Mam kilka pytań:
1.Jakie zmiany w myśli kozackiej spowodowały wydarzenia z lat Powstania Chmielnickiego?
2.Kiedy Kozacy stali się obrońcami prawosławia w RON?
3.Co miało wpływ na siłe tego ruchu ludowego?
4.Jak można scharakteryzować poszczególne typy ludzi zamieszkujących Dzikie Pola(czemu tu przybyli?itd.)?Moim zdaniem byli to najbardziej samodzielni ludzie w całym RON.A wy co o nich myślicie??
5. Jak się ma do rzeczywistości opis Zaporożców w "Ogniem i mieczem" Henryka Sienkiewicza?
6.Kiedy rozeszły się "rację stanu" Kozaków i Polski?
7.Dusza kozacka a dusza ukraińska.Czy dziejsza Ukraina jest spadkobierczynią Kozaków?
8.Jaki wpływ na dzieje RON miała historia powstań i buntów kozackich?

Moim ignoranckim zdaniem potomka kozackiego narodu, wygląda to tak:

1. Po powstaniu Chmielnickiego pojawiła się myśl państwa kozackiego, autonomicznego, jako części Rosji. I zresztą - coś takiego później przecież powstało.
Przed powstaniem raczej kozacy nie dążyli do niepodległości.

2. Kozacy stali się obrońcami prawosławia po Unii Brzeskiej 1596r.
To bardzo ważna data w tej kwestii.

3. Wpływ na siłę tego ruchu (nie koniecznie ludowego) miały:

a) pańszczyzna - ucieczka z folwarku

chęć przygody (we wcześniejszym okresie) - byli kozacy wywodzący się ze szlachty, którzy robili to dla frajdy

c) sława - kozacy szybko stali się bohaterami pieśni ludowych, a o prawdziwym kozaku marzyła każda dziewczyna

d) łupy

e) słynna wolność kozacka (łączy to się z punktem "a") - kozacy na Siczy zachowywali się jak na wiecznym festiwalu Woodstock, czyli róbta co chceta. Pili wódkę na przykład i mieli gdzieś, że zostawili swojego pana i pańszczyznę

4. We wcześniejszym okresie (XV w.) byli to zwykli poszukiwacze przygód, którzy zapuszczali się na te tereny z ciekawości i chęci przygód. Później, gdy Tatarzy zobaczyli, że ktoś chodzi po ich podwórku, zaczęły się słynne podchody "złapał kozak tatarzyna a tatarzyn za łeb trzyma"...
Wszystko to byli jacyś zbiegli chłopi, podróżnicy, złodziejaszkowie, przestępcy ścigani na zachodzie Europy (niektórzy kozacy mówili po niemiecku lub angielsku). Oraz cała kupa innych przybłędów, tak zwanych UCHODNIKÓW. (nazwa starsza niż "kozak"). Była też szlachta.
A później - chłopi, chłopi, chłopi... coraz więcej zbiegłych chłopów...

5. Nie czytałem "Ogniem i mieczem"

6. Racje stanu nigdy się nie rozeszły, bo nigdy nie były wspólne. Tylko epizodycznie, kozacy pomagali królowi, ale tak naprawdę to pojęcie "racja stanu" jest tu nie na miejscu trochę.

7. Dzisiejsza Ukraina zdecydowanie NIE JEST Ukrainą kozacką.
Kozak pozostał legendą, czymś takim, jak ułan w Polsce.
Ukraińcy są zrusyfikowani, przeżarci biedą, własnymi chorobami społecznymi.
Trudno odnaleźć gdzieś jakiś spadek kozactwa... może w pieśniach ludowych...

8. Myślę, że każde powstanie odegrało jakąś rolę, mniejszą, lub większą, ale Chmielnickiedo największą, bo oderwano kawałek Ukrainy od RON.
Zresztą - to daleko idące skutki, IMO, głównie mentalne.
Ukraina nigdy nie została uznana za trzeci kraj, Rzeczpospolita zawsze pozostała Dwóch, a nie Trzech narodów.
No i destabilizowały państwo, bo gdyby nie Chmielnicki, to może łatwiej byłoby uchronić się przed Potopem, itd...
To bardzo skomplikowane pytanie w gruncie rzeczy, bo powstania kozackie są częścią historii Polski i trudno wyobrazić sobie historię bez tego elementu.

