Witaj GOŚCIU ( Zaloguj się | Rejestracja )
 
 
Reply to this topicStart new topicStart Poll

> Głogów XII - XV w
     
Seweryn
 

I ranga
*
Grupa: Użytkownik
Postów: 26
Nr użytkownika: 509

 
 
post 14/04/2005, 21:54 Quote Post

Głogów – lokacja i historia cechu w tym mieście





Na początku mojej pracy chciałbym przedstawić w paru słowach krótki zarys powstania Głogowa. Gród głogowski na początku XII wieku stanowił niezależne od prowincji wrocławskiej centrum utworzonej przez Bolesława Krzywoustego Marchii 1. Po zakończeniu walk na zachodniej granicy państwa polskiego nastąpił rozwój osady głogowskiej. Ponadto bliskość rzeki Odry oraz powstanie targu miejskiego sprzyjało rozwojowi traktu komunikacyjnego. 2 Powyższe czynniki doprowadziły do ożywienia wymiany handlowej , a co za tym idzie , przekształcenia osady w regionalny ośrodek ekonomiczno-polityczny. 3 W wyniku powyższych przekształceń w Głogowie powstał w 1219 r kościół z kolegium kanoników a od 1228 r siedziba zarządcy.4 W miarę upływu czasu prężnie rozrastająca się osada targowa wraz z podgrodziem przekształciła się w ośrodek osadniczy, w którym znajdowały się 4 karczmy , kramy mięsne .5 Mieścił się tam jeszcze kościół pod wezwaniem św. Piotra6.
Następnym problemem jaki chce podjąć jest lokacja. Co oznaczało słowo lokacja. W dawnej Polsce od XIII w zakładanie wsi odbywało się zwykle na prawie niemieckim. 7 Na tym etapie musimy sobie zadać pytanie jaka była przyczyna lokacji. Otóż za przyczynę lokacji należy uznać przemiany gospodarcze , które objęły ówczesną Europę i otworzyły nowe możliwości działania dla wielu środowisk społecznych 8Do podstawowych celów jakie zostały osiągnięte po przez wprowadzanie lokacji było uzyskanie wolnizny.9 Ponadto osadnicy dostawali liczne przywileje związane z zapewnieniem wykonywania podstawowych zajęć w mieście tj. handlu i rzemiosła. Teraz chciałbym omówić ponowna lokację Głogową przeprowadzoną przez Konrada I ks. głogowskiego. Niestety sam dokument lokacji się nie zachował w związku z tym Konrad I dokonał powtórnej lokacji owej osady. „Mądry władca zabezpieczył własne interesy wystawiając powtórnie ów dokument w którym czytamy „ Jako miasto wolne , dzięki samorządowi ma przyciągnąć licznych osadników pomnażając dochody a jako obronne użyczać obrony jego mieszkańcom i schronienia w razie wojny dla okolicznej ludności.” . 10 Akt lokacyjny regulował status dotychczasowej osady handlowej , wytyczał zakres terytorialny miasta. Obszar miasta lokacyjnego liczył sobie około jednego łana (20 ha ) Powierzchnia nowo powstałego miasta miała kształt czworoboku , ale obszar miasta z lokacji był znacznie większy. Przy okazji lokacji mieszczanie głogowscy uzyskali wolność osobistą oraz niezależność od władzy zwierzchniej księcia. Ponadto uzyskali liczne przywileje od księcia i od duchownych Mówi o tym n/w zapis : „ Przywileje będą przyznawane im samym oraz ich następcom w imieniu Kościoła . My zaś nasi następcy będziemy je przestrzegać . Postanowieniem naszym wszyscy ludzie mieszkający we wsiach biskupa wrocławskiego i kanoników głogowskich zostaną zwolnieni ze wszelkich powozów , powodów11 i przewozów na rzecz wojska oraz innych podatków dotyczących ziemi i wody .Zwolnieni będą także od wszelkich powinności i ciężarów to jest :powód ludzi i łupów od przygotowania obozów wojskowych i wypraw wojennych. Zwolnieni będą także od budowania obozów wojskowych chyba ,że biskup uzna za stosowne zbudować obóz z ważnego powodu albo dla korzyści dla danej ziemi...... ”12 Ponadto zwolnieni zostali od opłat 53 grzywien 13 rocznie na rzecz biskupa wrocławskiego i Kolegiaty Głogowskiej, opłata ta dotyczyła jatek14 . Następne przywileje mieszczanie głogowscy uzyskali za rządów syna Konrada I – Henryka III , otrzymali prawo mili 15 Natomiast w 1290 r uzyskali prawo do pobierania dochodów z przeprawy na Odrze oraz czasowe zwolnienie od cła w granicach księstwa. Henryk III w swojej łaskawości zezwolił Głogowianom wznieść dom kupiecki oraz zostali zwolnieni od opłacania czynszów na okres 9 lat . Ważnym momentem dla miasta było uzyskanie przez Żydów własnej dzielnicy, których pod swoja opiekę przyjął Henryk III w 1299. Dzielnica jaka otrzymali miała kształt trójkąta i znajdowała się między ulicami Pawła , Odrzańską ,Żydowską , Nędzną Odrzańską. Książę nadał im generalny przywilej oraz uregulował sprawy prawne mając na względzie szybki rozwój i dobrobyt Głogowa.

