|
|
Status Kaliski: czy "vindyl" to kara pieniezna ?
|
|
|
mod44
|
|
|
Nowicjusz |
|
|
|
Grupa: Użytkownik |
|
Postów: 2 |
|
Nr użytkownika: 81.710 |
|
|
|
Zawód: student |
|
|
|
|
Witam
W Statucie kaliskim w pkt. 16 mamy nigdzie nie wyjaśnioną w literaturze karę vindil (KDWP)bądz wg innych odpisów vandel. Jest ona ewentualnie dziwnie parafrazowana jako "kara pieniężna", chyba z uwagi na nowo-niemieckie znaczenie słowa der wandel. Nigdzie jednak nie znalazłem dobrego uzasadnienia tłumaczenia vindil jako kara pieniężna, stąd proszę o podanie takiego uzasadnienia, bądź inne wyjaśnienie.
|
|
|
|
|
|
|
LuqeQ
|
|
|
Nowicjusz |
|
|
|
Grupa: Użytkownik |
|
Postów: 15 |
|
Nr użytkownika: 75.256 |
|
|
|
Zawód: stachanowiec |
|
|
|
|
Trudno jest znaleźć fachowy komentarz, analizę do tego Statutu. Z przykrością muszę przyznać, że nawet Artur Szyk w "Statucie kaliskim" generalizuje "tę" karę, nie wspominając o kaliskim portalu informacyjnym.... [URL=http://www.info.kalisz.pl/statut/index.html#bolesława pobożnego statut kaliski z roku 1264 dla Żydów]Info Kalisz[/URL]
Pokusiłem się o własną wykładnię pojęcia tej kary, w oparciu o tekst Statutu łaciński, polski i niemiecki i doszedłem do następujących wniosków:
Nie jest nowością, że Żydzi stanowili "dodatkowe źródło dochodów" państwa. Paweł Borecki w "Czasopiśmie historyczno - prawnym" (tom LXII, 2010, z.2) dodaje, że ludność żydowska uznawana była za tzw. sługi skarbu (servi camera), na rzecz którego musieli składać specjalne opłaty. W związku z powyższym podlegali oni szczególnej ochronie prawnej, a co za tym idzie specyficznym konstrukcjom prawnym. [cytując powyższego autora]"Sądownictwo nad ludnością żydowską sprawował monarcha, działający w jego [monarchy] imieniu wojewoda, oraz tzw. sędzia żydowski(iudex Iudeorum)". Należy zwrócić uwagę że w przytoczonym zdaniu mamy koniunkcję, co oznacza, że od stron zależało czy sprawa trafi do wojewody czy iudex Iudeorum. Co różniło wojewodę od sędziego żydowskiego? A to, że od wartości przedmiotu sporu sędzia pobierał sobie wynagrodzenie, czy jak to zwiemy dziś koszty sądowe (bez stawiania znaku równości). Z kosztów tych wojewoda "rozliczał się" z monarchą, podczas gdy w stosunku do sędziów żydowskich oznaczałoby bezpośrednie podporządkowanie monarsze - a przecież jedną z ideii przewodnich tego statutu jest to, aby żydzi sami sądzili swoje spory (sprawy żyd - chrześcijanin, zazwyczaj odbywała się przed wojewodą, chyba że obie strony zgodziły się na iudexa iudeorum). Sędzia żydowski wydawał wyrok w oparciu o prawo królewskie, ale z królem nie "rozliczał się" z postępowania sądowego (obowiązywały go inne opłaty). Idąc dalej, w literaturze niemieckiej znalazłem synonim słowa wandel - Geldstraf (grzywna, kara pieniężna). Jeżeli zatem, zgodnie z powszechnie obowiązującym prawem, Żyd został ukarany grzywną przez sędziego żydowskiego, to w ramach "kosztów sądowych" musiał zapłacić sędziemu funt pieprzu. Jaka tkwi w tym ekonomika? Świadczenie naturalne jest mniej trwałe od pieniężnego. Na pieprzu można zarobić, ale nie można go bezstratnie zamknąć w skarbcu. A jeżeli chce się zarobić na przyprawie to trzeba ją sprzedać, a od handlu przyprawami (i nie tylko) pobierane były opłaty
Ten post był edytowany przez LuqeQ: 15/03/2013, 18:03
|
|
|
|
|
|
|
mod44
|
|
|
Nowicjusz |
|
|
|
Grupa: Użytkownik |
|
Postów: 2 |
|
Nr użytkownika: 81.710 |
|
|
|
Zawód: student |
|
|
|
|
1. Najmocniej przepraszam za błąd w opisie tematu; podczas dyskusji o statusie żydów w prawodawstwie książęcym w XIII wieku opisywałem problem - stąd "Statusie" zamiast "Statucie" w tytule...