Kozacy pojawiali się na Zaporozu od XV w., pierwsi z nich to ludzie, któzy przebywali tam wpierw porą letnią, i głównie polowali czy łowili ryby, a póxniej wacali na Ruś, by je sprzedac; ale później zaczęli tam osiedlać się na stałe. Nie było tam nad nimi dozoru, więc gdy w pewnym momencie, gdy pańśtwo zaczęło sie interesować ich ubezwłasnowolnieniem, było im to nie na rekę. Blisko nichj byli Tatarrzy, więc chcąc, niechcąc, stworzyli rodzaj demokracji wojennej. Początkowo byli raczej ludźmi nie wyznajacymi religii, ale od czasów Unii Brzeskiej lud prawosławny zaczął w nich widzieć swych opiekunow, co stało sie widoczne dopiero w czasie powstań z ok. drugiej ćwierci XVII w. Kozacy oprocz tego byli dobrymi rzemieślnikami; byli tez bardzo doważni, niekiedy szaleńczo, byli też pijakamia i ogólnie hulankami. Sienkiewicz oddał ich dość dobrze, może troszkę przesadził z ich religijnością.

Z Lachami da sie skutecznie walczyc. Da sie z nimi negocjowac z sukcesem. Ale tylko do czasu. Powstanie Chmielnickiego pokazalo jasno, ze sami Kozacy bez posilkow tatarskich nic nie znacza militarnie. Powstanie Chmielnickiego paradoksalnie udowodnilo rowniez, ze Ukraina nie ma szans na niepodleglosc. Kozacy musieli sie wiazac mniej lub bardziej krepujacymi sojuszami z Turcja, Krymem, Rosja czy nawet RON w celu obrony swej pozycji politycznej. Oczywiscie kazdy sojusz negatywnie sie odbijal na dalszych losach kozaczyzny. W zwiazku z tym powstawaly rozne ugrupowania w lonie kozaczyzny - frakcje protatarskie (poczatkowo Chmelnicki), frakcja propolska (frakcja Wyhowskiego), frakcja proturecka (Doroszenko), frakcja prorosyjska (pozny Chmielnciki i wiekszosc pulkownikow kozackich).



No to jest wlasnie dobre pytanie. Kozacy wlasciwie byli ludzmi religijnie "letnimi". Nie nalezeli do gorliwych wyznawcow prawoslawia, tym bardziej, ze wywodzili sie z roznych religijnie zrodle pochodzenia. Sytuacja kresowa zmusila ich do przyjecia roi obroncow - w realiach unii brzeskiej zaczeli sie cynicznie lansowac jako obroncy prawoslawia gdy ich zwiazki z nim byly dosyc luzne. Jesli mowimy o Kozakach jako obroncach prawoslawia to kluczowa data bedzie tu 1620 i akcja patriarchy Teofanesa na Ukrainie. Teofanes - agent turecki - uzmyslowil Kozakom polozenie prawoslawia wobec unii i tym samym nastawil ich przeciw Rzeczpospolitej.



- zaognienie stosunkow spol na Ukrainie - rozrost latyfundiow magnackich, kierowanych przez podstaroscich gnebiacych dotychczas wolny od panszczyzny lud ukrainski
- konflikty religijne miedzy unitami a prawoslawnymi - wzajemne morderstwa, konkfiskaty cerkwi, spory teologiczne
- militarne sukcesy Kozakow w polaczeniu z Tatarami - bez nich ruch powstanczy nie mialby jak sie rozpalic, gdyz szybko zostalby spacyfikowany przez wojsko polskie
- brak zgody we wladzach RON jak sobie poradzic ze stlumieniem buntu - czy uzyciem srodkow pokojowych (Ossolinski, Kisiel) czy wojennych (Wisniowiecki, Leszczynski)
- slabosc wladz RON do odpowiedniej reakcji spowodowana bezkrolewiem

Reszta pozniej...

W czasie powstania Chmielnickiego, a także podczas buntu Nalewajki, ważna okazała się postawa kozaków rejestrowych. Bo oprócz armii Polacy stosowali na Ukrainie zasadę "dziel i rządź". Wybierając niewielką grupę z całej społeczności kozackiej, i nobilitując ją, powodowano niechęć pominętych do władz RON, ale także do rejestrowych. Ci z koleji czuli się lepsi niż ta cała czerń, więc zwalczali ją, po to by nadal mieć uprzywilejowaną pozycję. Dopiero nieroządne działania strony Polskiej, a także kilka innych czynników spowodowało, że rejestrowi zmienili stronę.

- ludzie luzni - bez religii, wiezow stanowych, bez stalego zajecia
- Kozacy - choc oni glownie mieszkali na Siczy, na Dzikie Pola zapuszczali sei w celach mysliwskich czy rybackich, lub ewentualnie gonili Tatarow
- drobne watahy tatarskie
Ci ludzie to oczywiscie bardzo samodzielne jednostki, ale nieprzystosowane do zycia spolecznego. Byly to osoby zazwyczaj uciekajace od cywilizacji, poldzikie, brutalne, okrutne.