Kolejnym zagadnieniem jakie chciałem poruszyć jest problem cechów rzemieślniczych. Teraz chciałbym przybliżyć definicję cechu . Cech jest to zrzeszenie samodzielnych rzemieślników jednego lub kilku pokrewnych zawodów mające na celu podnoszenie kwalifikacji zawodowych , obronę praw i interesów członków oraz organizowanie samopomocy. 16
Podstawą zamożności Głogowian był handel i rzemiosło. Przez miasto wiodły ważne szalki handlowe z Lipska do Poznania oraz z Wrocławia do Szczecina. Niestety Odra ze względu na liczne mielizny była tylko lokalną drogą komunikacyjną. 17 Dogodne szalki komunikacyjne umożliwiły transport z Pomorza ryb , śledzi , tranu , artykułów rękodzielniczych . Natomiast ze Śląska wywożono zboże , wino , wyroby tkackie , rudy metali szlachetnych. Na okres polokacyjny przypada rozkwit rzemiosła zwłaszcza piekarskiego , rzeźniczego i szewskiego. Niewątpliwie świadczy o tym liczba kramów i jatek18
Pod koniec XIII w w mieście funkcjonowało 14 kramów z suknem. Cech ten został poświadczony w 1292 r . W tymże roku dla ochrony interesów bogatych kupców wydano przepisy ograniczające handel detaliczny tkaczy sukna.19 Targi oraz jarmarki odbywające się dwa razy w roku , sprzedaż miejscowych wyrobów w domu kupców oraz w licznych ławach, a także wymiana handlowa z pobliską Wielkopolską przyczyniła się do rozwoju miasta i zasobności mieszczaństwa. 20 Ponadto poważne dochody mieszczanie uzyskiwali z produkcji a później sprzedaży piwa a w mniejszym stopniu wina. 21 Jednym z ważnych dekretów, który otrzymał Głogów 1 VIII 1315r było zezwolenie na wybudowanie magazynu soli na brzegu Odry koło kościoła św. Piotra i nadanie miastu prawo składu. Wówczas księstwem głogowskim zarządzał Henryk IV Od nadania tego przywileju wszyscy kupcy byli zobowiązani wystawić swoje towary na sprzedaż. Drugim tak ważnym dla miasta wydarzeniem było wybudowanie przy lewym brzegu Odry dwóch młynów. Z czego jeden był młynem pływającym o 12 kołach. 22
W roku 1300 w Głogowie mieszkali przede wszystkim rzemieślnicy trudniący się piekarstwem , rzeźnictwem , szewstwem , krawiectwem. Natomiast od połowy XIV w zaczęli się pojawiać rzemieślnicy wykonujący przedmioty luksusowe.23 Do zawodów uprzywilejowanych należeli aptekarze , złotnicy , murarze , rymarze , kuśnierze , kowale , liczna grupa garncarzy.24 Największe znaczenie wśród głogowskich rzemieślników zdobyli garncarze, którzy swe wyroby sprzedawali na całym Śląsku i w Wielkopolsce. Pisałem już na temat tkactwa ale muszę do tego jeszcze wrócić ponieważ liczba tkaczy w wieku XIV gwałtownie się podwyższyła i osiągnęła liczbę 230. 25 Ze wzrostem liczby rzemieślników w mieście zaczęły powstawać korporacje cechowe. Najwcześniej wzmiankowany jest cech rzeźników. 26 Organizacja korporacji rzemieślniczych oparta była w Głogowie na wzorach wrocławskich . Cechy miały pod swą opieką własne kaplice w kościele. Obok znanych już w XIII wieku młynów nad Odrą a także Młynówką pojawiały się nowe młyny. Prąd wody poruszał nie tylko koła młynów zbożowych ale również folusze , kuźnie i papiernie. 27 W Głogowie dzięki licznym nadaniom księcia bardzo prężnie rozwinęło się piwowarstwo. Ponadto istniały browary miejskie i dzierżawcze oraz browary prywatne.
