Pyszkowo - kliknij, aby przejść na forum
historycy.org > Wybrane specjalizacje historii > HISTORIA LOKALNA
ZbyszekChaosu
Jako nowy członek internetowej społeczności zrzeszonej na tym forum witam wszystkich i przechodzę do tematu.
Wróciłem ostatnio do mojego hobby sprzed kilkunastu lat i zbieram informacje o historii wsi z której pochodzę tj. z Pyszkowa. Zaskoczyło mnie ile teraz można znaleźć ciekawostek i wzmianek na ten temat w internecie. Ponieważ nie jestem jednak historykiem chciałbym prosić użytkowników forum o pomoc tam gdzie google nie sięga. Ponieważ pytań będzie sporo pozwoliłem sobie założyć nowy wątek. Zacznę od początku który okazuje się być środkiem tj. lokacji.
Najpierw jednak małe wprowadzenie. Pyszkowo leży obecnie w gminie Chodecz, pow. Włocławski woj. Kujawsko- Pomorkie, dawniej gm. Pyszkowo, Guberni Warszawskiej, wcześniej pow. Przedecki w woj. Brzeskim Kujawskim itd. Wg. załącznika do uchwały AZP pow. Włocławski, czyli danych z Archeologicznego Zdjęcia Polski, osada we wsi Pyszkowo datowana jest najwcześniej na wiek XIV.Tymczasem pierwsza wzmianka historyczna pochodzi z 29 czerwca 1238 roku (podpisanie układu między Krzyżakami a Kazimierzem Kujawskim), czyli ok 100 wcześniej. Początkowo pomyślałem, że to zwykłe niedopatrzenie archeologów, przecież Archeologiczne Zdjęcie Polski nie jest opracowaniem szczegółowym. Do myślenia dały mi jednak dane ze wsi sąsiedniej o nazwie Sarnowo. Dawny dwór znajduje się jakby w centrum połączonych ze sobą Pyszkowa i Sarnowa. W owym Sarnowie archeolodzy datują osadę w II i III okresie wczesnego średniowiecza oraz w wieku XIII i XIV. Później nic. Analiza map szczegółowych z XVIII, XIX i XX wieku pokazuje, że wieś Sarnowo powstała dopiero w okresie międzywojennym. wcześniej natomiast na jej terenie znajduje się teren otwarty, pewnie pola lub łąki, ale nie las. W połączeniu z danymi ze Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego, tom IX s 330 (majątek Pyszkowo jest rozległy na 840 mórg, tj ok 470 ha- 4,7 km2, podczas gdy wg statutu Sołectwa Pyszkowo, wielkość tego sołectwa to "tylko" 2,89 km2) sugeruje, że wieś Sarnowo powstała w wyniku parcelacji części majątku Pyszkowo.
Teraz pytania:
- czy Pyszkowo mogło zostać przeniesione w XIV wieku (np poprzez nową lokację na prawie niemieckim/ chełmińskim) z terenów obecnego Sarnowa do dzisiejszego Pyszkowa? Jeśli tak to czy można to jakoś udowodnić lepiej niż na podstawie przytoczonych źródeł?
- gdzie szukać dokumentów dotyczących parcelacji majątku Pyszkowo na rzecz powstania wsi Sarnowo?
- jaki okres czasu mieli na myśli archeolodzy pisząc II i III okres wczesnego średniowiecza?
Zapraszam do dyskusji.
El_Slavco
Witaj!
QUOTE
Dawny dwór znajduje się jakby w centrum połączonych ze sobą Pyszkowa i Sarnowa. W owym Sarnowie archeolodzy datują osadę w II i III okresie wczesnego średniowiecza oraz w wieku XIII i XIV. Później nic. Analiza map szczegółowych z XVIII, XIX i XX wieku pokazuje, że wieś Sarnowo powstała dopiero w okresie międzywojennym. wcześniej natomiast na jej terenie znajduje się teren otwarty, pewnie pola lub łąki, ale nie las. W połączeniu z danymi ze Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego, tom IX s 330 (majątek Pyszkowo jest rozległy na 840 mórg, tj ok 470 ha- 4,7 km2, podczas gdy wg statutu Sołectwa Pyszkowo, wielkość tego sołectwa to "tylko" 2,89 km2) sugeruje, że wieś Sarnowo powstała w wyniku parcelacji części majątku Pyszkowo.