Ciezko mi stwierdzic bo dawno czytalem "Ogniem i mieczem" - ale z tego co pamietam to ok - Sienkiewicz doskonale pokazal "ducha" i charakter Kozakow, sposob ich bycia i swiscie pojmowana demokracje wiecowa.



Od oblezenie Zbaraza i w konsekwencji ugody zborowskiej - tym krokiem Chmielnicki przestal byc uwazany za poddanego krolewskiego - a za takiego sie kreowal do tego czasu. Pozniej zaczal prowadzic wzglednie samodzielna polityka lawirujac miedzy Krymem, Turcja i Rosja - wygrywajac animozje miedzy nimi zazwyczaj na szkode Polski.
Zagadnienie to jest jednak bardziej zlozone - zawsze w lonie kozaczyzny istniala partia gotowa do sojuszu z Polska i wspoldzialania z nia na rzecz Ukrainy.



Kulturowo raczej tak - wystarczy spojrzec ile pomnikow Chmielnickiego jest na Ukrainie. Ale czy mentalnie tez?



Temat rzeka... Wystarczy, ze napisze, ze negatywny bo ten temat jest cienki jak lod, a ostry jak brzytwa...

Po pierwsze, popełnia się błąd tak jak w przypadku Wikingów. Zwykle utożsamiamy Kozaków z Rusinami: Ukraińcami bądź Rosjanami, a to spore nieporozumienie. To fakt, że większość kozaków wywodziła się ze wschodniosłowiańskiej ludności kresów dawnej Rzeczypospolitej, ale znajdowali się wśród nich również Polacy, Ślązacy, Słowacy, Huculi, Łemkowie, Czeremisi, Tatarzy, Turcy, a nawet Niemcy, Włosi, Szkoci czy Francuzi i ogólniej wszyscy zbuntowani, zdeklasowani, zawadiaccy i uciskani.
Sam Chmielnicki był z pochodzenia Polakiem, natomiast Jarema, którym do dziś straszą niegrzeczne dzieci ukraińskie mamy to nic innego jak ruski (a więc ukraiński) magnat, który przeszedł na katolicyzm. Obyczaje kozackie były popularne na całych kresach. "Polskim kozakiem" można nazwać wywodzącego się ze Smoleńszcvzyzny (!) Andrzeja Kmicica z "Potopu".

Określenie "Kozak" nie oznacza narodowości, ale styl żyia. Z tureckiego "cossac" ("wolny" - por. Kazach i Kazachstan)osobę żyjącą na wpół dziko na Dzikich Polach i ogólniej kresach RON, zajmującą się rozbojem, dorywczym handlem, polowaniem i mającą gdzieś wszelkie struktury panstwowe i społeczne, prowadzącą bardzo swobodny tryb życia. Jednym słowem, tacy dawni hipisi, tylko trochę bardziej agresywni.

Inna sprawa, że Kozak Kozakowi nierówny. Na tym polskim "Dzikim Zachodzie" między kozakami co chwila wybuchały walki o dowództwo. Rozległość terenów sprzyjała róznicowaniu i podziale Kozaków na różne grupy, często przenikające się, min.:

-Atamanów - "szlachtę" kozacką, częściowo hołubionych (kolejne kozacko-ukraińskie słowo) przez władze RON, częściowo walczących o własną niezalezność. Rekrutowali się głównie z Ukraińców
- Watażków - popularnych wśród ludu przywódców watah, częściowo trudniących się rozbojem. Typem atamańskiego watażki był znany z "Ogniem i Mieczem" Iwan Bohun
- Czabanów - kozackich "chłoporobotników", ludzi religionis nullis (bezwyznaniowych). Ci byli szczególnie groźni. Byli najbardziej "międzynarodową" zbieraniną.
- Czerń - kozacki plebs, dość trudnych do opanowania i groźnuch w swym gniewie, ale niezorganizowamych i podzielonych.

Polecam jako świetną, choć nieco tendencyjną, lekturę "Ogniem i Mieczem" H. Sienkiewicza.

Polecam prace Serczyka.

Można znać źródło i podstawy tego twierdzenia?

czyli mówiąc kolokwialnie "Rogata Dusza" ))

Osadnicy polscy którzy w zamian za wiele lat wolnizny "kolonizowali" Ukrainę. Osadnictwo ukraińskie w XVI wieku nie było popularne ze względu głównie na najady tatarskie.