2. Bardzo dziękuję za obszerny komentarz problemu!
3. Słuszna jest pana uwaga, że Statut kaliski, na którego powoływanie się zapadła ostatnio moda przy każdej okazji, gdy mowa jest o historii Żydów w Polsce, nie doczekał się wielu opracowań naukowych, a co dopiero szerokiej dystrybucji tychże. W Internecie nie można znaleźć niczego, co by miało najmniejszą wartość poznawczą.
Ale..., Z samej konstrukcji aktu prawnego, znajomości systemu sądowniczego (chodzi o postępowanie sądowe) i historycznie niezmiennych motywacji ekonomicznych (chęci zysku) należałoby wnioskować jw., ale "vindil" to nie "vendel", a w odpisie z KDWP mamy to pierwsze. Nie jestem znawcą, a właściwie to nie mam pojęcia o średnioniemieckim, ale (1) nie znalazłem ani jednego użycia słowa "vendel" w dokumencie "polskim" do połowy XIV wieku, (2) jeżeli mamy "vindil", to raczej należy w tym zauważyć (być może) odniemieckie zapożyczenie do języka knaan - i stąd jego obecność w kancelarii Bolesława Pobożnego, a w związku z tym o znaczeniu "vindil" należało by wnioskować w pierwszej kolejności po rdzeniu "wind" lub "windel" w średnioniemieckim. Poza tym sama możliwość; pieprz zamiast kary pieniężnej - gotowizny - opcjonalnie, jeżeli zachodzi możliwość egzekucji w gotowiźnie, byłaby ewenementem w średniowiecznym systemie kar. I jeszcze, jeżeli "vindil" to "kara pieniężna", to adekwatne tłumaczenie brzmiało by: "jeżeli żyd ulegnie u u swojego sędziego żydowskiego... karze pieniężnej, to zapłaci JEMU (eidem)... miarę pieprzu" - co jest sprzeczne, nie ma tu alternatywy rozłącznej, a co dopiero koniunkcji (zapłaci karę pieniężną i miarę pieprzu). I dalej; określona mira pieprzu sugeruje, że "vindil" też jest ilościowo określony, co w przypadku opłat sądowych i kar pieniężnych nie wchodzi w grę "wartość pieniądza zależy od jego jakości", a ta w XIII wieku przy każdej wymuszonej wymianie pieniądza malała - może tu chodzić zatem ewentualnie o ilość srebra.
Wobec powyższego proszę o dalsze uwagi do tematu.
Ten post był edytowany przez mod44: 17/03/2013, 8:39
|
|
|
|
2 Użytkowników czyta ten temat (2 Gości i 0 Anonimowych użytkowników)
0 Zarejestrowanych:
Śledź ten temat
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym temacie dodano odpowiedź, a ty nie jesteś online na forum.
Subskrybuj to forum
Dostarczaj powiadomienie na email, gdy w tym forum tworzony jest nowy temat, a ty nie jesteś online na forum.
Ściągnij / Wydrukuj ten temat
Pobierz ten temat w innym formacie lub zobacz wersję 'do druku'.
|
|
|
|