Wraz z rozwojem w mieście handlu i rzemiosła wzrosła liczba mieszkańców z 9 tys. do 11 tys. Wiązało się to z rozbudową Głogowa , w którym powstawały niskie domy parterowe drewniane pokryte słomą . Toteż zarówno warsztaty rzemieślnicze jak i papiernia i młyny były zagrożone stałym pożarem 28 W 1420 wybuch pożar, który strawił wiele zabudowań. Książę Jan I aktem z 13 V 1426 nakazał mieszczanom budowę dwukondygnacyjnych domów i zakazał ich krycia słomą. 29 Dość znaczącym wydarzeniem było zbudowanie ratusza. Pełnił on funkcje administracyjną i handlową. Na parterze ratusza znajdowała się sala kupiecka zaś na piętrze mieściła się rada miasta i ława sądowa. Natomiast w piwnicach znajdował się karcer oraz pomieszczenia sądowe.
Teraz chciałbym dokładniej zająć się zabudowa miejską. Na rynku w XIV w i najbliższych jego okolicach zamieszkiwali kupcy oraz właściciele pobliskich kramów. Ponadto mieszkali tam też właściciele dużych warsztatów tkackich również, ludzie zatrudnieni w następujących zawodach takich jak : złotnik , aptekarz postrzygacz sukna , piernikarz. 30 Gwałtowny rozwój rzemiosła w XIV w spowodował się pojawienie na rynku w ramach zabudowy większej liczby kramów i ław handlowych. W końcu XIV było tam 18 ław mięsnych , 20 chlebowych , 20 szewskich , 10 bogatych kramów. Natomiast w XV wieku było oprócz 24 kramów sukienniczych oraz 21 bogatych kramów poza tym 40 ław mięsnych , 40 ław chlebowych , 61 szewskich , 9 garncarzy , 10 śledziowych , 3 budy handlujące wiktuałami. Na pozostałych ulicach miasta zamieszkiwali ubodzy rzemieślnicy. Tak np. na ulicy Słodowniczej mieszkał kowal , sukiennik , piekarz , rzeźnik . Natomiast na ulicy Św. Pawła miał swój dom : kuśnierz. 31 Na skrzyżowaniu ulicy Odrzańskiej i Zamkowej miał swój zakład szewc. W Głogowie nie występowały ulice odpowiadające poszczególnym cechom. 32 Średniowieczni rękodzielnicy mieli miejsca pracy zorganizowane na sowich podwórkach. Większość warsztatów stała osobno poza zabudową mieszkalną . Były one zgrupowane wzdłuż ulicy Długiej lub w bezpośrednim sąsiedztwie murów obronnych to jest w okolicy ulicy Szpitalnej , Solnej a także Odrzańskiej. Jeszcze jednym ważną dziedziną kupiectwa w Głogowie był handel solą. Odbywał się on w kramach na palcu w pobliżu kościoła dominikańskiego. Natomiast pojawiały się specjalistyczne targi organizowane na osobnych placach. 33 Interesującym zjawiskiem jest tworzenie się tych targów poza murami miasta , taka lokalizacja ograniczała niewątpliwie kontrolę Głogowa nad handlem. Być może pojawienie się ich należy wiązać z walką miasta o zwolnienie towarów od książęcego cła, które było pobierane przy bramach miejskich.
Podsumowując powyższą pracę musze przyznać ,że życie w dawnym średniowiecznym mieście wiązało się z różnymi pozytywnymi i negatywnymi skutkami Jeżeli zaistniała taka by możliwość przeniesienia się w tamte czasy i spróbowania pracy w jednym z wielu zawodów prezentowanych przeze mnie w tej pracy wybrał bym chyba cech związany z piwem. Dlatego ,ze każdy porządny obywatel miasta po ciężkiej pracy miał ochotę odpocząć i zrelaksować się przy kuflu piwa. Tak poważnie bo browary miały jeden z największych obrotów w mieście. Bo zaczynając od biednego rzemieślnika a kończąc na bogatym kupcu to każdy z nich raczył się tym napojem.