Kozacy jak już powiedziano wolni ludzie zamieszkujący w dziewiczych polach, stepach Ukrainy i rozlewiskach Dniepru.
A co do rodzajów kozaków to Serczyk pisze że gdy stały się modne odwetowe wyprawy na tatarów pod dowództwem świetnych wodzów np Ostafiej Daszkiewicz, Dymitr Wiśniowiecki, wzrosła ilośc chętnych na te wyprawy że nie tylko brali w nich udział rodzimi Kozacy, lecz nawet ludzie nie mający z "Kozakowaniem" nic wspólnego, ale wszystkich nazywano Kozakami...

Rzeczywiście ktoś z Anglii uciekałby aż na nasze Dzikie Pola?

Myśle, że przedmówca nieco uprościł to pochodzenie Chmielnickiego. Myśle, że miał bardziej na myśli "gente ruthenus, natione Polonus" czyli, że Chmiel był Rusinem ale przynależąc do stanu szlacheckiego (choć tu tez zdania sa podzielone) czuł sie Polakiem

Nie chodzi o migrowanie w kierunku naszych Dzikich Pol, a raczej to, ze ostatecznie ktos z Wysp sie na nich znalazl Mysle zreszta, ze Briken mial tu bardziej na mysli nie samych Anglikow a Szkotow, np w osobie slynnego Maksyma Krzywonosa, ktorych wg niektorych historykow mial byc wlasnie ziomkiem Braveheart'a
A drogi mogly byc rozne... Zolnierz regimentow szkockich mogl wszak zawedrowac na Ukraine podczas sluzby w choragwiach panstwowych lub prywatnych, tak dezerterujac, jak i zwyczajnie szukajac dla siebie miejsca po zakonczeniu sluzby
Ponoc tzw "Szoci" nierzadko dolaczali do roznych bandyckich kup, lub najemnikowali temu czy innemu szlachcicowi, wiec ostatecznie mogli i wyladowac na Ukrainie.
Najbardziej "romantycznym" sposobem w jaki mogli sie znalezc na Dzikich Polach bylaby jednak moim zdaniem ich obecnosc na galerach tureckich, kursujacych po Morzu Czarnym.
Wiadomo dobrze, ze kozacy czasem takie jednostki zdobywali i uwalniali galernikow. A wyzwoleniec musial sie udac w jakas strone i wybor byl sila rzeczy ograniczony - albo podrozowac przez Imperium Osmanskie, albo kierowac sie na Chanat Krymski, lub ku Rosji i wszelkim kaukaskim emiracikom, co wydaje mi sie malo atrakcyjne
Prosciej i pozyteczniej bylo wiec wracac z kozakami na nasze Dzikie Pola

Po pierwsze to owych 'szkockich regimentów' to na naszych ziemiach przez cały XVI i XVII wieku za dużo nie było - tak na służbie Rzplitej jak i jej przeciwników, że o chorągwiach nie wspomnę Po drugie ci ze Szkotów którzy kampanie przeżyli i zdecydowali się pozostać w naszym kraju, generalnie skupiali się w specyficznych lokacjach na północy kraju, ewentualnie budowali niewielkie społeczności w miastach. Naprawdę musiałby to być jakiś dziwny Anglik czy Szkot, który by szukał szczęścia na Dzikich Polach.

Niemożliwe?

W historii nie ma rzeczy niemożliwych jednak warto się zastanowić nad trudnościami jakie taki awanturnik by tam miał - ot chociażby bariera językowa. Właśnie dlatego Szkoci tak chętnie osiedlali się w we własnych skupiskach, większa szansa że ktoś z danej grupy będzie znał niemiecki i się jakoś dogada.

QUOTE(indigo @ 25/11/2007, 13:38)

Orzechowski, któremu przypisano autorstwo wyrażenia "gente ruthenus, natione Polonus", w rzeczywistości nigdy go nie używał.
To stwierdzenie jest politycznym wynalazkiem XIX wieku.
Zamiast tego Orzechowski używał na przykład następujących wyrażeń:
"gente Scytha, natione Ruthena" (Stanislav Orichovii Rutheni ad Iulium Tertium..., s. 329)
"Roxolanum equitem, in ditione Poloni Regis, matre Graeca, patre Latino" (Orichoviana, s. 613)
"gente Roxolani, natione vero Poloni"
i tak dalej.


Szkotami wtedy nazywano sprzedawców tytoniu. A skoro wiadomo, że Krzywonos kiedyś był kupcem і marynarzem, to jest prawdopodobne, że stąd zrodził się mit o jego szkockim pochodzeniu.