Z tego co piszesz jest prawdopodobne, że właśnie w XIV w. mogło dojść do przenosin Pyszkowa na nowe, obecne miejsce (być może ze względu na najazdy, np. ze strony Krzyżaków). W XIII w. np. przeniesiono na obecne miejsce Olkusz, więc takie rzeczy się zdarzały.
QUOTE
- czy Pyszkowo mogło zostać przeniesione w XIV wieku (np poprzez nową lokację na prawie niemieckim/ chełmińskim) z terenów obecnego Sarnowa do dzisiejszego Pyszkowa? Jeśli tak to czy można to jakoś udowodnić lepiej niż na podstawie przytoczonych źródeł?

Idealnie byłoby znaleźć dokument lokacyjny wsi lub np. regest (jeżeli taki dokument powstał i przetrwał, bo jeśli Pyszkowo nie było na nowo lokowane to oczywiście go nie będzie).
QUOTE
- gdzie szukać dokumentów dotyczących parcelacji majątku Pyszkowo na rzecz powstania wsi Sarnowo?

Dużo zależy od tego czy był to majątek królewski czy szlachecki. Bo od tego zależy czy decyzję o parcelacji zatwierdził król czy jakiś możny iw związku z tym gdzie (tzn. w jakim zespole archiwalnym) należałoby szukać.
QUOTE
- jaki okres czasu mieli na myśli archeolodzy pisząc II i III okres wczesnego średniowiecza?

Chronologia zależy od tego co mieli na myśli. Ale zakładam, że chodzi o średniowiecze polskie. Nie jestem ekspertem, ale być może za drugi okres można uznać czasy od Kazimierza Odnowiciela do Bolesława Śmiałego włącznie, a za trzeci rządy Zbigniewa i Bolesława Krzywoustego do 1138 r., wtedy pierwszym okresem byłyby czasy od Mieszka I do reakcji pogańskiej i upadku państwa.
ZbyszekChaosu
Dziękuję @El_Slavco
QUOTE
Z tego co piszesz jest prawdopodobne, że właśnie w XIV w. mogło dojść do przenosin Pyszkowa na nowe, obecne miejsce (być może ze względu na najazdy, np. ze strony Krzyżaków). W XIII w. np. przeniesiono na obecne miejsce Olkusz, więc takie rzeczy się zdarzały.

Może i Krzyżacy mieli wpływ na nową lokację bo w 1329 i 1332 roku zdobyli pobliski Przedecz, może nawet spalili wieś albo ją sami przenieśli, może zrobił to Kazimierz Wielki po odzyskaniu Kujaw? Była to raczej wieś prywatna, czy przypadku takich zmian granic zmieniał się również właściciel wsi? Jeśli tak, to czy po 11 latach gdy Kujawy wróciły do Polski wieś odzyskał dawny właściciel?
QUOTE
Idealnie byłoby znaleźć dokument lokacyjny wsi lub np. regest (jeżeli taki dokument powstał i przetrwał, bo jeśli Pyszkowo nie było na nowo lokowane to oczywiście go nie będzie).

Gdzie szukać informacji o takim dokumencie? Podobno niektóre wsie były ponownie lokowane nawet bez dokumentów, to prawda?
QUOTE
Dużo zależy od tego czy był to majątek królewski czy szlachecki. Bo od tego zależy czy decyzję o parcelacji zatwierdził król czy jakiś możny iw związku z tym gdzie (tzn. w jakim zespole archiwalnym) należałoby szukać.

Wieś już na przełomie XIV i XV wieku występuje jako wieś prywatna, prywatny charakter sugeruje także nazwa: Pyszkowo- wieś Pyszka. W międzyczasie znalazłem inną ciekawą informację. Na łamach tygodnika "Zaranie" sytuacje w Pyszkowie ok 1910 opisuje miejscowy nauczyciel. Wg jego relacji część majątku Pyszkowo kupiła spółka byłego felczera (Frankus) celem dalszej odsprzedaży chłopom, z pomocą Banku Ziemskiego Włościańskiego. Wówczas należało by chyba szukać nie dokumentów rządowych a co najwyżej bankowych? Jaki Bank mógł udzielać podobnych kredytów w okresie międzywojennym, czy można było wówczas od tak założyć nową wieś?
QUOTE
Chronologia zależy od tego co mieli na myśli. Ale zakładam, że chodzi o średniowiecze polskie. Nie jestem ekspertem, ale być może za drugi okres można uznać czasy od Kazimierza Odnowiciela do Bolesława Śmiałego włącznie, a za trzeci rządy Zbigniewa i Bolesława Krzywoustego do 1138 r., wtedy pierwszym okresem byłyby czasy od Mieszka I do reakcji pogańskiej i upadku państwa.