Bibliografia :

I Źródło:
Anonim tzw. Gall , Kronika polska przeł. R. Grodecki Wrocław 1982
Mistrz Wincenty Kadłubek Kronika polska tłu. K. Abagarowicz , Warszawa 1974
Dokument ks. Konrada I głogowskiego z dnia 13 XII 1253r zatwierdzający lokację lewobrzeżnego Głogowa na prawie niemieckim (w) Kapłon M. Głogów i ks. głogowskie w okresie średniowiecznym , Głogow 2003 r s 187-188


Literatura :

Bogucka , Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przed rozbiorowej Ossolineum 1986
Chutkowski J., Dzieje Głogowa , T1 , Legnica 1991
Kutzner M , Głogów (w:) Studia nad początkami i rozplanowaniem miast nad środkową Odrą i dolną Wartą , t .2 Zielona Góra 1970
Głogów Zarys monograficzny, pod red .Krystyna Matwijewskiego , Wrocław – Głogów 1994
Wilczewski Z. Głogów za Piastów i Jagiellonów Głogów 1987














 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #1

     
Tymoteusz Bojczuk
 

V ranga
*****
Grupa: Użytkownik
Postów: 745
Nr użytkownika: 12.235

Tymoteusz Bojczuk
Stopień akademicki: mgr
Zawód: pisarz
 
 
post 27/09/2006, 0:17 Quote Post

" Przy okazji lokacji mieszczanie głogowscy uzyskali wolność osobistą oraz niezależność od władzy zwierzchniej księcia. Ponadto uzyskali liczne przywileje od księcia i od duchownych Mówi o tym n/w zapis : „ Przywileje będą przyznawane im samym oraz ich następcom w imieniu Kościoła . My zaś nasi następcy będziemy je przestrzegać . Postanowieniem naszym wszyscy ludzie mieszkający we wsiach biskupa wrocławskiego i kanoników głogowskich zostaną zwolnieni ze wszelkich powozów , powodów11 i przewozów na rzecz wojska oraz innych podatków dotyczących ziemi i wody .Zwolnieni będą także od wszelkich powinności i ciężarów to jest :powód ludzi i łupów od przygotowania obozów wojskowych i wypraw wojennych. Zwolnieni będą także od budowania obozów wojskowych chyba ,że biskup uzna za stosowne zbudować obóz z ważnego powodu albo dla korzyści dla danej ziemi...... ”12 Ponadto zwolnieni zostali od opłat 53 grzywien 13 rocznie na rzecz biskupa wrocławskiego i Kolegiaty Głogowskiej, opłata ta dotyczyła jatek14 . Następne przywileje mieszczanie głogowscy uzyskali za rządów syna Konrada I – Henryka III , otrzymali prawo mili 15 Natomiast w 1290 r uzyskali prawo do pobierania dochodów z przeprawy na Odrze oraz czasowe zwolnienie od cła w granicach księstwa. Henryk III w swojej łaskawości zezwolił Głogowianom wznieść dom kupiecki oraz zostali zwolnieni od opłacania czynszów na okres 9 lat . "

Jeśli uzyskali wolnośc osobistą i niezależność od księcia, to znaczy, że Głogów stał się wolnym miastem jak Gdańsk??


Zwolnienie od czynszów dla biskupa i Kolegiaty nie oznaczało zwolnienia od czynszów dla księcia,
i choć później zostali zwolnieni od płacenia czynszów księciu na 9 lat, ale później te czynsze musieli znów płacić chyba... (po 9 latach)??
 
User is offline  PMMini ProfileEmail Poster Post #2

 
2 Użytkowników czyta ten temat (2 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:


Topic Options
Reply to this topicStart new topic

 

 
Copyright © 2003 - 2023 Historycy.org
historycy@historycy.org, tel: 12 346-54-06

Kolokacja serwera, łącza internetowe:
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej