice w organizacji urzędów w poszczególnych księstwach/ziemiach występowały często i stosowanie zasady analogii może prowadzić na manowce chociaż pewne reguły organizacyjne mogły być stosowane powszechnie
Ten post był edytowany przez obodrzyta: 27/02/2015, 10:25
|
|
|
|
|
|
|
|
CODE - wg Anonima książę Bolesław miał do dyspozycji grupę komorników, czyli nie był to urząd/funkcja "centralny" w dzisiejszym tego słowa znaczeniu
- komornicy u Anonima są też anonimowi, gdyby był to urząd/funkcja podobny do wojewody czy palatyna to prawdopodobnie Anonim podał by imię/przydomek takiego znacznego urzędnika
Cały problem po prostu w znaceniu słowa użytego przez Anonima "camerarius", co zwykle tłumaczone jest jako "komornik", a słowo to - jak już wyżej pisałem - ma wiele znaczeń.
|
|
|
|
|
|
|
|
Utworzono też specjalną kategorię służebnych komorników do niższych czynności administracyjnych, jak pozywanie przed sąd, "ciążenie" czyli branie w zastaw dobytku oraz pobór danin, opłat i kar. Ci komornicy byli chłopami-służebnikami.
K. Modzelewski, Chłopi w monarchii wczesnopiastowskiej, Wrocław itd. 1987, s. 100.
|
|
|
|
2 Użytkowników czyta ten temat (2 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:
Śledź ten temat
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym temacie dodano odpowiedź, a ty nie jesteś online na forum.
Subskrybuj to forum
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym forum tworzony jest nowy temat, a ty nie jesteś online na forum.
Ściągnij / Wydrukuj ten temat
Pobierz ten temat w innym formacie lub zobacz wersję 'do druku'.
|
|
|
|