Dziękuję, jest to o tyle ciekawe że we wczesnym średniowieczu osad w tej części Kujaw było na prawdę niewiele. Najbliższy gród w Krukowie był zamieszkany (jako gród) tylko w X i XI wieku, natomiast gród w Przedczu powstał później, reszta to raczej wsie były. Czy rok 1138 jest powszechnie uważany za koniec wczesnego średniowiecza w Polsce? trochę mnie to zastanawia bo w AZP poza wczesnym średniowieczem archeolodzy wymieniają dopiero wiek XIII, mielibyśmy wówczas 50 lat "dziury".
El_Slavco
Nie jestem niestety w stanie odpowiedzieć na wszystkie pytania, niemniej:

- sprawa powrotu wsi do właściciela była otwarta: zależy np. czy żył i/lub miał następców, którzy mogli po nim domagać się praw do wsi;
- co do lokalizacji dokumentu to nie jestem w stanie pomóc;
- info o parcelacji w 1910 r. ciekawe, ale wieś była już w tedy pewnym "podmiotem" i nie szło nią obracać jak w średniowieczu. Tu chodzi raczej o tą część ziemi, która była bezpośrednią własnością szlachcica - wykupiono ją (całą lub najpewniej część). Tyle jestem w stanie pomóc w tej kwestii. Co do samych dokumentów bankowych to proponowałbym popytać w lokalnych archiwach, mogą coś mieć nawet o samej wsi...
- co do roku 1138, to jest on uznawany przez ogół historyków jako koniec Polski wczesnopiastowskiej (istniejącej od czasów Mieszka I). Kolejnym okresem jest rozbicie dzielnicowe zakończone symbolicznie koronacją Łokietka w 1320 r. Odstępstw od takiej chronologii raczej nie ma
ZbyszekChaosu
@ El_Slawco:
QUOTE
sprawa powrotu wsi do właściciela była otwarta: zależy np. czy żył i/lub miał następców, którzy mogli po nim domagać się praw do wsi

Rozumiem jednak, że właściciel tracił zawsze prawa do wsi w momencie zmiany granic?

Co do tej chronologii wczesnego średniowiecza, to jest to dla mnie o tyle istotne, że datowanie II okresu wczesnegośredniowiecza na panowanie Kazimierza Odnowiciela i jego synów, sugerowało by powstanie wsi po reformie drużyny książęcej i przekształcenia jej w zalążek rycerstwa. Czy tylko Kazimierz ofiarowywał hojnie ziemie członkom swojej drużyny czy jego następcy kontynuowali ten zwyczaj w podobnym stopniu? Sugerowało by to, że Pyszek, czy też Pyszko był członkiem drużyny książęcej, choć pewnie nie da się tego dowieść.

Odnośnie archiwów to przejdę do kolejnego pytania. Czy ktoś wie o co chodzi w tych podlinkowanych dokumentach? Dodam jedynie, że Pyszkowo w XIX wieku było własnością szlachty średniej.
Szukaj w archiwach 1
Szukaj w archiwach 2
ZbyszekChaosu
Znalazłem taki wpis w Tekach Dworzaczka:
Grodzkie i ziemskie > Konin
3112 (Nr. 3 gr. I. i Rel. Kon. 3) 1543
MD. Janusz z Latalic wda pozn. i st. inowrocł. oraz Andrzej hr. z Górki klan pozn. i St. gen. Wkp., opiekuni dzieci ol. Tomasza Lubranskiego klana brzeskiego w klasztorze w Kazimierzu składają dwie skrzynie z przywilejami i dokumentami tycz. się dóbr Lubraniec i wsi Psary, Strzeszyno, Pyskowo p. przede. (f. 370v)

Gdzie mogły być przechowywane te dokementy w klasztorze? Jaka jest szansa, że jeszcze istnieja? Gdzie należałoby ich szukać? Jakieś sugestie? Wiem już że w tym klasztorze był pożar plebanii i pożar koscioła. Szwedzi podczas Potopu raczej go nie rabowali już w 1707 zniszczyli cześć koscioła. Budynki cały czas były i są w rekach koscioła.
To jest wersja pozbawiona grafik. Jeżeli chcesz przejść do głównego forum kliknij tutaj.