Jak niemiecka dla polskich mieszkańców Wielkopolski, Śląska i Pomorza

O Jezusie, ile razy już czytam te szowinistyczne polskie brednie. Niemieccy "historycy" podobnie wyrażali się o Polakach w XIX i pierwszej połowie XX wieku. Przynajmniej my Polacy nie zniżajmy się do tego żenującego poziomu...

Na to wygląda. Już w 1781 roku litewski stał się razem z polskim językiem wykładowym na Uniwersytecie Wileńskim. Pojawili się twórcy, którzy zaczęli tworzyć po litewsku (już nie tylko katechizmy i proste dzieła, ale i wzniosłą poezję) w duchu oświeceniowym, a później romantyzmu. Gdyby nie rozbiory, litewska kultura mogłaby się swobodnie rozwijać, choć pewnie bardziej byłaby powiązana z polską. Są jeszcze inne czynniki:

1. W przypadku zniesienia poddaństwa i uwłaszczenia chłopów, zapewne w pierwszej połowie XIX wieku nastąpiłby masowy napływ litewskich chłopów do miast, tak jak to miało miejsce w przypadku Łotyszy i Estończyków. Tallinn stał się estoński (powyżej 50%) w latach 70-tych XIX wieku, a w 1904 roku po raz pierwszy Estończyk, Jaan Poska, został burmistrzem. Niewykluczone, że podobnie by się stało w przypadku Wilna.

EDIT: w 1622 roku Liwonia przeszła z rąk polskich do szwedzkich, gdzie skonfiskowano wiele niemieckich majątków na rzecz państwa i znacząco poprawiło się położenie chłopów. Wtedy też nastąpiły początki estońskiego odrodzenia narodowego, które zniweczyła wojna północna w latach 1700-1721.

2. Rozwój przemysłu na Kresach przyczyniłby tak samo do masowego napływu chłopów do miast - sytuacja jak wcześniej

3. Kresy były biedniejsze i bardziej zacofane niż obszar dzisiejszej Polski. Niewykluczony jest ostflucht Polaków z Kresów w drugiej połowie XIX wieku.

4. W polskich środowiskach politycznych pod koniec XIX wieku rozwinęła się koncepcja tzw. myśli zachodniej, która zakładała że warunkiem niezbędnym istnienia polskiej państwowości jest włączenie w jej obręb Górnego Śląska, Wielkopolski, Wschodniego Pomorza z Gdańskiem i Prus Wschodnich. Niektóre bardziej utopijne plany zakładały, że powinniśmy odzyskać wszystkie utracone ziemie w czasach Piastów, aż do Odry i Nysy Łużyckiej, natomiast kwestię wschodnią traktowali instrumentalnie. W okresie rozwoju świadomości narodowej takie postulaty pojawiłyby się także wtedy, gdyby Rzeczpospolita przetrwała - poza granicami wciąż znajdowałyby się Śląsk i Prusy Wschodnie.

5. Mało prawdopodobne jest, aby powstała zamordystyczna administracja na wzór pruskiej, która nawet ona nie mogła sobie poradzić w germanizacją Polaków. Nasz ustrój ewoluował z anarchii/oligarchii magnackiej do monarchii konstytucyjnej z nadal dużą swobodą dla samorządów.

Podkreślam, że wsie na Wileńszczyźnie do połowy XIX wieku były nadal w dużej mierze litewskie. Jeśli litewskim działaczom udałoby się rozbudzić świadomość narodową mieszkańców Wileńszczyzny, samo Wilno też by się lituanizowało. Język polski byłby w odwrocie jak niemiecki w Pradze, Rydze i Tallinnie czy szwedzki w Helsinkach.

Widać jej efekty w II RP na Ukraińcach i Białorusinach

Nie wiem skąd przekonanie, że w warunkach kiedy obok wpływu kulturowego (jaki nastąpił w realnym XIX w.) polonizacja miałaby być słabsza wraz z utrzymaniem polskojęzycznej administracji, powstaniem polskojęzycznego szkolnictwa powszechnego i obowiązkowej służby wojskowej. Jakoś w realu nie wyszło... Zresztą innym przykładem jest Lwów - jakoś losu Rygi nie podzielił.

(...)że część dotychczas polskojęzycznej szlachty na Kresach, zaczęłaby się uważać np. za Ukraińców.

Nie absurdalna, tylko całkiem możliwe że poszczególne narody na Kresach wcześniej rozwinęłyby swoją świadomość i ruch narodowy, co stałoby w opozycji do polskości (podobny pogląd wyraził też historyk Janusz Tazbir). A w środkowo-wschodniej europie mamy pełno dowodów, że mniejsze narody będące pod panowaniem dużego zaczęły spychać kulturę tego drugiego do defensywy. W XVIII wieku polska kultura mogła się jeszcze wydawać na wschodzie atrakcyjna, ale nie znaczy że tak by było 100 lat później, a nie byliśmy jacyś wyjątkowi w skali Europy. Jeśli dla Czechów bardziej atrakcyjna okazała się ich własna kultura a nie niemiecka, to dlaczego nieszlacheccy mieszkańcy Kresów mieliby sądzić inaczej? Tym bardziej, że ogromny obszar Rzeczypospolitej był ciężki do ogarnięcia przez administrację. Polskojęzyczna była głównie szlachta i częściowo miasta. Poza dość nielicznymi wyjątkami wieś mówiła innymi językami niż po polsku. Od XVI wieku do końca XVIII polonizacji uległa jedynie szlachta i część mieszczaństwa. Stosunki etniczne zasadniczo nie uległy zmianie. W połowie XVII wieku Polacy stanowili 40% ludności RON, ale po rozejmie w Andruszowie, gdy odpadły zupełnie niepolskie tereny, odsetek ten wzrósł do ok. 50% i utrzymał się do końca dawnej Rzeczypospolitej. To, że np. litewska szlachta mówiła w XVIII wieku po polsku, nie przeszkadzało im pamiętać o swojej odrębności, tradycjach, o Mendogu i Giedyminie. Z czasem ta świadomość przerodziłaby się w litewski ruch narodowy, co i w rzeczywistości w dużej części miało miejsce.

Polskie spisy ludności zaniżały liczbę Ukraińców. W 1931 roku w II Rzeczypospolitej miało mieszkać 10,1% Ukraińców. Obecnie badacze szacują ta liczbę na 14-16%.

Niemcom było łatwiej nas tam germanizować, natomiast okolice Wrocławia, Zielonej Góry czy Słupska był zupełnie pozbawione polskich elit, które mogłyby rozbudzić świadomość narodową Polaków, a do tego Niemcy od setek lat dominowali tam kulturalnie i ekonomicznie, toteż w XVIII-XX wieku udało im się te tereny niemal całkowicie wynarodowić