- usuwanie serca spowodowane było chęcią obejścia zasad panujących przy sądzie Ozyrysa.

- usuwanie serca spowodowane było jeszcze lepszym wykonaniem mumii, chociaż doświadczenie wykonane przez S. Ikram, która zmumifikowała królika metodą nr II, dowiodła, iż serce zachowywało się w doskonałym stanie i nie wpływało negatywnie na resztę ciała. No właśnie, ale to był mały królik, a jak mogło zachowywać się ciało ludzkie?

To natomiast, jakoś kłóci się z moim wizerunkiem Egipcjan jako, bądź co bądź, skończonych pragmatyków, ludzi oddanych bardzo sprawie religijnej i ogólnie postępujących wg starych, dawno wyznaczonych norm społecznych . Ale narazie przyjmę to jako pewnik, z braku lepszego pomysłu. Serce i tak szło na szale .

A jaka jest ogólna symbolika skarabeusza jako zwierzęcia? Może to by rzuciło jakieś światło. Bo nie ulega wątpliwości, że ten mały chrząszczyk był ważny dla Egipcjan.

A może serca były usuwane tylko w przypadku, gdy zmarły "nagrzeszył" i jego serce mogło niepomyślnie przejść sąd Ozyrysa?

M.M.

To rzeczywiście ciekawe pytanie, bo przecież w końcu i tak Egipcjanie starali się ze wszystkich sił aby ich zmarli trafili do tego lepszego wiecznego świata.

Wszystko to naprawde dużo wyjaśnia, co więcej ma sens . Choć fundamentalne dla mnie jest to, że skoro na sądzie Ozyrysa, ważono serce, jak wiemy robiono to w konkretnym celu. Nie zaś to co je imituje. Zauważyliśmy wcześniej że serce to ib siedlisko nie tyle uczuć wyższych Egipcjanina, ale też świadomości hmm... źyciowej, wyrażając się bardziej prozaicznie, poprostu - duszy - ka. Zatem wydaje mi się niepodobnym, ze względów takich stricte  prosto-filozoficznych, tak ważny organ zastąpić figurką skarabeusza. Zmierzam do tego, że choćby nie wiem gdzie schowali to serce, i co w zamian niego włożyli, i tak musi zostać użyte na sądzie, i nie bez powodu ma ono tam znaczenie. Bardziej skarabeusz pasuje mi jako taki hmm... opłatek czy też coś co ma na celu łagodzić, i umniejszać znaczenie grzechów. Taki artefakt ukazujący bogobojność.

Nie sądzicie, że z racji głębokiej religijności Egipcjan (przyjmijmy to za rzecz niezbywalną, choć wiadomo, że jak Nil długi, różni ludzie wtedy żyli), byłoby to troche oszukiwanie sił wyższych, tj. bogów ?

Pytanie tylko, czy Egipcjanie mogli to tak interpretować, bo ja mam przede wszystkim tok rozumienia późniejszy o 3000 lat z hakiem i ukształtowany przez myśl i filozofie europejską, opartą w dużej mierze, jakby nie było o wpływy chrześcijańskie . Ważne, by rozstrzygnąć, czy ten najprostszy objaw pragamtyzmu religijnego, obok składania ofiary i oddawania kultu, tj. szczerość wobec bogów, był też ważnym aspektem dla Egipcjan.

Skoro w micie o sądzie Ozyrysa miało być ważone serce jako siedlisko potencjalnych grzechów lub też nie , no to serce tak jak całe ciało umarłego musiało dotrwać do tej chwili. To była zresztą podstawa do tego aby zmarły mógł wędrować po świecie podziemnym i trafić do świata wieczności. Ale tutaj mamy parę zachowania Egipcjan przygotowujących się lub kogoś innego do tej najważniejszej podróży.

Po pierwsze; ciało mumifikowano wraz z sercem, gdyż było ono potrzebne, to już wyjaśniliśmy. Po drugie; aby jeszcze bardziej zabezpieczyć ciało w wędrówce po świecie umarłych, zaopatrywano je w amulet w kształcie skarabeusza z odpowiednim rozdziałem modlitwy z Księgi Umarłych. Taki amulet deponowano wśród warstwy bandaży i płótna okalającego zwłoki, na piersi w okolicy serca.

Po trzecie; usuwano serce, z dwu powodów. Pierwszy, który był chyba istotą tego całego procederu, toto, że zauważono iż ciało zaczęło się psuć w okolicach klatki piersiowej. Drugi, który stał się w zasadzie alternatywą do pierwszego, że w miejscu gdzie usunięto serce kładziono amulet skarabeusza sercowego, który to miał imitować serc podczas sądu Ozyrysa, gdzie symbolicznie ważono serce.

Egipcjanie wierzyli też, że teksty wyryte na kamieniu przeżyją ich po stokroć, ale tylko wtedy gdy ktoś je odczyta (wydaje mi się, że Champollion miał już za życia miejsce wśród panteonu bóstw Egiptu! ). A zatem regułka, która była na odwrocie amuletu dodatkowo spełniała jego rolę jako serca zmarłego Egipcjanina.

Tak, oszukiwanie bogów poprzez innych bogów czy boskich artefaktów.  Dodatkowo za przyzwoleniem kapłanów - ludzi, którzy to wszystko wymyślili.

Wydaje się, że przeciętny Egipcjanin średnio zwracał na to uwagę. Bo przecież wykupując od rzemieślnika skarabeusza z wygrawerowaną na odwrocie regułką Księgi Umarłych, wykupując odpowiednią metodę balsamowania ciała, materiały do tego potrzebne oraz zwracając się do kapłanów poświęconych odpowiedniemu bóstwu, i tak robił dobrze zgodnie ze starymi zwyczajami maat. To mi trochę przypomina dzisiejsze dylematy, czy jako chrześcijanin po śmierci mam się kazać spalić, czy może zakopać dwa metry pod ziemią jak Pismo Święte nakazuje. Czy myślisz, że przeciętny, dajmy na to Polak czy Polka, będzie miał taką wiedzę, że kiedyś wśród pierwszych chrześcijan powszechne było składanie doczesnych szczątków w grotach skał lub w katakumbach?

Moim zdaniem, Egipcjanie nie mogli pojąć, że Bogowie (nie chcę tutaj bluźnić) są wszechmocni i wszechwiedzący. Sądzili więc, że jak ich trochę oszukają, to może nie zauważą tego. Takim drobnym oszustwem było wsadzenie skarabeusza, który (jak już pisaliście wyżej) mogł wspomagać serce właśnie w sądzie Ozyrysa. Mogli też sądzić, że gdy serce jest wyrzucone (czy zmumifikowane w urnie?), to nie ma już znaczenia przy Ozyrysie. Takie znaczenie mógł wtedy objąć czysty , bezgrzeszny skarabeusz

Pamiętajmy też o tym, że ważenie serca na Wadze Ozyrysa było tylko symbolem.  Zresztą, balsamiści o tym pamiętali, bo zapewne wyjmowali serce, konserwowali je i np. powtórnie wkładali do klatki piersiowej nieboszczyka. Dodatkowo kładli skarabeusza sercowego by miał jeszcze większą opiekę nad sercem/zmarłym na sądzie.  Tak więc Egipcjanin i tak nie uniknął ważenia, czy tego chciał czy nie. A że kombinowali jak mogli, to jest to tylko i wyłącznie indywidualna cecha wynikająca po prostu z mentalności ludzi, którzy wierząc w życie pozagrobowe, praktycznie nie widząc poza nim nic więcej, starali się za wszelką cenę trafić do niego, przede wszystkim w kawałku (dosłownie i w przenośni ) i bez żadnego szwanku. Byle nie do Niebytu - to mogło być credo życiowe Egipcjan!

No więc właśnie. To w końcu się psuło czy nie? Bo jak był ten królik, to napisałeś Vapnataku, że serce przy mumifilacji metodą numer 2, nie wpływało negatywnie na reszte ciała. Jakże to w końcu ? Chyba że czegoś dokładnie nie przeczytałem. Jeśli by rzeczywiście deformowało klatke piersiową, tak więc wtedy byłoby to wyjmowanie serca podyktowane względami praktycznymi i wyjaśniało prawie całą dyskusje.